چرا انقلاب زنده است؟ +فیلم

انقلاب علاوه بر اینکه مظهری از بی ثباتی در ادبیات سیاسی دنیا معرفی می گردد اما در واقع یکی از پدیده های مهم تحول زا و برجسته در تاریخ بشر است. چرا که منشا تحولات بزرگ و اثرگذار در روند رفتار سیاسی حاکمان و مردم بوده است.

امروزه در تقویم و تاریخ هر ملتی عناوینی همچون روز استقلال، روز پیروزی ملی و یا سالروز انقلاب به چشم می خورد و فصل نوینی در دفتر خاطرات و حافظه هر ملتی است که فصل تحول و پویایی و مهم تر از همه رهایی از ظلم و ستم و بی عدالتی نیز محسوب می شود. کروچه فیلسوف ایتالیایی، تاریخ را سرگذشت آزادی می داند، با این نگاه می شود گفت که تاریخ انقلاب ها سیر آزادی بشر است.

در میان انقلابات جهان اندک انقلاب هایی هستند که برای بشریت پیام و رسالت نوینی ارائه نموده اند از این منظر می توان مدعی بود که انقلاب اسلامی ایران از نمونه های بارز انقلابهای کبیر در جهان است.

نخستین گام اساسی برای شناخت هر پدیده ای از جمله پدیده های سیاسی و اجتماعی، بررسی و مطالعه چیستی و مبانی آن است که به اختصار اشاره می گردد.

از آنجایی که در علوم سیاسی و بخصوص تعریف درباره انقلاب «هیچ تعریف قاطع و فراگیری از انقلاب وجود ندارد»1 به ذکر فصل مشترک در میان اندیشمندان اشاره می کنیم.

واژه انقلاب به معنی دگرگون شدن و تغییر و تحول می باشدکه در اصطلاح رایج و عمومی به معنی«قیام مردمی برای واژگون کردن حکومت و ایجاد نظام سیاسی نو از طریق خشونت» است. و اساسا انقلاب زمانی رخ می دهد که مردم و انقلابیون راهی جز انقلاب و تحول اساسی و بنیادین در نظام سیاسی حاکم برای رسیدن به آرمانها و آرزوهای خود نمی بینند و همزمان با فشارهای نظام سیاسی حاکم بر مردم و فساد و نابرابری و بی عدالتی گسترش یافته و زمینه برای یک اعتراض ملی آماده می شود؛ که اگر هوشمندانه مدیریت و رهبری شود به انقلاب منجر گردیده و بساط نظام سیاسی حاکم و غالبا اقتدارگرا برچیده می شود.

در این میان به دو عنصر اساسی انقلاب یعنی ایدئولوژی و رهبری اشاره می گردد و از انجایی که مردم اساس و پایه حرکت انقلابی بوده و بدون مردم اساسا جنبش و حرکتی شکل نمی گیرد، نقش مردم در لابه لای کلام اشاره می گردد.

1- ایدئولوژی

یکی از ویژگی های مشترک میان انقلابها، تغییر و تحول در نظام ارزشی و اسطوره ملت هاست. در دانشنامه اسلامی، اسطوره پدیده اجتماعی با حالت سمبولیک که به عنوان یک نظام فرهنگی بیانگر یک جهان بینی کلی در باب جهان، منشأ آن، مقام و موضع انسان در طبیعت بیان شده است. عمده ترین نقش آنها مشروعیت بخشیدن به حکومت و امر حکمرانی است و در واقع هیچ گروهی بدون داشتن اسطوره- ایدئولوژی یا نظام ارزشی نمی تواند به استمرار حکومت و حاکمیت خود امیدوار باشد.

هرچند نظام ارزشی ثابت و ولایتغیر نیستند، و با دگرگونی های داخلی و خارجی و ایدئولوژی های جدید تغییر می یابند، اما در حالت تعادل یک جامعه به طور مرتب تاثیراتی از داخل و خارج می پذیرد و خود را با آن تطبیق می دهد. در این صورت جامعه بدون انقلاب و تغییرات وتحولات اساسی در ادبیات سیاسی به تغییرات تکاملی یاد می گردد. اما اگر این تغییرات در نظام ارزشی مردم تهدیدی بر امنیت اساسی و یا تحمیلی باشد به همان میزان که مردم در اعتقادات ونظام ارزشی خود پایبند هستند در برابر تغیرات مقاومت می کنند و این ایستادگی در برابر ضد ارزشها خود زمینه خشونت و اعتراضات خشونت بار را فراهم می کند.

2-رهبری

هر چند انقلاب یک پدیده اجتماعی بوده و با مردم و حضور توده ها معنا و مفهوم پیدا می کند اما موفقیت و به نتیجه رسیدن آن به رهبری توانمند که با بسیج توده ها و ترسیم نظام آرمانی و به چالش کشیدن وضع قبلی که مردم را به حرکت وا می دارد، بستگی دارد.این نوع رهبری در تقسیم بندی رهبران به ایدئولوگ های انقلاب معروفند و به تعبیر کانتریل«با ارائه نوعی تفسیر، دنیای روانی آشفته مردم را نظم می بخشند»2، به رغم استقبال مردم و بویژه طبقات متوسط و تحصیل کرده و جوان از تئوری های انقلاب، اصولا برای ظهور و وقوع انقلاب به رهبرانی از نوع و جنس دیگر نیاز هست. رهبرانی که بعد از بی اعتبارشدن نظام حاکم و عدم مشروعیت آن در میان اقشار مردم به هر وسیله یا ابزاری «مردان عمل» بوده و جنبش های انقلابی توسط آنان مستحکم می گردند. این نوع رهبران با رفتار و ویژگی های پیامبرگونه، آگاهی عمیقی از عوامل ناآرامی و نارضایتی ها دارد. این نوع رهبران در میان اندیشمندان به فرماندهان انقلاب معروفند که با یک چهره کاریزمایی جریان انقلاب را به سمت اهداف و آرمانها هدایت می کند و اگر این رهبران با اصلاحگری و ارائه برنامه های خاص به ترسیم شکل و ساختار حکومت جدید اقدام کنند، در میان مردم به یک نماد تبدیل می شوند. این نوع رهبران که به دسته سوم معروفند از آنان به معمار انقلاب یاد می شود. در بعضی از انقلابها مشاهده می شود که گاهی رهبری در هر سه مرحله یعنی ایدئولوژیک، فرمانده و معمار انقلاب در وجود یک نفر خلاصه شده است. این موضوع را در انقلاب اسلامی ایران یعنی رهبری حضرت امام خمینی ره کاملا می توان مشاهده کرد که با چهره کاریزماتیک خود توانست سیل خروشان توده ها را به سوی هدف آرمانی رهنمون نماید. به طوری که ارتباط وی با توده ها  بی واسطه و بر پایه عواطف و احساسات بوده و توده ها تنها پناهگاه و ماوای خود را در اوضاع و احوال بحرانی آشفته در وجود رهبری خود جستجو می کردند.

خشونت
ناگفته نماند که خشونت در میان اندیشمندان از جمله شروط انقلاب محسوب می شود. اما در میان متفکران هستند افرادی همچون ادواردزکه مدعی است« تحول انقلابی لزوما به اتکای خشونت و زور تحقق نمی یابد»3. باتامور4 نیز معتقد است «انقلاب ذاتا مستلزم اعمال زور وتعارض مسلحانه نیست لیکن غالب انقلابهای جدید از طریق این گونه تعارض رخ داده اند. به سبب اینکه یا حکام مستقر برای مقاومت در برابر تغییر به زور متوسل شده اند و یا رهبران جنبش انقلابی با وضعی روبرو شده اند که چاره ای جز استفاده از زور نداشته اند».

تا قرن بیستم که آمریکا و اروپا مشعل دار انقلابی گری بودند به خاطر منافع و روحیه استکباری خود به بزرگترین مخالفین حرکتها و حکومتهای انقلابی تبدیل شدند. هابز که از مخالفین سرسخت انقلاب بوده، زور و سرکوب را استفاده مشروع از قدرت بیان می کند. این کشورها با حمایت از حکام مستبد به سرکوبگری انقلابیون رو آوردند.

در مقابل مخالفین انقلاب که انقلابیون را به خشونت طلبی و وحشی گری متهم می کنند، باید عنوان کرد کسانی که مخالف انقلاب های مردمی هستند به مراتب بیشتر از انقلاب و انقلابیون دست به خشونت می زنند که قابل مقایسه با خشونت انقلابیون نیست برای مثال در انقلاب1357 ایران 4000 نفر در 17 شهریور توسط رژیم شاهنشاهی کشته شدند.

فیلم

از آنجایی که وجه مشخصه انقلاب به طور معمول اندیشه های آرمان خواهانه عاطفی است. یعنی انتظاری که جامعه در حال گام زدن به سمت دگرگونی عمیق ارزش ها و ساختارها می باشد. و بیشتر هدفشان روح آزادگی  و رهایی از بی عدالتی است. به صورتی که از ارکان انقلاب محسوب می شود. این همراهی مردم در راهپیمایی ها و تظاهرات  و همچنین مشارکت در انتخابات همچنان ادامه دارد.

ذکر شد که ایدئولوژی از ویژگی اساسی انقلاب هاست و می بینیم آرمان گرایی ، پایبندی و ایستادگی مردم ایران به اهداف و شعارهای اول انقلاب و اعتقادات و آموزه های ناب اسلامی و مطالبه این ارزشها از مسئولین و نخبگان سیاسی و مبارزه با بی عدالتی وفساد، تاییدی بر سلامتی روند انقلاب است و همچنان نقش رهبری به قوت خود باقی است.

از آنجایی که رفتار انسان ظهوراعتقاد و باور اوست و دامنه و اعتقاد و ایدئولوژی افراد در رفتار فردی و اجتماعی تجلی پیدا می کند. این مشارکت سیاسی آگاهانه مردم ایران که اکنون به الگویی بی بدیل برای تمام ملت های آزاده و آزادی خواه از یوغ استکبار و ظلم سازمان یافته بین المللی شده است و نمونه بارز آن در تحولات غرب آسیا به خوبی نمایان است، به این جمله رهبر انقلاب (حفظه الله) بسنده می کنیم که «انقلاب هنوز زنده است و استمرار دارد، انقلاب متوقف نمی شود»5.

«ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبه للمتقین»6
«استقامت ورزید که زمین از آن خداست، آنرا به هر کس از بندگانش که بخواهد به ارث می دهد، و فرجام نیکو ازآن پرهیزکاران است».

«تقوا اگر داشته باشید عاقبت مال شماست صبر لازم است»7. صبر استراتژیک..
 

محمد رحیمی جهانگیر
______________________________________________
پاورقی