نشست عالی گفتگوهای نظامی ترکیه و آذربایجان؛ اهداف و موضوعات

 
دوازدهمین نشست
با روی کار آمدن الهام علی اف در سال 2003 او بنا به  دلایل مختلفی از جمله  حمایت های ترکیه از باکو  در جنگ قره باغ و توصیه رئیس  جمهور قبلی ، از زمان روی کارآمدن روابط نزدیک تری با ترکیه برقرار نمود. از طرفی ترکیه نیز به دلیل سیاست افزایش عمق استراتژیک در آسیای مرکزی و قفقاز منافع خود را در تقویت همکاری های نظامی و امنیتی با باکو دید. اولین دوره این  نشستها از سال 2007 به منظور تقویت همکاری های نظامی دو کشور آغاز شد. در نشست دوازدهم وضعیت فعلی همکاری های آذربایجان و ترکیه در زمینه های امنیتی ، نظامی ، نظامی-فنی ، پزشکی نظامی ، آموزش نظامی ، صنایع نظامی  مورد بحث قرار گرفت . در زمینه فعالیت دو طرف در سایر مناطق ، چشم انداز توسعه ، جهت های اصلی فعالیت برای تحقق وظایف پیش رو گفتگوهایی صورت گرفت. در این نشست که تا 7 نوامبر به طول انجامید برای برنامه اقدام در سال 2020 نیز توافقاتی صورت گرفت.
 
اهداف و سطوح همکاری های نظامی باکو-آنکارا
طبق ادعای مقامات ترکیه این  کشور اولین کشوری بوده که استقلال جمهوری آذربایجان را در سال 1991 به رسمیت شناخته است. همکاری نظامی بین جمهوری آذربایجان و ترکیه برای اولین بار در سال 1992 و با توافق نامه ای بین این دولت‌ها در مورد آموزش نظامی امضا شد. در خرداد سال 2010 ، شرکت نظامی آذربایجان Azersimtel اعلام کرد که با شرکت صنایع مکانیکی و شیمیایی ترکیه MKE)) برای راه اندازی تاسیسات نظامی مشترک به توافق رسیده است. این همکاری ها ی نظامی در سال 2010 به گفته مقامات ترکیه با سرمایه گذاری 200 میلیون دلاری ترکیه درآذرباییجان همراه بوده است. مرحله اول این سرمایه گذاری برای  تولید تسلیحات نظامی برای نیروهای مسلح آذربایجان انجام شد .در دسامبر 2010 ، هر دو کشور دامنه معاهدات نظامی را گسترش دادند به گونه ای که تضمینات امنیتی برای پشتیبانی از نیروهای نظامی یکدیگر ارائه دادند که اگر یکی از دو کشور مورد حمله نظامی قرار گرفت از طرف کشور دیگر مورد حمایت نظامی قرار بگیرد. قرار شد این توافق برای ده سال بین دو طرف باقی بماند. بیش از 20 شرکت صنایع نظامی ترکیه در آذربایجان مشغول فعالیت هستند.

دکترین نظامی آذربایجان از سال 2010 دایر کردن پایگاه نظامی خارجی درخاک این کشور را مجاز می‌کند. آذربایجان و ترکیه از این زمان به بعد تلاش میکنند تا حضور نظامی ترکیه را در نخجوان با احداث پایگاه نظامی  تقویت کند. یکی از اهداف آذربایجان از این اقدام تحریک ارمنستان و جلوگیری از عادی سازی روابط ترکیه با ارمنستان است. «ارمن ناواساردیان» یکی ازدیپلماتهای ارمنستان در این زمینه  گفت: «به اعتقاد محافل داخلی ترکیه براساس قرارداد قارص حضور نظامی ترکیه در نخجوان کاملا امکان پذیر است و ترکیه می‌تواند اقدام به استقرار نیروی نظامی در این جمهوری خودمختار نماید، در حالیکه بند ۵ این قرارداد حضور واحدهای نظامی در این منطقه را منع کرده است. او در ادامه تاکید کرد: «براساس ماده ۴ این قرارداد در صورتیکه ترکیه و جمهوری آذربایجان دست به چنین اقدامی بزنند این به معنای تجدید نظر در مرزهایی خواهد بود که در سال ۱۹۲۰ میلادی برای ترکیه ترسیم شده است. به عبارت دیگر، در نتیجه چنین اقدامی ممکن است تمامیت ارضی ترکیه به خطر بیافتد».

 از طرف دیگر روسیه نسبت به حضور نظامی ترکیه در قفقاز به شدت حساس است. زیرا منطقه قفقاز خط قرمز روسیه است و اجازه نمی‌دهد یکی از اعضای ناتو به این منطقه نفوذ کند. در این رابطه روزنامه ینی مساوات در گزارشی نوشت:« روسیه اجازه نمی دهد ترکیه وارد قفقاز بشود. هراندازه هم ترکیه با سلاح و مربیان نظامی و مشاورانش از ارتش جمهوری آذربایجان حمایت کند، نخواهد توانست موجودیت نظامی خود در جمهوری آذربایجان را رسمیت بخشد» با این حال ترکیه سعی میکند با حضور نظامی آهسته و پیوسته خود و برخی قراردادهای اقتصادی با نخجوان نفوذ نظامی به این منطقه را افزایش دهد.

خرداد ماه امسال رزمایش مشترکی بین باکو و آنکارا در  نخجوان برگزار شد. به گزارش وزارت دفاع آذربایجان، این رزمایش با حضور پنج هزار نظامی و با استفاده از ۲۰۰ دستگاه تانک و ماشین‌های زرهی، ۱۸۰ سامانه موشکی و توپخانه‌های مختلف، ۲۱ فروند هواپیما و بالگرد نظامی، پهپادها و تجهیزات نظامی مدرن که بتازگی در اختیار واحدهای ارتش قرار گرفته، برگزار شد .ترکیه با چنین رزمایشی علاوه برتلاش برای نفوذ نظامی به دنبال سنجش واکنشهای روسیه و ارمنستان است.

از طرف دیگر آذربایجان ادعاهای ارضی و ژئوپلتیکی علیه ارمنستان دارد و با تقویت نظامی خود با ترکیه به دنبال فشار سیاسی و امنیتی بر ایروان است. ارمنستان در سالهای گذشته به دنبال عادی سازی روابط با ترکیه بوده ،اما باکو به این مساله واکنش نشان میدهد. در این زمینه نباید از یاد برد که زمینه های زیادی برای رقابت بین باکو و آنکارا وجود دارد. برقراری روابط باکو با رژیم صهیونیستی و تلاش این کشور برای تقویت نظامی خود از منابع مختلف باعث ایجاد معمای امنیتی برای ترکیه میشود. با این حال هر دو کشور تلاش میکنند با اقدامات نمادین هویتی چنین رقابتی را پنهان و همکاری های نظامی که از سال 2010 شروع شد را حفظ کنند. این مساله یکی از محورهای عمده نشستهای  گفتگوهای امنیتی دو کشور درسه سال اخیر بوده است. 

از طرف دیگر با کنار رفتن بسیاری از شخصیت‌های مهم از آک‌پارتی نظیر داود اوغلو که معمار افزایش عمق استراتژیک ترکیه در قفقاز و آسیای میانه است، موفقیت سیاست خارجی ترکیه درآینده قفقاز با چالشهای جدی مواجه شده است.