روش‌ها و اقدامات ترکیه برای تغییر بافت جمعیتی در شمال سوریه

در همین راستا اداره خودمختاری کردها در شمال سوریه چندی پیش در بیانیه‌ای اعلام کرده بود ترکیه پس از اینکه حدود ۳۰۰ هزار تن از ساکنان اصلی مناطق شمال شرقی سوریه را آواره کرد، ضمن هماهنگی با آمریکا و با بازگرداندن آوارگان سوری حاضر در خاک خود به این مناطق، به دنبال تغییر ماهیت مناطق شمال شرقی سوریه است.

ترکیه هم‌اکنون میزبان حدود ۳.۶ میلیون مهاجر سوری است اما بروز مشکلات اقتصادی در این کشور طی سال‌های اخیر موجب شده تا آنکارا برای بازگرداندن بخشی از این پناهجویان به وطن خود طرح تشکیل منطقه امن در شمال سوریه را به طور جدی دنبال کند. از طرف دیگر ترکیه این نیاز را دستاویزی برای پیشبرد اهداف پشت پرده دیگری همچون تغییر دموگرافی منطقه و حتی بلندپروازی های توسعه ارضی قرار داده است.

ترکیه بارها با رد این ادعاها بر ماهیت ضدتروریستی اقدامات نظامی خود در سوریه و همچنین عدم چشمداشت به سرزمین های سوریه تاکید کرده است با این حال مقامات دولت سوریه همواره این مواضع آنکارا را برخلاف واقعیات میدانی اعلام کرده اند؛ موضوعی که می توان صحت و سقم آن را با بررسی عملکرد ترکیه در مناطق پیشتر تصرف شده مورد تأیید قرار داد.
 
عفرین آزمون راستی‌آزمایی اهداف ترکیه
عفرین نخستین منطقه بزرگ کردنشین در شمال سوریه بود که در سال 2018 ترکیه توانست با عملیات نظامی «شاخه زیتون» آن را با کمک نیروهای سوری تحت فرمان خود اشغال کند. پس از اشغال عفرین توسط ارتش ترکیه و همپیمانانش اخبار و گزارش های فراوانی از شیوه های مختلف تلاش آنکارا برای تغییر ماهیت جمعیتی منطقه منتشر شده است.

دیده بان حقوق بشر سوریه اسفند 1396، اعلام کرد تعداد زیادی از روستاها از سوی شبه نظامیان تحت رهبری ترکیه مورد غارت قرار گرفتند. در این گزارش بر سرقت خودروها، منازل و ابزارهای کشاورزی این خانواده‌ها از سوی این نیروها اشاره شده بود به طوری که برخی از ساکنان عفرین خانه های خود را خالی از هر گونه وسیله یافتند.

در حالی که سختگیری نیروهای تحت رهبری ترکیه بر ساکنان محلی در طول دو سال گذشته موجب کوچ بسیاری از آنها به دیگر مناطق شده است در طول این مدت روند انتقال مهاجران به عفرین تداوم داشته است به صورتی که طبق گزارش وزارت کشور ترکیه، حدود ۳۳۰ هزار مهاجر سوری به دنبال "عملیات سپر فرات" در سال گذشته میلادی به عفرین بازگشته‌اند.

علاوه بر این تلاش برای از بین بردن اسناد تاریخی هویت مناطق شمالی سوریه بخش دیگری از اقدامات ترکیه در عفرین و شهرهای دیگر تحت کترل آنکارا بوده است. خبرگزاری رسمی سوریه سانا مارس 2018 در گزارشی اعلام کرد نیروهای ترکیه و همپیمانان آن‌ها (ارتش آزاد سوریه) تنها به آواره کردن غیرنظامیان از عفرین وسرقت اموال و دارایی‌ها اکتفا نکردند بلکه تمدن و آثار باستانی که قدمت آن به ۳۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد را از طرق حمله به مکان‌های باستانی که نامشان در لیست آثار باستانی یونسکو ثبت شده را نشانه گرفتند. بر اساس این گزارش نیروهای متحد ترکیه معبد "عین دارة" و مقبره "النبی هوری قورش" و "تل جندیرس" را در عفرین از بین برده بودند.

در همین برهه طرح اردوغان برای انتصاب استاندار عفرین نشان داد که آنکارا برنامه‌ای برای بازگشت حاکمیت عفرین و دیگر مناطق همچون جرابلس، اعزاز و الباب به حکومت مرکزی سوریه، حداقل در آینده نزدیک را ندارد. 
 
فشار ترکیه بر اروپا
هدف حزب عدالت و توسعه تغییر دموگرافی منطقه با اسکان 1 تا 2 میلیون آواره سوری در شمال سوریه با در نظر گرفتن طرحی عمرانی در مناطق تحت کنترل خود شامل تأسیس 10 شهر و 140 روستا با هزینه‌ای‎‌ای بالغ بر 27 میلیارد دلار می‌باشد. اما اکنون چالش های مهمی در برابر اجرای این سناریو قرار گرفته است. اولاً آنچه تاکنون از اهداف عملیات چشمه صلح محقق شده منطقه‌ای با ۱۲۰ کیلومتر طول و حدود 10 تا 15 کیلومتر عرض است که بسیار کوچک‌تر از منطقه‌ای ۴۴۴ کیلومتری است که اردوغان در طرح اصلی خود مطرح کرده بود. بنابراین انتظار می‌رود شمار افرادی که قرار است بازگردانده شوند نیز کمتر باشد.

از طرف دیگر مشکلات بزرگ مالی ترکیه موجب شده تا آنکارا خود به تنهایی قادر به تامین هزینه بازگشت آوارگان سوریه نباشد و برای تامین هزینه های آن اولاً به کمک مالی قطر چشم داشته باشد و ثانیاً کشورهای اروپایی را برای این منظور تحت فشار قرار دهد. باز کردن درهای ترکیه به روی مهاجران برای حرکت به سمت اروپا و همچنین استرداد داعشی‌های اروپایی بازداشتی در ترکیه به کشورهای خود، ابزارهای اصلی فشار آنکارا علیه اروپا می باشد. در همین راستا ماه گذشته سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه از شروع روند اخراج داعشی های اروپایی خبر داده و اعلام کرد «ما برای داعشی‌های هیچ کسی هتل نیستیم».

این تهدیدات علاوه بر اینکه موجب گسترش انتقادات اروپا از عملیات نظامی و اهداف ترکیه در خاک سوریه شده بلکه گرایشاتی را در میان سیاستمداران اروپایی به منظور حل معضل آوارگان از کانال همکاری با دولت سوریه بوجود آورده است. در همین راستا اوایل آبانماه سویم داغدلن، معاون رییس فراکسیون حزب "چپ" اعلام کرد به جای سرمایه‌گذاری میلیاردها دلار در ترکیه به عنوان "دربان (اروپا) در برابر مهاجران، این پول باید برای بازسازی سوریه هزینه شود". همچنین آندریس نیک، وکیل اتحاد دموکرات مسیحی که یکی از اعضای کمیته امور خارجی پارلمان آلمان نیز است، به خبرگزاری دویچه وله گفت بازگرداندن این مهاجران باید طبق قوانین بین‌المللی صورت بگیرد و "اروپا و آلمان هیچ حمایت اقتصادی‌ از بازگرداندن اجباری آنان نخواهند کرد".پس از این اظهارات نیز هیئتی پارلمانی از آلمان هفته گذشته راهی دمشق شد و با بشار اسد به رایزنی پرداخت.

مخالفت اروپا با پرداخت پول مورد تقاضای اردوغان تا بدانجا پیش رفته که گفته می شود یکی از مسائل مورد بحث در نشست ناتو در لندن طی اواخر سال جاری میلادی اتخاذ موضع سختگیرانه علیه باج گیری ترکیه و همچنین بررسی چگونگی بازگشت آوارگان به سوریه خواهد بود