عربستان که تجاوز خود به یمن را در قالب ائتلافی متشکل از کشورهای امارات، مصر، اردن، کویت، بحرین، قطر، پاکستان، مالزی، سودان، جیبوتی، مغرب و سومالی آغاز کرد، امیدوار بود تا پس از مدت کوتاهی ضمن برپایی جشن پیروزی در یمن، اهداف بلندپروازانهتری را در غرب آسیا در پیش گیرد. اما از همان بدو امر مشخص بود که برخی متحدین ریاض از توان و ارادهی لازم برای حضور مستقیم در جنگ یمن برخوردار نبوده و حمایت آنها صرفا لفظی یا نهایتا لجستیکی خواهد بود. مقامات انصارالله با آگاهی از شکنندگی ائتلاف متجاوز تلاش داشتند تا به موازات تقویت سازمان رزم و تثبیت مواضع خود در برابر حملات گستردهی ائتلاف، یک طرح کلان سیاسی-نظامی را نیز به منظور فروپاشی تدریجی ائتلاف و تنها ماندن عربستان در تجاوز به یمن پیش ببرند. طولی نکشید که مصر، اردن، مالزی، پاکستان، قطر و مغرب هر کدام به دلایل و توجیهاتی پای خود را از صحنه تجاوز به یمن بیرون کشیدند که در اثر آن ائتلاف گستردهی روزهای نخست به ائتلاف سعودی-اماراتی بدل شد. عربستان با استخدام گستردهی مزدوران سودانی در کنار یمنیهای وابسته به خود در صدد کنار زدن انصارالله از صحنه قدرت در یمن بود، همچنان که امارات نیز با تکیه بر نیروهای سیاسی-نظامی جنوبی اهداف جاهطلبانه خود را در مناطق مهم و استراتژیک جنوبی دنبال میکرد. از ابتدای شروع جنگ یمن تا به امروز، مزدوران سودانی به پشتوانهی دلارهای نفتی عربستان، همواره حضوری پررنگ و تأثیرگذار در خط مقدم جبهات مختلف داشته و حتی وظیفه مرزبانی و دفاع از برخی مرزهای عربستان را نیز عهدهدار هستند. انصارالله در این باره نیز در تلاش بود تا با تلفات گیری، مقامات سیاسی سودان را در برابر فشار افکار عمومی قرار داده، مسیر خروج از یمن را به عنوان بهترین و آسانترین تصمیم به آنان نشان دهد. در روزهای اخیر و به دنبال تحرکات عربستان در راستای ماجراجویی مجدد در جبهه زمینی از طریق توافق ریاض و هماهنگی مواضع نیروهای جنوبی، انصارالله نیز تلاش خود را برای خارج کردن سودانیها از یمن و بر هم زدن محاسبات سعودیها افزایش داده است. به نظر میرسد
که طرح گام به گام انصارالله برای فروپاشی ائتلاف و تعمیق اختلاف میان متحدین عربستان کاملا موفق بوده و با وجود تغییر راهبرد انصارالله از تدافعی به تهاجمی، اما این طرح همچنان از اهمیت و کارآیی بالایی برخوردار است. با توجه به امید عربستان به توافق ریاض جهت دستاوردسازی از طریق جبهات داخلی یمن و از سویی افزایش احتمال بازگشت دهها هزار مزدور سودانی به کشورشان، مطالعه و بررسی تأثیر این خروج بر آینده تحولات یمن، محاسبات سعودیها و رویکرد بعدی انصارالله حائز اهمیت خواهد بود.
بررسی میزان اثرگذاری مزدوران سودانی در نبردهای زمینی یمن
«محمد حمدان دقلو» معروف به «حمیدتی» نائب رئیس شورای نظامی حاکم بر سودان شمار نظامیان سودانی حاضر در جنگ یمن را بالغ بر ۳۰ هزار سرباز خوانده که اغلب آنها از نیروهای واکنش سریع سودان هستند که دولت قبلی سودان یعنی دولت عمر البشیر از آنها در جنگ داخلی دارفور استفاده میکرد. بر اساس اعلام روزنامهی آمریکایی نیویورک تایمز، ۴۰ درصد از سربازان سودانی کودک هستند که در مناطق مرزی با عربستان آموزش میبینند. این کودک سربازها بین ۱۴ تا ۱۷ سال سن دارند و از چهار سال پیش در قالب ۱۴ هزار نیروی سودانی در عملیات نظامی ائتلاف سعودی علیه یمن حضور دارند که صدها نفر از آنها هم تاکنون کشته شدند. نظامیان سودانی در واحدهایی ۵۰۰ تا ۷۵۰ نفره تقسیم شدهاند و میانگین دستمزد آنها برای کودکسربازها ماهیانه ۴۸۰ دلار و برای افسران جنجوید ۵۳۰ دلار است. این نظامیان سودانی پس از شش ماه کار هم، ۱۰ هزار دلار دریافت میکنند. با آغاز عملیات نظامی ائتلاف عربی در یمن در سال ۲۰۱۵ موسوم به عملیات «طوفان قاطعیت»، سودان از مشارکت چهار فروند از جنگندههای خود در این عملیات خبر داد، اما فقط دو فروند از آنها به دست ائتلاف سعودی رسید. مشارکت نیروی هوایی سودان در یمن با مرور زمان کم رنگتر شده و به دستِکم یک درصد رسید و دیگر در هیچ عملیات هوایی ائتلاف مشارکت نکرد. از جمله مأموریت نیروهای سودانی در یمن، انجام عملیات زمینی در ساحل غربی( از شمال استان الحجه تا جنوب استان
الحدیده) یمن است و چهار تیپ( ألویه) از این نیروها هم در مرز یمن با عربستان مستقر شدند.
نظامیان سودانی همچنین مسئولیت حفاظت از پایگاههای امارات در جنوب یمن را برعهده دارند و به گفتهی روزنامهی فرانسوی لوموند، ائتلاف عربی، آن ها را هیزم آتش نبرد در ساحل غربی کرده است. از جمله فرماندهان نظامی سودانی که در جنگ یمن نقش داشتهاند، «عماد مصطفی عدوی»، رئیس سابق ستاد مشترک ارتش سودان است که در زمانِ در اختیار داشتن این منصب در سال ۲۰۱۶ از پایگاه العند در جنوب یمن دیدن کرد. «عبدالفتاح البرهان» رئیس کنونی شورای حاکمیتی سودان هم با هماهنگی «محمد حمدان حمیدتی» فرمانده نیروهای واکنش سریع سودان و معاون البرهان هم بر نیروهای سودانی حاضر در یمن نظارت دارند. نظامیان سودانی به طور مشخص در تعز، الحدیده، لحج، حجه و صعده حضور دارند و نیروهای آن در تقریبا همه عملیاتهای ائتلاف در جنوب یمن مشارکت داشتند. در سپتامبر ۲۰۱۸ فرمانده نیروهای واکنش سریع سودان به کشته شدن ۴۱۲ نظامی سودانی از جمله ۱۴ افسر در جنگ یمن اعتراف کرد. یک مقام دولتی سودان همان زمان شمار کشته های ارتش کشورش در جنگ یمن را قریب به ۸۵۰ افسر و سرباز اعلام کرد.
اخیرا محمد حمدان دقلو معاون رئیس شورای حاکمیتی سودان دستور داده است که ۱۰ هزار نفر از نیروهای سودانی حاضر در جنگ علیه یمن به علت خطرهای امنیتی علیه سودان، به کشور بازگردند.
چرایی تمرکز انصارالله بر نیروهای سودانی
انصارالله یمن در شرایط کنونی، نیروهای سودانی را مورد توجه قرار داده که از یمن خارج شوند. دلیل این امر نیز به تبعات حضور نیروهای نظامی در یمن بر می گردد. انصارالله یمن با حمله به دو پالایشگاه البقیق و الخریص در عربستان اقتدار موشکی و پهپادی خود را نشان داد. علاوه بر این عملیات نصر من الله که در نجران اجرا شد نیز اقتدار زمینی انصارالله را اثبات کرد. بنابراین در شرایط کنونی انصارالله از موضع قدرت و اقتدار خواستار خروج نظامیان سودانی از جنگ یمن شده است. انصارالله به خوبی می داند که در شرایط کنونی هیچ همپیمانی برای عربستان و امارات نمانده است و حتی امارات نیز خروج
خود از یمن را اعلام کرده و به دنبال این است تا از طریق مزدوران خود در یمن به جنگ ادامه دهد. بنابراین تنها راه برای عربستان استخدام بیشتر مزدوران سودانی است. نظامیان سعودی نیز هیچ گاه در خط مقدم علیه انصارالله قرار نداشتهاند. بنابراین در شرایط کنونی از مزدوران سودانی میتوان به عنوان تنها متحدان و نیروهای میدانی عربستان در یمن نام برد. انصارالله یمن با شکست دادن قدرت دفاعی عربستان، اکنون به دنبال این است تا مزدوران میدانی عربستان در یمن را نیز از ریاض جدا کند تا عربستان در نهایت به بنبست خود در جنگ یمن اعتراف کند. انصارالله تاکید کرده که امارات و عربستان از عمر البشیر روی گردان شده بودند و مقامات کنونی سودان باید سربازان گرفتار خود در باتلاق یمن را نجات دهند. سخنگوی جنبش انصارالله تاکید کرده که حالا دولت کنونی سودان باید نظامیان خود را از اهانتهای سرمایهداران نجات دهند. اظهارات مقامات یمنی درباره مزدوران سودانی با واکنش مثبت حزب «الأمه القومی» سودان روبه رو شد و یک عضو دفتر سیاسی این حزب تاکید کرد که ما مخالف اعزام نظامیان کشورمان برای شرکت در جنگ یمن هستیم و نمیخواهیم بخشی از جنگ علیه ملت یمن باشیم. «محمد مرکز خریف» تصریح کرد که نظام سابق سودان (دولت البشیر)، خود از مزدوران بود. خریف که با المیادین گفت وگو میکرد، افزود:« ما و ملت یمن از قربانیان نظام فعلی و سابق سودان هستیم و نمیخواهیم بخشی از این جنگ باشیم.» وی افزود، ما نمیخواهیم بخشی از جنگ یمن باشیم، ما خواهان حل این بحران به دور از هرگونه سلاح و نیروی نظامی هستیم. خریف خاطر نشان کرد، واژه مزدور فقط باید بر نظام سابق سودان و نه بر ملت این کشور اطلاق شود.
دلایل خروج و بقای مزدوران سودانی در یمن
نیروهای سودانی در یمن هرچند در خط مقدم سیاستهای عربستان حضور داشته و کشتههای زیادی داده اند اما با بیتوجهی و حتی بیاحترامی عربستان مواجه شده اند. سرتیپ «یحیی سریع» مجموع خسارتهای جانی وارد شده به مزدوران ارتش سودان از آغاز حملات به یمن را بیش از هشت هزار کشته و زخمی و مفقود خواند و گفت
تعداد کشتههای مزدوران سودانی حدود ۴۲۵۳ نفر است. این در حالی است که عربستان حتی حاضر به پس گرفتن اجساد نظامیان سودانی از انصارالله نیست. «عبدالقادر المرتضی» رئیس کمیته امور اسرای یمن از مخالفت طرف سعودی با تبادل اجساد نظامیان سودانی با پیکرهای اسرای یمنی خبر داد. المرتضی گفت:« ما اخیراً به طرف سعودی پیشنهاد کردیم، اجساد تعدادی از شهدای ما را در ازای اجساد نظامیان سودانی رد و بدل کند که طرف سعودی با این پیشنهاد مخالفت کرد و گفت آنها را در ازای اجساد سربازان سعودی مبادله میکنیم.» از سال ۲۰۱۵ که نیروهای سودانی در قالب ائتلاف سعودی برای جنگ به یمن اعزم شدند، مخالفتها در این کشور با این مسئله آغاز شد. پس از سقوط «عمر البشیر» رئیسجمهور سابق سودان، صداهای مخالف با این موضوع و تأکید آنها مبنی بر ضرورت بازگشت نیروهای سودانی شدت گرفته است. البته برخی نیز به دلایل اقتصادی بر باقی ماندن این نیروها در قالب ائتلاف مذکور اصرار دارند.
خروج بخش زیادی از نیروهای سودانی از یمن تقریبا قطعی شده است محمد حمدان دقلو تاکید کرده که به جای نیروهایی که به خارطوم بازگشتند، نیروهای جدید به یمن نخواهیم فرستاد. هرچند گفته شده است که علت اصلی خروج نیروهای سودانی از یمن، نگرانی سودان از فعالیت عناصر مسلح بوکوحرام است که در جنوب غربی مرزهای سودان فعالیت میکنند، اما واقعیت آنگونه که گفته شد، نیست، بلکه تصمیمِ خارج کردن نیروها به علت خسارتهای سنگینی است که نیروهای سودانی در یمن متحمل شده اند. از سوی دیگر، تصمیم به خروج نیروهای سودانی از یمن، به منظور بهبود وجهه حمیدتی هم می باشد که به ارتکاب جنایتهای جنگی در دارفور و نیز به دست داشتن در کشتار فرماندهی کل در ژوئن گذشته متهم است. وی در آن زمان، به نیروهایش دستور داد که تحصن مقابل مقر فرماندهی را با توسل به زور متفرق کنند که بر اثر آن، حدود ۱۰۰ نفر کشته و حدود ۲۰۰ نفر مجروح شدند. وی با این تصمیم می خواهد تصویر ترسیم شده در اذهان مردم سودان مبنی بر اینکه وی مرد عربستان و امارات در سودان است را از بین ببرد.
از سوی دیگر خروج نیروهای
سودانی از جنگ یمن تحت فشار افکار عمومی سودان صورت می گیرد که شعار خارج کردن نیروهای سودانی از یمن را به عنوان خواستهای مردمی سر می دهند. حزب کمونیست سودان که یکی از احزاب تشکیل دهنده گروههای اعلام آزادی و تغییر است که در قدرت با شورای نظامی مشارکت دارد، از طریق «محمد مختار الخطیب» دبیر کل این حزب از دولت انتقالی خواسته است که همه توافقهایی را که دولت غیرقانونی با طرفهای خارجی امضا کرده است، برهم زند و فوراً از محور رجعتگرای عربی خارج شود و نیروهای سودانی را از یمن خارج کند.
چشم انداز آینده
خروج نیروهای سودانی در یمن اگر به صورت کامل اتفاق بیفتد به معنای انزوای عربستان در جنگ یمن خواهد بود. عربستان اخیرا با توافق ریاض به دنبال سروسامان دادن به اختلافات بین دولت منصورهادی و شورای انتقالی جنوب بوده که البته در این مسیر با چالشهای زیادی مواجه شده است. در توافق ریاض قرار بر این بوده است که دولت آینده در عدن بین نیروهای طرفدار عربستان و امارات به صورت مساوی تقسیم شود. هدف از این توافق نیز ایجاد یکپارچگی در بین نیروهای منصورهادی و شورای انتقالی جنوب با هدف تقویت جبهه ضد انصارالله است. اما این توافق با مخالفت برخی از وزرای دولت هادی همراه شده و حتی حزب الاصلاح که قدرت زیادی به ویژه در استان تعز دارد از مخالفان سرسخت این توافق است. حتی بسیاری از گروههای جنوب نیز توافق ریاض را به معنای خیانت عربستان به خود می دانند چرا که شورای انتقالی جنوب یک حزب تازه تاسیس بوده که در سال ۲۰۱۷ تشکیل شده و در شرایط کنونی توسط ریاض به عنوان محور اصلی مذاکرات انتخاب شده است. در حالی که سایر احزاب قدیمی در جنوب یمن، توسط ریاض نادیده گرفته شده اند. بنابراین عربستان در زمینه توافق ریاض با چالش های زیادی مواجه خواهد شد. در این شرایط خروج نیروهای سودانی از جنگ یمن می تواند یک ضربه دیگر بر جایگاه ائتلاف و آینده جنگ یمن وارد کند. مجموع این شرایط می تواند ریاض را به صورت رسمی وادار کند تا پایان جنگ یمن را اعلام و مذاکره با انصارالله را شروع کند.