آستانه چهاردهم؛ از مطالبات دمشق تا سرکشی‌های ترکیه و مخالفان

 
ادلب همچنان در اولویت بحران
در میانه تحولات دو سال اخیر سوریه، یکی از مسائلی که به نوعی زمینه‌ساز پیچیده شدن حل بحران در سوریه شده و مانعی بزرگ در مسیر بازگشت ثبات به این کشور بوده، در ارتباط با مساله ادلب است. پس از روند موفقیت آمیز کنترل مناطق سرزمینی سوریه توسط ارتش قانونی این کشور در مرکز، جنوب و شرق سوریه، کانون توجهات به شمال سوریه و در کانون آن شهر استراتژیک ادلب معطوف شد. این شهر طی سال‌های بعد از 2011 یعنی از ابتدای شروع بحران در سوریه، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دستاورد گروههای تروریستی بود که تحت حمایت ترکیه و عربستان قرار داشتند. در مقطع کنونی نیز این استان به کانون اصلی تجمع تروریست‌ها تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که ناظران سیاسی آن را بزرگ‌ترین کانون تجمع تروریست‌ها ارزیابی می‌کنند.

در سال 2017 ارتش سوریه که کنترل مناطق جنوبی را در دست گرفته بود، توجه خود را معطوف به ادلب کرد اما دولت ترکیه، به شکلی مصرانه، با حمایت غیرقانونی و نامشروع از تروریست‌ها خواهان نوعی توافق برای حل منازعه بر سر ادلب شد. در نتیجه امر شاهد بودیم که توافق آتش‌بس با مدیریت آنکارا و مسکو منعقد گردید اما ترکیه از اجرای تعهات خود در خلع سلاح گروه های تروریستی در این منطقه بویژه گروه تحریرالشام (جبهه النصره سابق) ناکام ماند اما همچنان با ساختن پایگاه های نظامی در اطراف ادلب مانع پیشروی عملیات ارتش سوریه در این استان گردید. 

در شرایط کنونی نیز نمایندگان وزارت خارجه روسیه، ایران و ترکیه در شرایطی با یکدیگر دیدار می‌کنند که هنوز اختلاف بر سر آینده ادلب و تحولات بعد از آن ادامه دارد. از یک سو، ترکیه همچنان بر تصمیم خود جهت عدم خروج از ادلب و حمایت از تروریست‌ها تاکید دارد و از سوی دیگر، دولت سوریه برای اشاعه حاکمیت مشروع خود بر تمامی مناطق سرزمینی این کشور و همچنین پایان دادن به حضور گروه های تروریستی در خاک خود بر عدم پذیرش تداوم آتش بس در این منطقه اصرار دارد. در چنین فضایی به نظر می‌رسد مساله ادلب همچنان در مقام بن‌بستی بزرگ پیش روی جریان‌های سیاسی حاضر در نشست آستانه قرار دارد.
 
پیچیدگی پیرامون تداوم فعالیت کمیته کار قانون اساسی
در سطحی دیگر، موضوع تدوین قانون اساسی جدید برای سوریه، همچنان در مقام مساله‌ای مهم در کانون توجه نیروهای سیاسی درگیری در بحران سوریه قرار دارد. طی سال‌های بعد از 2016 با وساطت سازمان ملل و ایفای نقش مستقیم بازیگران خارجی، در چندین نوبت دیدار میان هیات مخالفان سوری با نمایندگان حکومت مرکزی به منظور تدوین قانون اساسی جدید در این کشور برگزار شده است اما تا کنون نتیجه و برآیندی قابل توجه در این زمینه به دست نیامده است که عمدتاً به دلیل نارضایتی دمشق از دخالت های خارجی در روند کار این نشست می باشد.

در مقطع کنونی نیز، یکی از موضوعات مهمی که در دستور کار نمایندگان کشورهای حاضر در نشست آستانه مورد بررسی قرار می‌گیرد در ارتباط با پی‌گیری موضوع تدوین قانون اساسی جدید برای کشور سوریه است. علاوه بر اختلافات بزرگ بازیگران داخلی بحران سوریه پیرامون حتی کلیات ابتدایی قانون اساسی جدید، در مقطع کنونی به نظر می‌رسد حتی بازیگران خارجی نیز در ارتباط با آینده نظام سیاسی در این کشور هیچ‌گونه اتفاق نظر قابل توجهی ندارند.

افزون بر این، توجه به این موضوع نیز ضروری است که بازیگران داخلی دخیل در بحران سوریه در این دور از نشست آستانه حضور پیدا نکرده‌اند و بعید به نظر می‌رسد که حتی تصمیمات ایران، ترکیه و روسیه پیرامون قانون اساسی جدید این کشور از سوی آن‌ها مورد پذیرش واقع شود. بنابراین می‌توان تاکید کرد که نشست اخیر آستانه در عمل نمی‌تواند هیچ‌گونه تاثیر جدی بر بحث تدوین قانون اساسی جدید در کشور سوریه باشد و در نتیجه این روند احتمالا طولانی شدن هر چه بیشتر بحث پیرامون این موضوع را در آینده شاهد باشیم.
 
زیاده‌خواهی آنکارا و بن بست در پیشبرد امور
یکی دیگر از موانع موثر بودن چهاردهمین نشست آستانه را می‌توان در ارتباط با موضوع خروج نیروهای ترکیه از شمال سوریه، اقدامات متجاوزانه این کشور در شمال سوریه و نیز موضوع بازگشت آوراگان ارزیابی کرد. دولت ترکیه از اواسط سال 2017 تا کنون به بهانه مبارزه با تروریسم طی سه عملیات «سپر فرات»، «شاخه زیتون» و «چشمه صلح» منطقه شمال غرب رود فرات را به طور کامل تحت اشغال خود و نیروهای تحت الحمایت‌اش که عنوان ارتش آزاد را به یدک می‌کشند، قرار داده است.

همچنین، ترکیه طی دو ماه گذشته دور جدید حملات خود را به منطقه شرق فرات آغاز کرد و توانست مناطقی را به اشغال در بیاورد اما اقدامات متجاوزانه این کشور به این نقطه نیز محدود نمی‌شود بلکه آنکار مساله بازگشت آوراگان در مناطق شمالی سوریه را به شکلی غیرمشروع مطرح کرده است. در حقیقت، ترکیه قصد دارد به بهانه مبارزه با تروریسم بر بخشی از محدوده سرزمینی سوریه احاطه و سیطره پیدا کند  و با اختیار تام خود مناطق شمالی را در بحث استقرار آوارگان اداره و مدیریت کند.

در چنین فضایی که زیاده‌خوایی‌‌های ترکیه بحران سوریه را با پیچیدگی و بن‌بستی بزرگ مواجه کرده به نظر می‌رسد نتایج واپسین نشست آستانه نمی‌تواند تاثیری در معادلات میدانی این کشور ایجاد کند. اظهارات اردوغان در ارتباط با باقی ماندن در مناطق اشغال شده و اسکان آوارگان در مناطق مختلف، عاملی است که هر گونه سازش بر سر آینده بحران سوریه را با چالش بزرگ مواجه کرده است.