۰
پنجشنبه ۵ دی ۱۳۹۸ ساعت ۱۰:۴۰
یمن که بیش از ۶ماه است در آتش کینه و دشمنی آل سعود می سوزد و هر روز پدر و مادران اجساد کودکان و عزیزان خود را در آغوش می کشند از اهیمت سوق الجیشی خاصی برخوردار است.
از این رو به در سلسه مطالبی به بررسی اوضاع یمن و ظریفیت هایی که این کشور دارد خواهیم پرداخت:
تنگه باب المندب
وجود تنگه باب المندب و ارتباطی که این تنگه بین دریای سرخ و اقیانوس هند به وجود می آورد پدید آورنده یکی از استراتژیک ترین نقاط جهان است که مورد نظر و طمع غرب و شرق قرار گرفته است .یکی از محورهای اهمیت باب المندب مرتبط با امنیت اسرائیل است که تسلط بر این تنگه بسیاری از نگرانی های غرب و اسرائیل را کاهش می دهد .
شواهد و قرائن نشان داده که این تنگه می تواند محل مورد توجهی برای عبور و مرور کشتی های ضد اسرائیلی باشد از این رو امریکا و اسرائیل همواره درصدد ایجاد مزاحمت برای کشتی های تجاری به این بهانه که ایران درصدد است تا به حماس و سازمانهای جهادی فسطینی اسلحه برساند می شوند .
مسئله دوم نزدیکی و رو در رو بودن یمن به شاخ افریقا است که محل تمرکز بسیاری از پایگاه های آمریکایی و فرانسوی به شمار می رود . جیبوتی و سومالی که امروزه محل تجمع تروریست هایی شده است که با هدایت و پشتیبانی قدرتهای بزرگ همچون امریکا ، اروپا و اسرائیل در حال باج گیری و کشتی ربایی بوده و موجب ناامنی در منطقه شده اند نیز یکی از دلایل توجه آمریکا و هم پیمانانش به تنگه باب المندب است .
مجموعه جزایر یمن که در مالکیت جغرافیایی و قلمرویی یمن است نیز یکی از دلائل توجه غرب و اسرائیل به یمن است . جزیره بریم که گویا در کنترل صهیونست ها قرار دارد ازآن برای کنترل عبور و مرور کشتی ها و ناوهای جنگی استفاده می شود نیزبرای امریکا و اسرائیل اهمیت حیاتی دارد ، همچنین جزیره بسیار زیبای سوکوترا از نقاط استراتژیکی است تسلط بر آن می تواند موجب کنترل تمامی عبور و مرورها شود بی شک تسلط بر این جزایر دربردارنده امتیازهای مهمی برای آمریکا و اسرائیل است .
یمن با دارا بودن سواحل طولانی در دریای سرخ و برخورداری از بنادری مهم کشوری استراتژیک محسوب می شود. با تمام مسائل مطرح شده متاسفانه یمن کشوری فقیر به شمار می رود .
دلائل توجه عربستان به یمن
مسئله دیگری که بر اهمیت استراتژیک یمن می افزاید جمعیت قابل توجه این کشور در شبه جزیره است به نحوی که عربستان حدود 24 میلیون نفر جمعیت و یمن 27میلیون جمعیت دارد. برخورداری از مرز مشترک بیش از 1700 کیلومتر با عربستان سعودی نیز تهدیدی برای امنیت و جغرافیای یمن به شمار می رود به نحوی که همواره مردم یمن شاهد طمع دیرینه عربستان سعودی به کشور فقیر خود بوده اند چرا که یمن سرشار از منابع نفت و گاز می باشد . کما اینکه طمع عربستان موجب شد که استانهای جیزان و نجران که یمنی الاصل می باشند با زور به خاک عربستان ملحق شود تا آل سعود از مناطق یاد شده نفت اسرائیل و دیگر کشورهای غربی را تامین نماید .
یمن از جمله کشورهایی است که بافت سنتی آن همچنان زنده و پابرجاست به نحوی که حدود هشتاد درصد جمعیت یمن بافت روستا نشینی و قبیله ای دارند . قبیله حاشد و قبیله بکیل نیز از مهمترین قبایل این کشور به شمار می روند .متاسفانه شرایط نابسامان بهداشتی و آلودگی های محیط زیستی در مناطق مسکونی و عمومی و عدم برخورداری از امکانات بیمارستانی و بهداشتی موجب افزایش مرگ و میر در نوزادان این کشور شده است .آداب و رسوم بسته مردم یمن نیز موجب عدم مهاجرت و پراکنش مردم در این کشور شده است به نحوی که قشر جوان و تحصیلکرده جویای کار در شهرهای بزرگ اسکان گزیده و برای تامین هزینه زندگی به کشورهای حاشیه خلیج فارس مهاجرت می کنند .
تعداد قابل توجهی از مردم یمن درعربستان سعودی زندگی می کنند همچنین یمنی ها در امارت، قطرو بحرین نیز حضور دارند .یمنی ها غیر از کشورهای ذکر شده تا قبل از وقایع و بحران های عراق در این کشور نیز حضور داشتند که بعد از بحران ها از عراق گریخته و به کشورهای دیگری مهاجرت کردند بنابراین به لحاظ پراکندگی جغرافیایی و رشد جمعیت یمن کشوری با 27 میلیون نفر است که به لحاظ انسانی هر ساله رشد چهار درصدی داشته است . تمرکز جمعیت یمن بیشتر در مراکز غرب است . از شمال غرب استان صعده تا پایین استانهای دیگری ازجمله شبوه به سمت شرق یمن که مملو از شن های متحرک است و به صحرای بزرگ عربستان سعودی وصل می شود تمرکز جمعیت کمتری دارد در حالی که استان حضرموت از جمله استان هایی با موقعیت ویژه است که از طمع های عربستان به یمن به شمار می رود .عربستان همواره در تلاش برای جدایی استان حضرموت از یمن بوده تا با در اختیار داشتن این استان مجبور نباشد که لوله های نفتی را از خلیج فارس به کشتی های حامل نفت کش ها پمپاژ کند به نحوی که بتواند با سهولت بیشتری نفت را از بندرمکلا که مرکز استان حضرومت است به بیرون از یمن پمپاژ کند .
میراث فرهنگی و غنای تاریخی یمن
یکی از مسائل مهم در یمن که این کشور را از بسیاری از کشورها متمایز می کند برخورداری ازغنای فرهنگی و میراث باستانی قبل از ظهور اسلام و مسیحیت باز می گردد. داستان حضرت سلیمان و ملکه بلقیس از جمله این مسائل است .وجود آثار تاریخی و کتب خطی تاریخی و بسیار کهن موجب شده که یمن مستعد صنعت توریسم باشد به نحوی که به جرات می توان اذعان نمود که کشور یمن خود نوعی موزه سر باز است .بی تردید یکی از اهداف عربستان در حملات هوایی متعدد آسیب رساندن و نابودی میراث فرهنگی این کشور است که با توجه به غنای فرهنگی و تعدد آثار تاریخی چنین مسئله ای به سهولت امکانپذیر نمی باشد.
یکی از مهمترین ظرفیت های یمن برخورداری ازپتانسیل و ظرفیت بالای سرمایه گذاری در صنعت ماهی گیری و شیلات است.این کشور با برخورداری از مرز سه هزار کیلومتری دریایی می تواند در صنعت ماهیگیری حرفی برای گفتن داشته باشد اما چون یمنی ها غالبا مردمان فقیری هستند دیگر کشورها با طمع به منابع خدادادی آنها در حال مصادره این اموال منابع به نفع خود هستند .
مسئله دیگرقابل توجه ، نیروی انسانی این کشور است . مردم یمن به دلیل برخورداری از آثار باستانی و تمدن کهن و ترکیبی قبل و بعد از اسلام بعد از اسلام افرادی باهوش ، خلاق و متمدن، صلح جوو مسالمت آمیزمی باشند در حالی که همسایه این کشور که متوحش های بدوی عربستان می باشند همواره از سعه صدر ، میهمان نوازی ، خوش اخلاقی و صبوری یمنی ها سوء استفاده کرده اند . یمنی ها عمدتا یا حافظ کل قرآن هستند یا بخشی از قران را حفظ هستند به خصوص مردم استان سعده.
منابع معدنی و سنگ های قیمتی یمن
ظرفیت مهم دیگری که در یمن موجود است منابع سرشار معادن و سنگ های متبرک وقیمتی از جمله عقیق یمن است که از جمله معروف ترین و قیمتی ترین عقیق های دنیا به شمار می رود. دیگر سنگ ها نیز از جمله الماس و زبرجد از سنگ هایی است که در این کشور منابع قابل توجهی دارند بنابراین وجود منابع ارزشمند و غنی سنگ های گرانقیمت در این کشور موجب شده استعمارگران از مدتهای مدید به دنبال اکتشاف و خروج این سنگها به سمت کشورهای خود باشند ، در حالی که بی اطلاعی مردم یمن از این معادن موجب فقر بیش از حد آنها شده است .بی شک توجه صهیونیست ها به تجارت سنگ های قیمتی و زینتی یکی از مسائل و محورهایی است که موجب چالش و درگیری در یمن برای تسلط بر منابع خدادادی این کشور شده است .
نفت عامل مهم طمع غرب و عربستان سعودی به یمن
در کنار ظرفیت های باستانی و میراث غنی فرهنگی یمن ،برخورداری از سواحل گسترده و ظرفیت صیادی و نیروی انسانی قابل توجه ،برخوراری از نفت نیز یکی از مسائلی است که موجب شده استعمار بیش از پیش به غارت یمن در حوزه نفتی نیز بیندیشد بنابراین می توان گفت کشور یمن به دلیل برخورداری از منابع فراوان در خشکی و دریا مورد توجه استعمار بوده و می باشد تا جایی که عربستان سعودی با وقاحت تمام بخش هایی از سرزمین یمن را اشغال نموده و از ظرفیت های خدادادی یمن که مالکیت وحق استفاده آن از آن یمنی هاست نهایت استفاده را می برد.
وضع ادیان و مذاهب در یمن
دین مردم یمن عمدتا به چهار مذهب تقسیم می شود . مذهب زیدی چهار امامی از جمله مذاهبی است که درون یمن پیروان بیشتری دارد ،همچنین مذهب اسماعیلی شش امامی اثنی عشری ، شافعی و دیگر مذاهب حنفی و مالکی از جمله مهمترین مذاهب یمن به شمار می روند .با وجود ریشه دار بودن مذهب در میان مردم یمن بی بند وباری شایان توجهی در میان مردم این کشور مشاهده نمی شود و افرادی که پایبندی دینی کمتری دارند افرادی هستند که در شهرهای بزرگ و فضاهای دانشگاهی زندگی و پرورش یافته اند ، در کل قابل ذکر است که تعداد چنین افرادی بسیار محدود است .
بارزترین مشخصه مردم یمن اهتمام به فرهنگ اصیل اسلامی و مقاومت در برابر نفوذ فرهنگ ، سبک زندگی غربی و مدلهای غربی است.بزرگترین خطری که امروزه مردم یمن را تهدید می کند اسلام آمریکایی است که متاسفانه با برنامه های از پیش تعیین شده عمال عربستانی در حال اجراست .تاسیس و استفاده از 1500مدرسه دینی با حمایت های مادی و معنوی برای تثبیت وهابیت در بین یمنی ها خصوصا در مناطق زیدی نشین از جمله فعالیت های آل سعود برای سلطه هر چه بیشتر بر یمن است .متاسفانه باید گفت صرف هزینه های سنگین عربستان برای وهابی سازی مردم یمن آنچنان هم بی نتیجه نبوده است به صورتی که توانسته منجر به وهابی شدن برخی مناطق شود. مناطقی که تقید و اهتمام اسلامی کمتری در آن وجود داشته و فضای باز بیشتری نسبتب ه سایر مناطق یمن دارد ، به نحوی که بارزترین ویژگی آن فقر فرهنگی این مناطق است و روحانیون در بستر سازی فرهنگی و نشر معارف صحیح اسلامی از توانایی و کارآمدی چندانی برخوردار نبوده واقدامات موثر و تاثیر گذاری دینی مطلوبی نداشته اند و یا به راحتی زر خرید شده اند ، منجر به گسترش تفکر وهابی در یمن شده است .
متاسفانه می توان گفت در مناطقی چون تعز و صنعاء گسترش وهابیت مشاهده می شود. در کنار دین رسمی یمن که دین اسلام است اقلیت هایی پیرو مسیحیت و آیین هندوئیزم نیز زندگی می کنند .محل پراکنش شیعیان بیشتر مناطق شمال و غرب یمن است ولی اکثر مناطق ساحل نشین مختص به برادران و خواهران اهل سنت به خصوص شافعی ها می باشد.
*دکتر سید هادی سید افقهی کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی
تنگه باب المندب
وجود تنگه باب المندب و ارتباطی که این تنگه بین دریای سرخ و اقیانوس هند به وجود می آورد پدید آورنده یکی از استراتژیک ترین نقاط جهان است که مورد نظر و طمع غرب و شرق قرار گرفته است .یکی از محورهای اهمیت باب المندب مرتبط با امنیت اسرائیل است که تسلط بر این تنگه بسیاری از نگرانی های غرب و اسرائیل را کاهش می دهد .
شواهد و قرائن نشان داده که این تنگه می تواند محل مورد توجهی برای عبور و مرور کشتی های ضد اسرائیلی باشد از این رو امریکا و اسرائیل همواره درصدد ایجاد مزاحمت برای کشتی های تجاری به این بهانه که ایران درصدد است تا به حماس و سازمانهای جهادی فسطینی اسلحه برساند می شوند .
مسئله دوم نزدیکی و رو در رو بودن یمن به شاخ افریقا است که محل تمرکز بسیاری از پایگاه های آمریکایی و فرانسوی به شمار می رود . جیبوتی و سومالی که امروزه محل تجمع تروریست هایی شده است که با هدایت و پشتیبانی قدرتهای بزرگ همچون امریکا ، اروپا و اسرائیل در حال باج گیری و کشتی ربایی بوده و موجب ناامنی در منطقه شده اند نیز یکی از دلایل توجه آمریکا و هم پیمانانش به تنگه باب المندب است .
مجموعه جزایر یمن که در مالکیت جغرافیایی و قلمرویی یمن است نیز یکی از دلائل توجه غرب و اسرائیل به یمن است . جزیره بریم که گویا در کنترل صهیونست ها قرار دارد ازآن برای کنترل عبور و مرور کشتی ها و ناوهای جنگی استفاده می شود نیزبرای امریکا و اسرائیل اهمیت حیاتی دارد ، همچنین جزیره بسیار زیبای سوکوترا از نقاط استراتژیکی است تسلط بر آن می تواند موجب کنترل تمامی عبور و مرورها شود بی شک تسلط بر این جزایر دربردارنده امتیازهای مهمی برای آمریکا و اسرائیل است .
یمن با دارا بودن سواحل طولانی در دریای سرخ و برخورداری از بنادری مهم کشوری استراتژیک محسوب می شود. با تمام مسائل مطرح شده متاسفانه یمن کشوری فقیر به شمار می رود .
دلائل توجه عربستان به یمن
مسئله دیگری که بر اهمیت استراتژیک یمن می افزاید جمعیت قابل توجه این کشور در شبه جزیره است به نحوی که عربستان حدود 24 میلیون نفر جمعیت و یمن 27میلیون جمعیت دارد. برخورداری از مرز مشترک بیش از 1700 کیلومتر با عربستان سعودی نیز تهدیدی برای امنیت و جغرافیای یمن به شمار می رود به نحوی که همواره مردم یمن شاهد طمع دیرینه عربستان سعودی به کشور فقیر خود بوده اند چرا که یمن سرشار از منابع نفت و گاز می باشد . کما اینکه طمع عربستان موجب شد که استانهای جیزان و نجران که یمنی الاصل می باشند با زور به خاک عربستان ملحق شود تا آل سعود از مناطق یاد شده نفت اسرائیل و دیگر کشورهای غربی را تامین نماید .
یمن از جمله کشورهایی است که بافت سنتی آن همچنان زنده و پابرجاست به نحوی که حدود هشتاد درصد جمعیت یمن بافت روستا نشینی و قبیله ای دارند . قبیله حاشد و قبیله بکیل نیز از مهمترین قبایل این کشور به شمار می روند .متاسفانه شرایط نابسامان بهداشتی و آلودگی های محیط زیستی در مناطق مسکونی و عمومی و عدم برخورداری از امکانات بیمارستانی و بهداشتی موجب افزایش مرگ و میر در نوزادان این کشور شده است .آداب و رسوم بسته مردم یمن نیز موجب عدم مهاجرت و پراکنش مردم در این کشور شده است به نحوی که قشر جوان و تحصیلکرده جویای کار در شهرهای بزرگ اسکان گزیده و برای تامین هزینه زندگی به کشورهای حاشیه خلیج فارس مهاجرت می کنند .
تعداد قابل توجهی از مردم یمن درعربستان سعودی زندگی می کنند همچنین یمنی ها در امارت، قطرو بحرین نیز حضور دارند .یمنی ها غیر از کشورهای ذکر شده تا قبل از وقایع و بحران های عراق در این کشور نیز حضور داشتند که بعد از بحران ها از عراق گریخته و به کشورهای دیگری مهاجرت کردند بنابراین به لحاظ پراکندگی جغرافیایی و رشد جمعیت یمن کشوری با 27 میلیون نفر است که به لحاظ انسانی هر ساله رشد چهار درصدی داشته است . تمرکز جمعیت یمن بیشتر در مراکز غرب است . از شمال غرب استان صعده تا پایین استانهای دیگری ازجمله شبوه به سمت شرق یمن که مملو از شن های متحرک است و به صحرای بزرگ عربستان سعودی وصل می شود تمرکز جمعیت کمتری دارد در حالی که استان حضرموت از جمله استان هایی با موقعیت ویژه است که از طمع های عربستان به یمن به شمار می رود .عربستان همواره در تلاش برای جدایی استان حضرموت از یمن بوده تا با در اختیار داشتن این استان مجبور نباشد که لوله های نفتی را از خلیج فارس به کشتی های حامل نفت کش ها پمپاژ کند به نحوی که بتواند با سهولت بیشتری نفت را از بندرمکلا که مرکز استان حضرومت است به بیرون از یمن پمپاژ کند .
میراث فرهنگی و غنای تاریخی یمن
یکی از مسائل مهم در یمن که این کشور را از بسیاری از کشورها متمایز می کند برخورداری ازغنای فرهنگی و میراث باستانی قبل از ظهور اسلام و مسیحیت باز می گردد. داستان حضرت سلیمان و ملکه بلقیس از جمله این مسائل است .وجود آثار تاریخی و کتب خطی تاریخی و بسیار کهن موجب شده که یمن مستعد صنعت توریسم باشد به نحوی که به جرات می توان اذعان نمود که کشور یمن خود نوعی موزه سر باز است .بی تردید یکی از اهداف عربستان در حملات هوایی متعدد آسیب رساندن و نابودی میراث فرهنگی این کشور است که با توجه به غنای فرهنگی و تعدد آثار تاریخی چنین مسئله ای به سهولت امکانپذیر نمی باشد.
یکی از مهمترین ظرفیت های یمن برخورداری ازپتانسیل و ظرفیت بالای سرمایه گذاری در صنعت ماهی گیری و شیلات است.این کشور با برخورداری از مرز سه هزار کیلومتری دریایی می تواند در صنعت ماهیگیری حرفی برای گفتن داشته باشد اما چون یمنی ها غالبا مردمان فقیری هستند دیگر کشورها با طمع به منابع خدادادی آنها در حال مصادره این اموال منابع به نفع خود هستند .
مسئله دیگرقابل توجه ، نیروی انسانی این کشور است . مردم یمن به دلیل برخورداری از آثار باستانی و تمدن کهن و ترکیبی قبل و بعد از اسلام بعد از اسلام افرادی باهوش ، خلاق و متمدن، صلح جوو مسالمت آمیزمی باشند در حالی که همسایه این کشور که متوحش های بدوی عربستان می باشند همواره از سعه صدر ، میهمان نوازی ، خوش اخلاقی و صبوری یمنی ها سوء استفاده کرده اند . یمنی ها عمدتا یا حافظ کل قرآن هستند یا بخشی از قران را حفظ هستند به خصوص مردم استان سعده.
منابع معدنی و سنگ های قیمتی یمن
ظرفیت مهم دیگری که در یمن موجود است منابع سرشار معادن و سنگ های متبرک وقیمتی از جمله عقیق یمن است که از جمله معروف ترین و قیمتی ترین عقیق های دنیا به شمار می رود. دیگر سنگ ها نیز از جمله الماس و زبرجد از سنگ هایی است که در این کشور منابع قابل توجهی دارند بنابراین وجود منابع ارزشمند و غنی سنگ های گرانقیمت در این کشور موجب شده استعمارگران از مدتهای مدید به دنبال اکتشاف و خروج این سنگها به سمت کشورهای خود باشند ، در حالی که بی اطلاعی مردم یمن از این معادن موجب فقر بیش از حد آنها شده است .بی شک توجه صهیونیست ها به تجارت سنگ های قیمتی و زینتی یکی از مسائل و محورهایی است که موجب چالش و درگیری در یمن برای تسلط بر منابع خدادادی این کشور شده است .
نفت عامل مهم طمع غرب و عربستان سعودی به یمن
در کنار ظرفیت های باستانی و میراث غنی فرهنگی یمن ،برخورداری از سواحل گسترده و ظرفیت صیادی و نیروی انسانی قابل توجه ،برخوراری از نفت نیز یکی از مسائلی است که موجب شده استعمار بیش از پیش به غارت یمن در حوزه نفتی نیز بیندیشد بنابراین می توان گفت کشور یمن به دلیل برخورداری از منابع فراوان در خشکی و دریا مورد توجه استعمار بوده و می باشد تا جایی که عربستان سعودی با وقاحت تمام بخش هایی از سرزمین یمن را اشغال نموده و از ظرفیت های خدادادی یمن که مالکیت وحق استفاده آن از آن یمنی هاست نهایت استفاده را می برد.
وضع ادیان و مذاهب در یمن
دین مردم یمن عمدتا به چهار مذهب تقسیم می شود . مذهب زیدی چهار امامی از جمله مذاهبی است که درون یمن پیروان بیشتری دارد ،همچنین مذهب اسماعیلی شش امامی اثنی عشری ، شافعی و دیگر مذاهب حنفی و مالکی از جمله مهمترین مذاهب یمن به شمار می روند .با وجود ریشه دار بودن مذهب در میان مردم یمن بی بند وباری شایان توجهی در میان مردم این کشور مشاهده نمی شود و افرادی که پایبندی دینی کمتری دارند افرادی هستند که در شهرهای بزرگ و فضاهای دانشگاهی زندگی و پرورش یافته اند ، در کل قابل ذکر است که تعداد چنین افرادی بسیار محدود است .
بارزترین مشخصه مردم یمن اهتمام به فرهنگ اصیل اسلامی و مقاومت در برابر نفوذ فرهنگ ، سبک زندگی غربی و مدلهای غربی است.بزرگترین خطری که امروزه مردم یمن را تهدید می کند اسلام آمریکایی است که متاسفانه با برنامه های از پیش تعیین شده عمال عربستانی در حال اجراست .تاسیس و استفاده از 1500مدرسه دینی با حمایت های مادی و معنوی برای تثبیت وهابیت در بین یمنی ها خصوصا در مناطق زیدی نشین از جمله فعالیت های آل سعود برای سلطه هر چه بیشتر بر یمن است .متاسفانه باید گفت صرف هزینه های سنگین عربستان برای وهابی سازی مردم یمن آنچنان هم بی نتیجه نبوده است به صورتی که توانسته منجر به وهابی شدن برخی مناطق شود. مناطقی که تقید و اهتمام اسلامی کمتری در آن وجود داشته و فضای باز بیشتری نسبتب ه سایر مناطق یمن دارد ، به نحوی که بارزترین ویژگی آن فقر فرهنگی این مناطق است و روحانیون در بستر سازی فرهنگی و نشر معارف صحیح اسلامی از توانایی و کارآمدی چندانی برخوردار نبوده واقدامات موثر و تاثیر گذاری دینی مطلوبی نداشته اند و یا به راحتی زر خرید شده اند ، منجر به گسترش تفکر وهابی در یمن شده است .
متاسفانه می توان گفت در مناطقی چون تعز و صنعاء گسترش وهابیت مشاهده می شود. در کنار دین رسمی یمن که دین اسلام است اقلیت هایی پیرو مسیحیت و آیین هندوئیزم نیز زندگی می کنند .محل پراکنش شیعیان بیشتر مناطق شمال و غرب یمن است ولی اکثر مناطق ساحل نشین مختص به برادران و خواهران اهل سنت به خصوص شافعی ها می باشد.
*دکتر سید هادی سید افقهی کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی
مرجع : قدس آنلاین
کد مطلب : ۸۳۴۸۷۲
منتخب
۳۰ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۹ فروردين ۱۴۰۳
۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۷ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۶ فروردين ۱۴۰۳
۲۵ فروردين ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
