ماجراجویی جدید سلطان در آوردگاه لیبی

 
لیبی و اعزام نیروهای ترکیه
پس از بالا گرفتن تنشها درلیبی و موج جدید حملات خلیفه حفتر در 21 آذر برای تصرف طرابلس، اواخر ماه دسامبر ،«فتحی باشاغا» وزیر کشور دولت وفاق ملی لیبی به صورت رسمی از ترکیه درخواست اعزام نیرو کرد. اردوغان از همان ابتدا به این درخواست واکنش مثبت داد و اعلام کرد:« پس از بازگشایی مجددپارلمان ترکیه در ماه ژانویه، لایحه مربوط به این اقدام را به پارلمان کشورش ارسال خواهد کرد.» اکنون درخواست اعزام نیرو روی میز پارلمان است و انتظار میرود دوم ژانویه /12دی مجوزاعزام نیرو به لیبی در پارلمان مشخص شود.

مساله اعزام نیرو به لیبی درحالی جدی تر میشود که ترکیه و دولت وفاق ملی لیبی به تازگی درششم آذرماه دو توافق مهم امضاکرده اند.یکی توافق در مورد تقسیمات  دریایی بین  ترکیه و لیبی در دریای مدیترانه و قرارداد دیگری در مورد توسعه همکاری‌های امنیتی و نظامی میان دو طرف امضا شد .پس از توافق فوق مساله لیبی که با مسائل ژئواکونومیک و ژئوپلیتک دریای مدیترانه گره خورده است وخواه ناخواه بازیگران بیشتری را به سرنوشت لیبی حساس نموده، مرزهای رقابت در این منطقه مبهم تر و پیچیده تر نیز شده است. از سوی دیگر درگیری ها در لیبی به شدت بالاگرفته است و درمرحله سرنوشت سازی قرار دارد یگان‌های وابسته به دولت وفاق ملی لیبی در واکنش به حملات حفتر عملیات «برکان الغضب» را آغاز کرده اند.
 
اوضاع پیچیده لیبی
عربستان و ترکیه دو بازیگر منطقه ای مهم درجنگ لیبی به شمار می آیند. به گزارش روزنامه «وال استریت ژورنال» «عربستان به حفتر وعده ارائه ده‌ها میلیون دلار برای آغاز عملیات و تصرف شهر طرابلس داده است».این درحالی است که ترکیه علاوه بر دلایل تاریخی و سیاست وعثمانی گری ، سرمایه گذاری های اقتصادی نیز در لیبی انجام داده است. بلومبرگ در گزارشی، از توافق 18 میلیاردی شرکت‌های ترکیه با دولت خبرداد.

پس از اینکه نیروهای موسوم به ارتش ملی لیبی تحت هدایت خلیفه حفتر اعلام کردند به 300متری طرابلس رسیده اند، شماری از جنگجویان سوری تحت حمایت ترکیه نیز با انتشارویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند وارد لیبی شده‌اند. همچنین برخی رسانه ها از حضور شماری از نیروهای «ارتش آزاد سوریه» و آغاز مبارزه زمینی آنها با نیروهای مخالف دولت در لیبی خبر میدهند. در این راستا دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد ترکیه تا کنون «حدود ۵۰۰ ترکمن اهل سوریه» را برای اعزام به لیبی به‌کار گرفته است..رسانه های سعودی مثل «العربیه» و «الحدث» پیش‌تر از ارسال محموله‌های سلاح ترکیه به شهر مصراته خبر داده بودند تا پس از آن مقدمات انتقال آن به گردان‌های وابسته به دولت الوفاق در طرابلس پایتخت فراهم شود.

اگر ترکیه و عربستان در خط مقدم جنگ نیابتی در لیبی قرار دارند تعداد زیادی ازکشورهای دیگر با منافع و مواضعی پیچیده تر در حال تماشای زورآزمایی نیروهای حفتر و دولت وفاق ملی و سنجش موقعیت مناسب برای دخالت در لیبی هستند. مصر و امارات از موضع عربستان حمایت میکنند؛ عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور در اظهار نظری ، لیبی را رکن اصلی امنیت ملی قاهره نامید. او بسیار امیدوار است الگوی شبه کودتا نظیر روی کار آمدن دولت وی در مصر در لیبی نیز اجرا شود و اخوان المسلمین که اکنون از دولت وفاق ملی لیبی حمایت میکند را سرکوب و در حاشیه قرار دهد.

از سوی دیگر ایتالیا و فرانسه از حفتر حمایت می‌کنند و آلمان به دنبال راه حل سیاسی است. جوزپه کونته، نخست وزیر ایتالیا هفته گذشته گفت:« از ترکیه خواسته است تا از ارائه راه‌حل نظامی برای بحران لیبی پرهیز کند.» در بین کشورهای منطقه تونس از موضع ترکیه حمایت میکند البته این حمایت با احتیاط آمیخته است. رئیس مجلس تونس هفته گذشته اعلام کرد:« تنها دولتی را که در لیبی به رسمیت می‌شناسد، دولت طرابلس است که مورد تائید سازمان ملل قرار دارد.» او اضافه نمود از هیچ طرف درگیری در لیبی حمایت نمی‌کند. این در حالی است که چنین موضعی به با خواست ترکیه مطابقت دارد بویژه که اردوغان روز چهارشنبه در سفری غیر منتظره وارد تونس شد و درمورد اوضاع لیبی و ثبات در این کشور با مقامات تونس گفتگو کرد.

اما موضع آمریکا و روسیه در لیبی بسیار پیچیده است. منافع روسیه و آمریکا در لیبی در ارتباط با اروپا و رقابت برای صادرات انرژی نهفته است.روسیه تا حدودی از تشنج در لیبی حمایت میکند زیرا تشنج در لیبی به تشنج در شرق مدیترانه که اخیرا توافقات مهمی برای انتقال گاز به اروپا در آن انجام شده منجر می شود همچنین احتمال صادرات گاز لیبی به اروپا را تا آینده ای نامعلوم به تعویق خواهد انداخت. بنابراین روسیه تا این میزان از موضع ترکیه حمایت میکند. این درحالی است که روسیه تا کنون از حفتر حمایت کرده ولی اردوغان  در سفر هفته گذشته به روسیه به دنبال توافقی با روسیه جهت منصرف نمودن مسکو در حمایت از گروه واگنر بود.این گروه مورد حمایت روسیه بوده و به نفع حفتر میجنگند.

توفیق در جلوگیری از تشدید رویارویی با مسکو، اما با دور شدن از واشنگتن همراه بوده است با توجه به اینکه حفتر روابط نزدیکی با واشنگتن دارد. ترامپ در شرق مدیترانه با حمایت های جدید از قبرس به دنبال فشار بر ترکیه است. ترکیه برای اعزام نیرو به لیبی باید از منطقه قبرس ترک نشین  عبور کند. در این  بین یونان نیز تحریک می شود. اوایل ماه نوامبر ۲۰۱۹، مصر به همراه قبرس جنوبی و یونان رزمایشی برگزار کردندتا برای ترکیه در شرق مدیترانه شاخ و نشان بکشند. ورود ترکیه به جنگ لیبی، موضع نیابتی ترکیه را به رودرویی مستقیم تبدیل می‌کند و یک ریسک بسیار بزرگ برای آنکارا محسوب میشود زیرا اروپا، آمریکا و محور عربی هر کدام با منافع مختلف تحولات و تغییرات نظامی در لیبی را با حساسیت دنبال میکنند.

اکنون پارلمان ترکیه در شرایط یک تصمیم گیری دشوار قرار دارد. اپوزوسیون ترکیه اعزام نیرو را مهلک  وخطرناک میداند. اما اردوغان درموضع خود ثابت است. اودر سخنرانی اخیر خوددر استان ازمیت گفت:« اگر از رویکرد خود در قبال جمهوری ترک قبرس شمالی و لیبی صرف‌نظر کنیم، حتی ساحلی جهت شنا یا ماهیگیری نیز برای ترکیه باقی نمی‌گذارند.» با این حال اردوغان از فاش نمودن انگیزه های اصلی خود خوداری نموده است. اینکه آیا او مانند عملیات چشمه صلح در سوریه به دنبال عملیات محدود و امتیازات بزرگ است؟ درگیری طولانی مدت در لیبی را انتخاب میکند؟ یا به تاسیس چند پایگاه در لیبی و تونس بسنده خواهد کرد؟ بستگی زیادی به واکنشهای سایر بازیگران  دارد. اخیرا موضع مصر نرم تر شده و از راه حل سیاسی دفاع میکند خلیفه حفتر نیز با شنیدن خبر اعزام نیرو از جامعه جهانی خواست تا مانع اعزام نیروهای ترکیه شوند. او همچنین اوایل دی یک کشتی متعلق به ترکیه را در مدیترانه توقیف و به بندر رأس الهلال در شرق لیبی منتقل کرد تا شاید از این طریق بتواند ترکیه را تحت فشار قرار دهد.