مبانی جنگ نرم در اندیشه مقام معظم رهبری

 
اصول مقابله با جنگ نرم از دیدگاه رهبری

١. اصل دستاویزی به مبانی الهی
افسر جنگ نرم به سفارش پیامبر اعظم (ص) همواره به اصول مورد تأکید قرآن و سیره ی اهل بیت توجه نموده و در انتخاب های فردی و اجتماعی این اصول را خط مشی خود قرار می دهد.

٢. اصل اعتماد به وعده های الهی
افسر جنگ نرم بر این اعتقاد است که اگر فقط برای رضای خدا تلاش کند، خداوند قطعاً او را در مسیر رسیدن به هدف یاری خواهد کرد.

٣. اصل تکلیف محوری
افسر جنگ نرم همواره در تصمیم گیری های فردی و اجتماعی به جای نتیجه گرایی فقط به انجام تکلیف می اندیشد؛ چرا که معتقد است با توکل به خداوند مهربان به وظیفه، نتیجه حاصل خواهد شد.

٤. اصل اعتقاد به ظهور منجی
افسر جنگ نرم در راستای زمینه سازی ظهور، همواره بالابردن آگاهی و بصیرت، دفاع از حق، حمله به شیطان و مبارزه با جهل و کفر را در دستور کار خود قرار می دهد.

٥. اصل دشمن شناسی
افسر جنگ نرم با هوشیاری و بصیرت دشمن را شناخته و همواره با دقت و تیزبینی مواضع روش های آنان را به منظور طراحی عملیات دفاعی یا تهاجمی مورد بررسی قرار می دهد.

٦- اصل بازی نکردن در زمین دشمن
افسر جنگ نرم همواره با توجه به تدابیر فرمانده، به هیچ وجه در زمین دشمن بازی نکرده و در نقشه های دشمن نیز ایفای نقش نمی کند.

شاخصه های موافقان و مخالفان جنگ نرم

الف) شاخصه های موافقان
قوی ترین استدلال حامیان جنگ نرم این است که جذابیت آمریکا در جهان مبتنی بر ادراک مشروعیت و اعتبار خط  مشی های این کشور در داخل و خارج از آن است. هر چند آمریکا، حق کاربرد زور پیش دستانه را به عنوان مبنای جنگ به اصطلاح علیه تروریسم برای خود محفوظ می داند، اما اعتبار و مشروعیت این خط مشی با عدم کشف سلاح های کشتار جمعی در عراق، که باعث توجه جدی کل جامعه بین المللی شده بود، به شدت آسیب دید.

نتیجه چنین خط مشی هایی به این امر منجر شد که آمریکا به طور روزافزون به دیده یک عنصر خارجی نگریسته شود که هر وقت می خواهد به حقوق بین الملل متوسل می شود و هر وقت نمی خواهد آن را نادیده می گیرد؛ هر وقت نهادهای بین المللی به سودش باشند از آنها استفاده می کند و هر وقت مانع طرح های این کشور هستند آنها را تحقیر می کند (Hart ,1991).
طرفداران جنگ نرم آمریکایی استدلال می کنند که عنصر جهانی به اصطلاح تروریسم، مستلزم راه حلی جهانی است و نه راه حلی یک  جانبه. پیامد یک  جانبه گرایی آمریکا این است که باعث از بین رفتن توانایی این کشور در «فتح قلوب و اذهان» شده و بدین وسیله قدرت جذابیت آمریکا (قدرت نرم) را کاهش می دهد. یک  جانبه گرایی، آمریکای در حال انزوا را بیش از پیش به خطر می اندازد؛ به گونه ای که در اوج درگیری این کشور با تروریسم، بقیه جهان تنها نظاره گر آن هستند.

وضعیت موجود آمریکا به این کشور در بُعد فراملی یعنی جایی که قدرت به شیوه ای بی نظم توزیع شده و مسائل نظامی به طور فزاینده ای ناهمتراز دیده می شود شفافیت اعطا نمی کند. رهیافت های تک بُعدی مبتنی بر  منابع زور و ظلم نظامی آمریکا مفاهیم امنیت مشترک، رفاه مشترک و حکمروایی جهانی را از پایه ویران ساخته است. در واقع، این رهیافت حکایت از ضعف اقتصادی آمریکا دارد و به نهادهای بین المللی که ملزم به اداره جهانی پیچیده اند آسیب وارد می کند (لی مارت، 1991).

طرفداران جنگ نرم استدلال می کنند که بزرگ ترین تهدیدها و فرصت های جهانی به طور فزاینده ای همگرا و فراملی شده، به طرز روزافزونی مستلزم پاسخ های همگرایی هستند که از مرزهای حاکمیت ملی فراتر می رود. افراد و گروه های تروریستی در بعد فراملی می توانند به عنوان شبکه های مجازی عمل کنند. این شبکه ها با استفاده از هزینه پایین فناوری اطلاعات می توانند در هر نقطه ای از جهان مستقر شوند.

باراک اوباما از موافقان جنگ نرم با اعلام مواضع درباره عراق، افغانستان و دیگر مناطق خاورمیانه طی این چند سال نشان داد که مخالف ورود آمریکا به جنگ های کلاسیک با مقیاس بزرگ در خارج این کشور و مدافع جنگ نرم، انقلاب های مخملی و هدایت از پشت صحنه است. گروه های نزدیک به اوباما خواستار جنگ های کم هزینه و تحریم های اقتصادی، انقلاب های مخملی، کودتا، براندازی، حملات نیروهای ویژه، حملات پهپادی، ترور و هدایت از پشت صحنه هستند؛ همچنین می توان به سیاست شوراندن یک دشمن یا متحد علیه دشمن دیگر با امید نابودی یا تضعیف هر دو اشاره کرد. همان طور که مصداق آن در استفاده اوباما از ترکیه علیه سوریه به چشم می خورد.
ب) شاخصه های مخالفان جنگ نرم
استدلال این گروه این است که آمریکا باید از قدرت هژمونیک و تک  قطبی اش برای ترویج یک ایدئولوژی استفاده نماید تا شرایط جامعه بین المللی را به سود منافع ملی خود رقم زند (سریع القلم، 1388). افزون بر این، مخالفان جنگ نرم این کشور استدلال می کنند که ضعف باعث تحریک دولت - ملت های ضعیف جهت دستکاری در محیط راهبردی می شود. برای نمونه، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، کاندولیزا رایس نوشته است که «قدرت اهمیت دارد، هم اعمال قدرت توسط ایالات متحده و هم توانایی سایرین در اعمال آن» (رایس، 2005). استدلال سایرین نیز این است که سلطه قدرت نظامی و اقتصادی آمریکا (یعنی قدرت سخت) به این کشور اجازه می دهد تا علیرغم مخالفت و بیم متحدانش در تمام ابعاد مدل سه بعدی وضعیت را تعیین کند. گذشته از این، رابرت کگان در این زمینه خاطرنشان می سازد که آمریکایی ها مریخی و اروپایی ها ونوسی هستند.

طرفداران قدرت سخت (مخالفان جنگ نرم) بر این اعتقاد هستند که آمریکا، مسئولیتی اخلاقی جهت ترویج ارزش هایش دارد زیرا این ارزش ها مورد درخواست جهانیان است و آمریکا نباید به خودش اجازه دهد که با موافقت نامه های چندجانبه یا نهادهای بین المللی محدود شود. این افراد تأکید دارند که آمریکا باید از منابع قدرت سخت خود در ابعاد نظامی و اقتصادی مدلی سه بعدی برای جلوگیری از ظهور مجدد یک رقیب جدید در قدرت سخت استفاده کند. آمریکا از دستیابی به سلطه جهانی سه هدف دارد:
نخست؛ ایالات متحده باید در صدد القای رهبری خود در ایجاد و حمایت از نظمی جدید باشد که رقبای بالقوه را به این امر متقاعد کند که نباید آرزوی نقشی مهم تر داشته باشند. آنها تأکید دارند که برای حمایت از منافع آمریکا این کشور باید موضعی تهاجمی تر در پیش گیرد. دوم؛ ایالات متحده باید در حوزه های غیردفاعی از منافع کشورهای صنعتی پیشرفته حمایت کند تا آنها را از به چالش کشیدن رهبری آمریکا یا پیگیری براندازی نظم اقتصادی و سیاسی مستقر بازدارد. سرانجام؛ ایالات متحده باید فرایندهایی را برای چشم پوشی و انصراف رقبای بالقوه از درخواست نقش های جهانی یا منطقه ای بزرگ تر فراهم کند (ولفویتز،1992).

افزون بر این، مخالفان جنگ نرم (طرفداران قدرت سخت) عموماً بر این اعتقادند که آمریکا باید بر راه حل ها به عنوان ابزار حل و فصل مشکلات جهانی تأکید ورزد، زیرا جامعه بین المللی به خصوص اروپا این دیدگاه را در مورد چگونگی حکمرانی جهانی، نقش نهادهای بین المللی و حقوق بین الملل، و موازنه بین کاربرد زور و دیپلماسی در امور بین المللی ندارد (کگان، 2003).
در کشورهای اسلامی مشاهده می شود راهبرد سیاست خارجی آمریکا دارای مؤلفه جذابیت نیست. اجزاء قدرت سخت، از جمله جزء نظامی آن،  وقتی که در دوره ای طولانی بیش از حد مورد استفاده واقع شود بسیار پرهزینه بوده، می تواند به طور ناآگاهانه باعث شرایطی شود که جذبه مبتنی بر قدرت نرم را تضعیف می کند و تنها نتیجه اش وارونه شدن اثر ناشی از همزیستی دو عنصر قدرت نرم و سخت است.

ابعاد جنگ نرم
١. ابعاد دینی
می دانیم که هویت اصیل مردم ایران، هویت دینی و اسلامی است. اصلی ترین نقطه ی قوت و برجسته ترین ویژگی ملت ما و انقلاب اسلامی، نیز آموزه های دینی و دینداری آنان است. از طرفی همان طور که اشاره شد، یکی از مهمترین اهداف جنگ نرم، تغییر باورها و ارزش های حاکم بر مردم است. از آن جا که بسیاری از باورها، ارزش ها و برنامه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی و اقتصادی مردم ما نیز متأثر از باورهای دینی و ارزش های اسلامی است، به همین دلیل کلی ترین هدف دشمنان در جنگ نرم، حمله به اسلام شیعی و آموزه های آن است.
از طرفی می دانیم که یکی از مؤلفه های امنیت ملی در جمهوری اسلامی مسأله دین و مذهب است. خدشه وارد کردن به دین و مذهب به معنای خدشه وارد کردن به امنیت ملی و هویت ملی ما می باشد. به همین دلیل، بعد دینی جنگ نرم دشمنان، علیه جمهوری اسلامی را می توان و می باید مهمترین بعد جنگ نرم دانست. (شارب و هلوی، 1386، ص 38)

٢. ابعاد فرهنگی
فرهنگ یک جامعه یعنی تمامیت باورها و ارزش های آن جامعه و همچنین آداب و رسوم برآمده از آن باورها و ارزش ها. یکی از شگردهای جنگ نرم این است که هویت و فرهنگ اسلامی ما را به صورتی هنرمندانه و نامحسوس، از میان بردارند و یا اینکه دست کم آن را خرد و ناچیز جلوه دهند و آن را عامل عقب ماندگی و ایزوله شدن معرفی کنند و مترقی ترین تعالیم را به عنوان تعالیم ضد بشریت معرفی نمایند. البته برای تخریب لایه های روبین فرهنگ یک جامعه، لازم است لایه های زیرین آن، یعنی جهان بینی و نظام ارزشی آن، تخریب یا تضعیف شود.

اگر جهان بینی و نظام ارزشی یک جامعه دستخوش تحول و دگرگونی شود، در آن صورت آداب و رسوم اجتماعی و شیوه زندگی آنها نیز دگرگون خواهد شد. خیلی روشن است که با یک جهان بینی اومانیستی و سکولاریستی، نمی توان آداب و رسوم و شیوه زندگی اسلامی را حفظ کرد. در جنگ نرم و به منظور ضربه زدن به مبانی اعتقادی و جهان بینی اسلامی بیشتر سعی می شود به صورت غیرمستقیم و از راه تغییر ارزش ها حرکت کنند، گناه و کارهای خلاف اخلاق، مقدمه بی اعتقادی و تکذیب آیات الهی است.

قرآن کریم می فرماید: «ثُمُّ کانَ عاقِبه الّذین اسَاُوُوا السَّوائی اَنَ کذَّبوا بآیاتِ الله و کانوا بها یستَهزئون»؛ «پس، سرانجام کسانی که مرتکب رفتارهای بد شدند، به جایی رسیدند که آیات خدا را تکذیب کردند و آنها را به مسخره گرفتند.»
غریبان نیز از راه ترویج ارزش های غربی که در تضاد کامل با ارزش های اسلامی است سعی دارند به آن هدف بنیادین خود دست پیدا کنند. ترویج پول پرستی، تجمل گرایی، دنیاطلبی و شهرت گرایی در جوامع اسلامی نهایتاً مسلمانان را از هویت اسلامی خود دور می کند (گیدنز، 1392، ص 120)

٣- ابعاد اقتصادی
بانک جهانی، تحت نظارت قدرت های بزرگ و مستکبران و استعمارگران، به گونه ای برنامه ریزی کرد که اقتصاد کشورهای دیگر غیر از کشورهای صنعتی و پیشرفته را به اقتصادی تک محصولی تبدیل کند. مثلاً اقتصاد ایران را اقتصادی نفتی کرد؛ در حالی که پیش از آن ایران در تولید محصولات کشاورزی، نه تنها خودکفا بود، بلکه صادرات هم داشت. اما در دوران استعمار نو و هجوم کالاهای غربی به داخل ایران، به گونه ای شد که ایران حتی در بخش کشاورزی، به یک کشور تولید کننده مواد خام تبدیل شد. محصولاتی همچون پنبه، توتون، تنباکو را صرفاً تولید می کرد؛ بدون آن که خودش توانایی تولید و تبدیل فرآورده های آنها را داشته باشد.

از طرفی بانک های استعماری همچون بانک شاهنشاهی انگلیس و بانک استقراضی روسیه، در مدتی کوتاه توانستند همه ی فعالیت های مالی ایران را در اختیار بگیرند. این بانک ها، با اعطاء وام های کلان به تاجران و حاکمان و شاهان، فعالیت و برنامه های اقتصادی کشور را به طور کامل زیر سلطه ی خود گرفتند (سیف، 1380، ص 60).
اقتصاد نفتی، یا به تعبیر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای اقتصاد «اُپکی» موجب می شود که هیچ-گاه نتوانیم برنامه ها و ایده های اقتصادی و سیاسی و اجتماعی خود را دنبال کنیم. ایشان بارها و بارها بر -ضرورت چند محصولی کردن اقتصاد کشور تأکید کردند. به عنوان مثال، در جمع دانشجویان و استادان دانشگاه امام حسین (ع) در سال 1377 فرمودند: «من بارها شکوه و گله کرده و می کنم که هنوز سرنوشت اقتصاد ما بسته به اُپک است! قیمت گذاری نفت در اُپک در اختیار ما نیست؛ یعنی یک ملت به این عظمت، اقتصاد، مسائل کشور و گذران روزمره اش، ساختن زیربناهای کشورش، وابسته به عاملی است که مطلقاً در اختیار او نیست».

٤- ابعاد سیاسی
هر ناظر بی طرفی این حقیقت را تصدیق می کند که یکی از مردمی ترین و بلکه مردمی ترین حکومت در سطح دنیا، حکومت جمهوری اسلامی ایران است. همراهی مردم و مسؤلان در نظام جمهوری اسلامی بر باورهای دینی و اسلامی آنان استوار است. مردم ما از عمق جان و بر اساس باورهای عمیق دینی خود از حکومت اسلامی و مردم سالاری دینی دفاع می کنند. بدون تردید تا «مقبولیت» مردمی حکومت دینی برقرار باشد، فرمول جنگ نرم در عرصه سیاسی، نه تنها کاربردی نخواهد داشت، بلکه نتیجه عکس می دهد.

به همین دلیل، تئوریسین های جنگ نرم تلاش می کنند که ارتباط وثیق اعتقادی را از طریق ایجاد شبهه در مشروعیت دینی نظام اسلامی و عرفی و عادی جلوه دادن حکومت دینی سست کرده و از میان بردارند و در نتیجه، ارتباط ایمانی و عمیق میان مردم و رهبری را به ارتباط طبیعی و عادی تبدیل کنند. (پایگاه خبری تحلیلی فرارو ، 4 آذر ماه 1388)

٥. ابعاد اجتماعی
وجود مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی بیشترین کمک را به دشمنان در جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران می کنند. به همین دلیل است که یکی از مهمترین زمینه های موفقیت جنگ نرم دشمنان علیه جمهوری اسلامی، برجسته کردن آسیب ها و نقاط آسیب خیز جامعه است. مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای محترم مجلس خبرگان رهبری در تاریخ 10/7/88 در این باره فرمودند: «یکی از کارهای دشمن این است که نقاط ضعف کوچکی که حتماً وجود دارد، بزرگ کنند یا نقاط ضعف را نمی گوییم هم کوچک، نقاط ضعفی وجود دارد، بزرگ نمایی کنند؛ چند برابر آنچه که هست، این نقاط ضعف را نشان بدهند؛ سیاه نمایی کنند؛ تلقی های بدبینانه نسبت به نظام را گسترش بدهند.
 به زور می خواهند این یأس را به جامعه القا کند. وقتی یأس وارد جامعه شد، جامعه از پویایی خواهد افتاد؛ افراد مبتکر، افراد نخبه، افراد جوان و پرنشاط، منزوی می شوند، کناره گیری می کنند، دست و دل شان به کار نمی رود، مشارکت ها کم می شود، پویایی جامعه از دست می رود، این یکی از خطوط کاری دشمن است.»

٦. ابعاد حقوقی
اربابان نظام سلطه می کوشند از طریق قوانین و مقررات بین المللی، اهداف موردنظر خود را در کشورهای هدف عملیاتی کنند. یکی از این اقدامات این است که سعی می کنند دوره های آموزشی را به منظور مصوبات سازمان ملل، در کشورهای هدف و با کمک دولت ها برگزار نمایند. هدف اصلی از برگزاری چنین دوره هایی تغییر در باورها و ارزش ها و فرهنگ عمومی سبک زندگی جامعه هدف و جایگزینی ارزش ها و باورها و فرهنگ لیبرال غربی است که سعی کرده اند، آنها را در قالب قوانین مقررات بین المللی در سراسر جهان اجرایی کنند.

٧. ابعاد عاطفی
یکی دیگر از شگردها و شیوه های جنگ نرم، تحریک احساسات مردم علیه کارگزاران و مسئولان کشور است که این شگرد، همواره از سوی مخالفان حکومت های اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. برای مثال، معاویه برای برپایی فتنه ی صفین از پیراهن خون آلود عثمان و انگشتان قطع شده ی نائله، همسر عثمان، بهره ای بسیار برد. به مدت یک سال، پیراهن خون آلود خلیفه را بر منبر آویخت و گاه نیز در انظار عمومی، آن را بر-تن می کرد. معاویه آن قدر با احساسات دینی مردم بازی می کرد که گروهی از مردم شام با خود عهد کردند تا وقتی قاتلان خلیفه را به سزای اعمال شان نرساند، از همسران خود کناره بگیرند و آسایش و راحتی را بر خود حرام کنند! بسیار روشن بود که معاویه هرگز دنبال خون خواهی عثمان نیست، فقط می خواهد با این مسئله، احساسات مردم را برانگیزاند تا به مطامع دنیوی خود برسد.

این شگرد هم اکنون نیز از سوی سردمداران فتنه، علیه انقلاب اسلامی ایران، به خوبی مورد استفاده قرار می گیرد. داستان کشته سازی و مظلوم نمایی جنبش سبز، در حوادث بعد از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، شرکت سران فتنه و ساده لوحان قدرت طلبی که ابزار دست فتنه گران واقع شدند در مراسم ختم افرادی که زنده بودند، تشکیل ستادهای جنگ روانی علیه جمهوری اسلامی از سوی سران فتنه، از جمله فعالیت هایی بود که عمدتاً به منظور تحریک احساسات مردم و خواسته یا ناخواسته به قصد براندازی نظام جمهوری اسلامی صورت می گیرد (شریفی، 1388، صص 92-90).

چرایی جنگ نرم

١. ناکارآمدی جنگ سخت
نخستین علت روی آوردن غرب به جنگ نرم را باید در ناکارآمدی جنگ سخت جستجو کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دنیای غرب به درستی متوجه شد که این انقلاب شکوهمند، منافع حیاتی (اعم از کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت) آنها را در میان ملت های مستضعف جهان مورد تهدید قرار داده است. بنابراین طبیعی بود که آنها تلاش کنند به هر نحو ممکن به نابودی انقلاب اسلامی و نظام نوپای برآمده از آن بپردازند. در این مرحله غرب از سه شکل متفاوت از جنگ سخت برای ستیز با انقلاب اسلامی استفاده کرد: جنگ مسلحانه داخلی، حمله مستقیم و کودتا و جنگ تحمیلی

٢. مقابله با موج بیداری ملت های دنیا
نتیجه طبیعی پیروزی انقلاب اسلامی، موج بیداری ملت های دنیا بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ملت های مظلوم دنیا به این نتیجه رسیدند که استکبار جهانی، دیگر توانایی لازم را جهت حفظ منابع حیاتی و البته نامشروع خود، در مناطق مختلف جهان ندارد. به ویژه پس از سقوط شوروی سابق و اردوگاه کمونیسم، ابهت ابرقدرت ها در چشم ملت ها شکست و به این ترتیب زمینه برای مقابله با سیاست های یک جانبه گرایانه ایالات متحده آمریکا در سراسر جهان فراهم شد.
در چنین شرایطی بهترین راهکار برای واپایش (کنترل) موج بیداری ملت های دنیا به ویژه مسلمانان سراسر جهان نابود ساختن منشأ این بیداری نظام جمهوری اسلامی بود. البته آشکار است که به سلطه درآوردن این موج، بااقدام های نظامی ممکن نیست و به همین دلیل رویکردهای نرم افزارگرایانه در دستور کار قرار گرفت.

٣. گسترش ابزارهای ارتباطی
سومین عامل در چرایی جنگ نرم به استفاده از ابزارهای ارتباطی جدید مربوط می شود. این نکته که جنگ سخت دیگر کارآمد نیست، ضمن آن که به تجربه غرب در شکست های متمادی در این زمینه برمی گردد، بحث هزینه را نیز مطرح می سازد. هزینه اقدام های نظامی زیاد است و در عین حال تشویق هم به افزایش هزینه ها می انجامد. ابزارهای ارتباطی جدید تا حدی توانسته است این مشکل را رفع کند و از این رو، دشمن از سرزمین خود به تبلیغ و گسترش فرهنگ خود مبادرت می ورزد بدون آن که هزینه گزافی را متحمل شود.
این ابزارها به مثابه جایگزینی برای اقدام های نظامی درآمده اند و به صورت هماهنگ تر عمل می کنند. ضمن آن که فرماندهی و هدایت چنین ابزارهایی به مراتب راحت تر از فرماندهی یگان های نظامی و ادوات جنگی در میدان های نبرد سخت است.

٤- پیشرفت های نظامی و فناورانه ای جمهوری اسلامی ایران
عامل تأثیرگذار دیگری که فضا را به سمت جنگ نرم سوق داده است، پیشرفت های نظامی و فناورانه ی جمهوری اسلامی ایران است. از سویی، غرب به این دلیل با جمهوری اسلامی در تقابل است که جمهوری اسلامی با پیشرفت های از نظر علمی و فناوری، به وادی هایی گام نهاده که در آن وادی ها، غرب یکه تازی می کرده است و نمونه آشکار این مورد، دستیابی ایران به فناوری صلح آمیز هسته ای است. از سوی دیگر، پس از انقلاب اسلامی، دشمن سعی کرد کشورمان را از هر گونه دسترسی به تجهیزات نظامی بازدارد. در طی جنگ نیز راهبرد کارتر بر این استوار بود که ایران را از دریافت اسلحه و به ویژه قطعات یدکی سلاح های ساخت ایلات متحده محروم نگه دارد.
 اما به مرور و در نتیجه تحریم های غرب، نیاز به تلاش در داخل کشور برای خودکفایی در زمینه تولید ادوات جنگی بر همگان مسجل شد و به این ترتیب، نیروهای داخلی فعالیت های خود را جهت طراحی و تولید انواع سلاح های نظامی آغاز کر دند. در نتیجه، ایران به پیشرفت های فراوانی در زمینه نظامی دست یافت که موشک های پیشرفته دوربرد هم جزئی از آنان بود.

١٢. آثار جنگ نرم بر فرهنگ از دیدگاه رهبری
در این زمینه، رهبر انقلاب اسلامی دیدگاه های شفافی دارند که در ادامه به آنها اشاره می شود:
«امروز ملت ما در مقابل خود، جبهه ی گسترده ای را ملاحظه می کند که با همه توان خود درصدد این است که انقلاب اسلامی را از خاصیت و اثرِ ضد استکباری بیندازد. از اول پیروزی انقلاب، همان جبهه سعی اش این بود که نگذارد جمهوری اسلامی که مولود انقلاب است پا بگیرد؛ همه تلاش خودشان را کردند که جمهوری اسلامی را از بنیان نگذارند رشد کند، و البته نتوانستند. اقدام سیاسی کردند، محاصره اقتصادی کردند، جنگ تحمیلی را هشت سال بر این مدت تحمیل کردند، دشمنان این ملت را تجهیز کردند، وسوسه های درونی را به جان انقلاب و نظام جمهوری اسلامی انداختند، نتوانستند.

آن ها به این نتیجه رسیده اند که باید از محتوای نظام هرچه می توانند کم کنند این تهاجم فرهنگی که بنده چند سال قبل گفتم، این شبیخون فرهنگی که انسان در بخش های مختلف علائم آن را مشاهده می کرد و امروز هم انسان آن را در بخش های مختلفی می بیند به این نیّت است با این قصد است که انقلاب را از محتوای خود، از مضمون اسلامی و دینی خود، از روح انقلابی خود تهی  کنند و جدا  کنند این، از همان نقاط حساسی است که هوشیاری مردم را می طلبد»(28/1/87)

«این را امروز فهمیده اند و دانسته اند که مواجهه استکبار با نظام جمهوری اسلامی دیگر از نوع مواجه دهه اول انقلاب نیست. در آن مواجه زورآزمایی کردند؛ شکست خوردند. مواجهه سخت بود، ایجاد جنگ بود، کودتا بود. در اول انقلاب، کودتا راه انداختند، شکست خوردند. شورش های قومی راه انداختند سرکوب شدند و شکست خوردند؛ جنگ تحمیلی را به راه انداختند که هشت سال به طول انجامید شکست خوردند، پس دنبال این راه ها نخواهند رفت، یعنی احتمالش ضعیف است، البته باید همیشه هشیاری نسبت به همه جوانب باشد اما این اولویت استکبار در مواجهه با نظام اسلامی نیست.

اولویت، آن چیزی است که امروز به آن می گویند جنگ نرم! یعنی جنگ به وسیله ی ابزارهای فرهنگی به وسیله نفوذ، دروغ و شایعه پراکنی با ابزارهای پیشرفته ای که امروز وجود دارد، ابزارهای ارتباطی ای که ده سال قبل و پانزده سال قبل و سی سال قبل نبود، امروز گسترش پیدا کرده، جنگ نرم یعنی ایجاد تردید در دل ها و ذهن های مردم.»(4/9/88)
«این حرکت عظیمی که با انقلاب اسلامی شروع شد، یک حرکت تمام شده نیست؛ مطلقاً تمام شده نیست، آن حرکت ادامه دارد. همینی که حالا معمول شده که در بیان ها و در تلویزیون و توی تبلیغات و توی دادگاه و توی زبان همه، می گویند: جنگ نرم؛ راست است، این یک واقعیت است؛ یعنی الان جنگ است. البته این حرف را من امروز نمی زنم، من بعد از جنگ ـ از سال 67.

همیشه این را گفته ام، بارها و بارها. علت این است که من صحنه را می بینم؛ چه بکنم اگر کسی نمی بیند؟! چه کار کند انسان؟! من دارم می بینم صحنه راه می بینم تجهیز راه می بینم صف آرایی ها را، می بینم دهان های با حقد و غضب گشوده شده و دندان های با غیظ به هم فشرده شده علیه انقلاب، علیه امام و علیه همه این آرمان ها و علیه همه آن کسانی که به این حرکت دل بسته اند را این ها را انسان دارد می بیند خب چه کار کند؟ این تمام نشده چون تمام نشده، همه وظیفه داریم. وظیفه مجموعه فرهنگی ادبی و هنری هم وظیفه مشخصی است بلاغ تبیین بگویید، خوب بگویید، من همیشه تکیه بر این می کنم: بایستی قالب را خوب انتخاب کنید و هنر را بایستی تمام عیار توی میدان بیاورید، نباید کم گذاشت، تا اثر خودش را بکند.» (22/2/ 82)

«از همان سال های هفتاد و سه، هفتاد و چهار، هفتاد و پنج و هفتاد و شش روز به روز این تقابل شدیدتر شد. رخنه افکنی در مبانی اعتقادی و ارزشی نظام در سطوح مختلف شروع شد حتی در خود انقلاب و حتی در ریشه های عمیق تر انقلاب مانند اسلام، عاشورا، تشیع و جدا نبودن دین از سیاست که جزو مبانی مسلم فکری در نظر متصدیان انقلاب و روشنفکران کشور و پیشروان این حرکت عظیم بود، شبهه افکنی و تردیدافکنی به شکل همه جانبه عمیق شروع شد.
سمینارها تشکیل دادند، کنگره ها تشکیل دادند، نشریات تخصصی در این زمینه در خارج از کشور به وجود آوردند و هر چه هم توانستند در داخل کشور از پایگاهایی که ممکن بود در اختیار آن ها باشد و در اختیارشان بوده استفاده کردند آنها (آمریکا) در آن دوره ده ساله اول (پیروزی انقلاب) با توطئه براندازی سخت، جنگ تحمیلی و تحریم اقتصادی شروع کردند؛ اما نتوانستند کاری بکنند. جنگ تحمیلی و تحریم اقتصادی هر کدام به نحوی برای ملت ایران و جمهوری اسلامی یک فرصت شد این ابرهای تیره ای که آن ها روی سر ملت ایران راه انداختند، در دل خود، برای ملت ایران باران های نافی داشت.

جنگ، ما را مصمم و استوار کرد؛ تحریم اقتصادی ما را به فکر اتکای به خود انداخت و همه این برکات را برای ما آورد. در دوره بعد، براندازی نرم را دنبال کردند -تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی- که آن هم به جایی نرسید و بعد از سال های متمادی نتیجه این شد که حالا یک دولت متکی به اصول و با شعار اصول سرکار می آید، که پیداست تهاجم فرهنگی نتوانسته آن کاری که آنها می خواستند بکنند بعد از این همه توطئه های دیگر در راه است، که ما باید خودمان را مصون کنیم.»(29/3/85)
در جمع بندی چرایی منشاء جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی می توان گفت که مقام معظم رهبری، بر دو دلیل اصلی به عنوان منشأ جنگ نرم و چرایی به وجود آمدن جبهه عظیم فرهنگی در برابر جمهوری اسلامی تأکید دارند که عبارت است از:
1. شکست دشمن در مواجهه سخت با نظام اسلامی
2. عمیق تر و پیچیده تر شدن ریشه های نظام اسلامی
براساس دلایل یاد شده می توان نتیجه گیری کرد که با توجه به ناکامی دشمن در مقابله سخت (شورش های قومی، کودتا و جنگ تحمیلی) با نظام جمهوری اسلامی همچنین عظمت و اقتدار نظام در ابعاد مختلف و سه دهه تجربه بر آن در مقابله دشمن، احتمال تکرار برخورد سخت تضعیف شده و دشمن برای مقابله با نظام روش های خود را پییچیده تر نموده است؛ همچنان که ریشه های نظام جمهوری اسلامی عمیق تر و پیچیده تر شده است.

نتیجه گیری
در این مقاله سعی شد، به منظور درک اساسی از مقوله جنگ نرم و غرب علیه جمهوری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری، چیستی، چرایی، اهداف، ابعاد و مبانی راهکارهای آن مورد بررسی قرار گیرد که نتیجه گیری آن در چند بند ذیل تلخیص می گردد:
1. جنگ نرم از جمله مسائلی که در عصر ما، به یکی از مباحث جدی در میان صاحب نظران تبدیل شده و بسیاری از اهل علم و فن، اعتقاد دارند که در زمان ما، جنگ نظامی جای خود را به جنگ نرم داده و قدرت ها تلاش می کنند از راه تأثیرگذاری بر رسانه ها مثل مطبوعات، ماهواره، دنیای مجازی و مراکز آموزشی کنترل افکار عمومی را در دست گرفته و به این ترتیب بر کشورهای موردنظر مسلط شوند.
2. هدف اصلی در جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی، مقابله با عناصر و مؤلفه های قدرت نرم و مقوم های نظام جمهوری اسلامی است. به طور دقیق، این هدف بر مقابله با عوامل موفقیت ما در مبارزه با رژیم شاهنشاهی و دشمنان خارجی در دفاع مقدس، متمرکز است.
3. جنگ نرم، نبردی که در برابر رقبا و دشمنان اعمال می شود و در این مبنا، به معنای استفاده از قدرت نرم است، یعنی یک نوع قدرت اغوا کننده و اقناع کننده، یعنی تغییر ذهنیت ملت ها. بنابراین جنگ نرم امروزه مؤثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و در عین حال پیچیده ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کم ترین هزینه و یا حذف لشکرکشی و از بین بردن مقاومت های فیزیکی به هدف رسید.
4. جنگ نرم، یک تهاجم فرهنگی، بلکه یک شبیخون فرهنگی، غارت و قتل عام فرهنگی است.
5. جنگ نرم، جنگ اراده و عزم ها، سیاست ها و تدبیرها است.
6. جنگ نرم به وسیله دروغ، نفوذ و شایعه پراکنی و جنگ به وسیله ابزارهای فرهنگی و پیشرفته امروزی پیش می رود.
7. جنگ نرم، مجموعه تحولاتی است که هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول نظام سیاسی را دگرگون سازد.
8. جنگ نرم، سلطه ی کامل و همه جانبه در ابعاد سه گانه حکومت، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری در این حوزه ها و جایگزین کردن الگوهای رفتاری مهاجم محقق می شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در دو دهه اخیر، مهمترین راهبرد دشمن علیه جمهوری اسلامی را جنگ نرم معرفی کرده و آن را جنگ به وسیله ابزارهای فرهنگی و پیشرفته امروزی، به وسیله دروغ، نفوذ و شایعه پراکنی تعریف نمودند.
بنابراین هدف نهایی در جنگ نرم علیه یک ملت، ایجاد تغییر و دگرگونی در ساختارهای سیاسی آن جامعه و جایگزین کردن ساختارهای جدید می باشد. با ایجاد تغییر در باورها، افکار و رفتارهای یک جامعه، به صورت طبیعی مدل رفتارهای حمایتی از ساختار سیاسی موجود، تغییر پیدا کرده و مدل های چالشی جایگزین آن می شود. در یک جامعه، مردم در شرایطی با نظام سیاسی خود به چالش برمی خیزند که آن را مشروع ندانند و از نظر آنان، مسئولان سیاسی مقبولیت خود را از دست داده باشند. بنابراین مشروعیت زدایی و مقبولیت زدایی برای ایجاد بحران، ناآرامی و بی ثبات سازی در جامعه هدف، از کارویژه های اصلی جنگ نرم به حساب می آید.

پیشنهادها
الف. بحث جنگ نرم باید در جامعه، نه تنها برای نسل امروز بلکه برای آیندگان نیز روشن شود و با یک فرهنگ سازی قوی و غنی در این مورد گام بردارند.
ب. حمایت همه جانبه مسئولین نظام اعم دینی و دانشگاهی در این امر می تواند جلوه های بسیار خوبی را درباره این مسئله برای افراد جامعه به وجود آرود.
ج. همه ی مسئولان ارشد جامعه ایران اسلامی باید مقوله جنگ نرم در تمام مراحل کاری خود مدنظر و جدی بگیرند.
د. انتشار کتاب هایی درباره جنگ نرم و ارائه آن به نسل جوان امروز می تواند نفوذ ایدئولوژی های خلاف جامعه اسلامی را در جوانان که آینده سازان جامعه اسلامی می باشند، کمتر کند و یک سیستم فکریِ قوی و عقیدتی برای آنان به وجود آورد.


منابع
کتب:
1ـ احمدی، مجتبی، از تهاجم فرهنگی تا جنگ نرم، تهران، معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین، 1388.
2ـ اسماعیلی، علی محمد، جنگ نرم در همین نزدیکی، تهران, ساقی، 1389.
3ـ پایگاه خبری تحلیلی فرارو، 4 آذر ماه 1388.
4ـ جمعی از مؤلفان، دانستنی های سیاسی ویژه جنگ نرم، تهران، انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، معاونت سیاسی.
5ـ جهانی کردن فقر و فلاکت، گردآوری و ترجمه احمد سیف، تهران، آگاه، 1380.
6ـ شارپ، جین، هلوی، رابرت، جامعه مدنی، مبارزه مدنی، تهران، مرکز مطالعات استراتژیک، 1386.
7ـ شریفی، احمد حسین، موج فتنه از جمل تا جنگ نرم. تهران، کانون اندیشه جوان، 1388.
8ـ ضیایی پرور، حمید، جنگ نرم، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین الملل، 1383.
9ـ گیدنز، آنتونی، تجدّد و تشخص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید)، ترجمه ناصر موفقیان، 1392.
10ـ مختارپور قهررودی، علیرضا، شرح ماجرا (مروری بر دیدگاه های حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(مدَظلَه العالی) پیرامون فتنه 88)، تهران، انقلاب اسلامی، 1389.
11ـ نای، ژوزف، قدرت نرم وابزارهای موفقیت در سیاست بین المللی، ترجمه سیدمحسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران, دانشگاه امان صادق (ع)، 1389.
مقالات:
1ـ عملیات روانی، سال پنجم، شماره، معاونت فرهنگی ستاد مشترک سپاه، زمستان 86.
2ـ خطیبی، مریم، جنگ نرم؛ تغییر تصاویر ذهنی ملت ها، مصاحبه با عبدالرضا داوری، هفته نامه پنجره، سال اول، شماره 21، 8/9/84.
3ـ لطیفی پاکده، لطفعلی، براندازی نرم (مجموعه مقالات)، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت، 1389.
4ـ ماه پیشانیان، مهسا، راهکارهای آمریکا برای جنگ نرم با جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی- تخصصی عملیات روانی، سال پنجم، شماره 18، معاونت فرهنگی ستاد مشترک سپاه، زمستان 86.
نویسندگان:
محمدرحیم عیوضی: عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین
محمود دامیار: کارشناس ارشد اندیشه سیاسی در اسلام
ایوب دامیار: دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی
فصلنامه حبل المتین شماره 14