آیا توافقنامه صلح امنیت را به سودان جنوبی بازخواهد گرداند؟

شورش های گسترده سودان جنوبی، گسترش گروه های ترویستی در آفریقا از طریق سودان بویژه توجه اسامه بن لادن در دهه 1990 به سودان، جنگ های داخلی علیه گروههای قبیله ای توسط دولت عمرالبشیر که از همه مهمتر به نسل‌کشی دارفور با 300 هزار کشته منجر شد.

با این حال یکی از مهمترین بحرانهای دهه گذشته در سودان به وضعیت جنگ قدرت میان نیروهای مختلف جنبش آزادیبخش خلق سودان در سودان جنوبی باز می گردد که از زمان استقلال و تشکیل کشور مستقل بر این منطقه سایه انداخته و تاکنون منجر به کشته و آواره شدن صدها هزار نقر از مردم این منطقه شده است.

در این میان در تحولی مهم روز شنبه رئیس جمهور سالوا کی‌یر رئیس دولت سودان جنوبی و ریک ماکار معاون سابق رئیس جمهوری طی توافقی با حضور مسئولان دولتی سودان شمالی درباره تشکیل دولت ائتلافی انتقالی به عنوان بخشی از توافقنامه تقسیم قدرت که در سپتامبر 2018 به امضا رسیده است به توافق دست یافتند. بر اساس این توافق دولت انتقالی کشور را در سه سال به انتخابات منتهی خواهد کرد. در این جلسه کی‌یر خطاب به مردم سودان جنوبی اطمینان داد که صلح اکنون "غیرقابل برگشت" است.

این آخرین تلاش این دو رقیب برای ایجاد صلح از زمان وقوع درگیری‌ها در سال 2013 ، یعنی دو سال پس از استقلال سودان جنوبی از سودان در سال 2011 است . در زمان استقلال سودان جنوبی کی‌یر و ماکار به عنوان رئیس جمهور و معاون فعالیت می کردند اما دو سال بعد ، کی‌یر ماکار را اخراج کرد و بعداً او را به تلاش برای کودتا متهم نمود و باعث جنگی خونین شد که با درگیری های قومی همراه بود. در طول این دوران آتش بس های بی شماری نقض شده و توافق صلح سال 2015 به هم خورد و ماکار مجبور به فرار از کشور گردید. جدیدترین توافقنامه صلح میان آنها در سال 2018 و با فشار بین المللی امضا شد اما اجرای آن برای دو بار تاکنون به تعویق افتاد.
 
چالش های اساسی
مهمترین مسائل مورد اختلاف که به تأخیر دو نوبتی در اجرای توافقنامه سال 2018 انجامید دو موضوع کلیدی حل نشده از جمله ترتیبات امنیتی و توافق در مورد تعداد ایالت‌ها بوده است که به نظر همچنان چالش برانگیز هستند.
ترتیبات امنیتی یک آشفتگی کامل در سودان جنوبی است که به راحتی قابل حل و فصل نیست. شکست توافقنامه صلح قبلی تا حد زیادی به ترتیبات امنیتی ناکافی نسبت داده شده است. به عنوان بخشی از توافق نامه جدید صلح ، قرار است که یک نیروی متحد با حداقل 41.500 سرباز از مخالفان و نیروهای دولتی برای اتحاد در یک ارتش ملی تشکیل شود، موضوعی که تاکنون اقدامی برای آن صورت نگرفته است.
مخالفان انتظار دارند تا برای پایان خشونت ها رئیس جمهور امنیت گروه های مختلف مخالف در ژوبا (پایتخت سودان جنوبی) را باید تضمین کند.

سپس مسئله بحث برانگیز تعداد ایالتها است. هفته گذشته در یک امتیاز بزرگ کی‌یر موافقت كرد كه به عنوان یک امتیاز مهم به مخالفان، كشور را به جای 32 ایالت كه ​​در سال 2015 تأسیس كرد، به 10 ایالت در امتداد خواسته های قومیتی برگرداند. با این حال در همان بیانیه هفته گذشته ، کی‌یر از ایجاد سه منطقه اداری خبر داد که ماکار اعلام کرد آن را نخواهد پذیرفت.

این امر بدون شک چالش های جدیدی ایجاد خواهد کرد، از جمله تنش ها در مورد مرزهای مورد اختلاف و سرنوشت سه حوزه اداری که همچنان موضوع مشاجره است.
بر این چالش ها باید وضعیت وخیم اقتصادی و انسانی این منطقه را نیز افزود که دولت ناتوان از حل آنها است. سیل و هجوم ملخ ها که محصولات کشاورزی را نابود کرده بحران انسانی در سودان جنوبی را بدتر کرد. 40،000 نفر در شرایط قحطی قرار دارند. براساس اعلام سازمان ملل ، هفت و نیم میلیون نفر به کمک نیاز دارند . براساس آمار و ارقام اخیر دولت و سازمان ملل ، از میان 1.4 میلیون آواره داخلی تقریباً 200000 غیرنظامی به مناطق تحت حمایت سازمان ملل پناه برده و بیش از 1.1 میلیون نفر نیز با گرسنگی شدید روبرو هستند.

 در این شرایط یک آزمایش مهم پیش روی توافق اخیر آن است که آیا میلیون ها پناهنده و آواره داخلی این توافق را به اندازه کافی قابل اطمینان برای بازگشت داوطلبانه به خانه های خود خواهد دانست و یاخیر؟ در واقع مسئله اصلی در خارج از پایتخت و در مورد نظارت بر چونگی اجرای این توافق صلح در مناطقی که بیشتر از همه درگیر جنگ هستند خواهد بود. بیش از دو میلیون نفر در طول جنگ داخلی از سودان جنوبی گریختند و کی‌یر از آنها خواسته است كه برگردند.
این در حالی است که سالها جنگ کشور را در تنگنا قرار داده است ، کشوری گرفتار فساد و جنایات ضد بشری و مرتکبینی که در مقابل مجازات و اجرای عدالت مصونیت داشته اند.