يکشنبه ۳۱ فروردين ۱۳۹۹ ساعت ۰۹:۴۸
سال ۱۳۹۸ برای پاکستان سالی پر از تلاش برای تغییر در زمینه‌های سیاست داخلی و خارجی بود. اقدامات انقلابی عمران خان در پاکستان برای دستگیری و محاکمه رهبران پیشین و تلاش برای ایفای نقش میانجیگرانه منطقه‌ای بین عربستان و ایران، بخش مهمی از تحولات اسلام‌آباد در داخل و خارج بود. نوشتار حاضر به بررسی روندها و رویدادهای سیاسی سال گذشته در پاکستان می‌پردازد.
۱- تحولات داخلی
در سال ۱۳۹۸ حزب تحریکِ انصاف پاکستان به صورت رسمی قدرت را در اختیار داشت. عمران خان در صحنه داخلی پاکستان تلاش کرد تا نسبت به احزاب رقیب، نقش بیشتری را در سیاست داخلی ایفا کند. وی در ابتدا بازداشت برخی از رهبران سیاسی پاکستان را دنبال کرد. بازداشت نواز شریف نخست‌وزیر سابق پاکستان که پرونده فساد مالی داشت و دخترش مریم نواز به جرم پولشویی و بازداشت وزیر سابق ایالتی پنجاب و عضو ارشد حزب مسلم لیگ به جرم حمل مواد مخدر از جمله بازداشت‌های سیاسی سال گذشته در پاکستان بود. همچنین در این سال، دادگاه پاکستان حکم اعدام پرویز مشرف حاکم نظامی اسبق را نیز به جرم خیانت به کشور و قانون‌شکنی صادر کرد که واکنش شدید ارتش و دولت این کشور را به دنبال داشت و منجر به مفتوحه باقی ماندن این پرونده شد.
از دیگر تحولات داخلی پاکستان ناآرامی‌های مربوط به قتل ۲ نفر از فعالان گروه طالبان در این کشور بود. یکی از این افراد مولانا سمیع الحق پدر معنوی طالبان بود که توسط افراد ناشناس به ضرب چاقو در پاکستان کشته شد
از دیگر تحولات داخلی پاکستان ناآرامی‌های مربوط به قتل ۲ نفر از فعالان گروه طالبان در این کشور بود. یکی از این افراد مولانا سمیع الحق پدر معنوی طالبان بود که توسط افراد ناشناس به ضرب چاقو در پاکستان کشته شد. وی مدیر مدرسه جامعه حقانیه بود و نفوذ زیادی بین طالبان افغانستان و پاکستان داشت. نفر دیگر قاری سیف الله محسود، سخنگوی گروه تحریک طالبان پاکستان بود که در بیرون از کمپ گالون در ولایت خوست شرق افغانستان به ضرب گلوله مردان مسلح کشته شد. وی از رهبران اصلی گروه محسود در میان تروریست‌های تحت پیگرد از سوی مقام‌های پاکستانی بود.
۲- تحولات خارجی
سیاست عمران خان در پاکستان از ابتدا فعال بودن در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای بود تا از این طریق بتواند هم اعتبار سیاسی در داخل کسب کند و هم در منطقه بر نقش و جایگاه پاکستان بیافزاید. رویکردهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وی مانند روابط نزدیک با آمریکا و عربستان یا تلاش برای میانجی‌گری در روابط عربستان و ایران از نمونه‌های رویکرد عمران خان در سیاست خارجی بود. در ادامه به روابط خارجی پاکستان با برخی کشورها در سال ۱۳۹۸ پرداخته می‌شود:
سیاست عمران خان در پاکستان از ابتدا فعال بودن در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای بود تا از این طریق بتواند هم اعتبار سیاسی در داخل کسب کند و هم در منطقه بر نقش و جایگاه پاکستان بیافزاید
اما آنچه که زمینه نگرانی پاکستان در سال گذشته را فراهم کرد، روابط نزدیک افغانستان با هند است که این روابط بر بحران بین پاکستان و هند اثر می‌گذارد. در حالی که افغان‌ها خوب می‌دانند که افغانستان بدون روابط صحیح و متناسب با پاکستان، رفاه و آرامش را تجربه نخواهد کرد.
از پنجم اوت سال ۲۰۱۹ حزب بی جی پی که قدرت را در هند به دست دارد و بارها تصاحب همیشگی کشمیر را یکی از شعارهای انتخاباتی خود اعلام کرده بود دو قانون فوق را ملغی کرده است. به این معنا که هندو مذهبان دیگر مناطق هند می‌توانند به کشمیر بیایند، صاحب شغل شوند و مسکن خریداری کنند! اقامت دائم داشته باشند و حتی در رأی‌گیری‌ها نیز شرکت کنند. این اقدام به معنای اقلیت شدن مسلمانان در چند سال اخیر است و زمینه برای رأی‌گیری که به سود هند تمام شود نیز کاملا فراهم است. بسیاری از کارشناسان این اقدام را تکرار سیاست رژیم صهیونیستی در فلسطین می‌دانند.[۴]
اما پاکستان بر این نظر است که آماده برگزاری رفراندوم در منطقه کشمیر است. آن‌ها معتقدند که باید اجازه داد تا خود مردم کشمیر تصمیم بگیرند که آیا خواهان باقی ماندن در کنترل پاکستان هستند و یا می‌خواهند به طور کامل مستقل شوند.
آنچه که زمینه نگرانی پاکستان در سال گذشته را فراهم کرد، روابط نزدیک افغانستان با هند است که این روابط بر بحران بین پاکستان و هند اثر می‌گذارد. در حالی که افغان‌ها خوب می‌دانند که افغانستان بدون روابط صحیح و متناسب با پاکستان، رفاه و آرامش را تجربه نخواهد کرد
به صورت کلی سیاست پاکستان در مواجهه با ایران چندان از شفافیت برخوردار نیست. پاکستان هرچند حمایت خود از گروه‌های تروریستی را تکذیب می‌کند اما در نهایت اقدام قاطعانه‌ای علیه این گروه‌ها انجام نمی‌دهد. این گروه‌ها سال گذشته چندین عملیات تروریستی در داخل خاک ایران و هند انجام دادند که مورد اخیر آن حادثه تروریستی خاش – زاهدان بود. واقعیت این است که ارتش پاکستان از گذشته تاکنون سیاستی دوگانه را در پیش گرفته است.
سال گذشته پاکستان با عربستان و ایران که هر دو از شرکای دیرینه این کشور هستند، روابط متناسبی داشت و همواره تلاش کرد تا تنش‌ها میان عربستان و ایران به سمت گزینه نظامی حرکت نکند. در حالت کلی «به نظر می‌رسد در سایه رقابت تهران و ریاض، عمران خان سعی دارد نوعی توازن را میان دو کشور ایجاد کند. لذا دولت پاکستان به سمت نگاه مثبت‌تر و سازنده‌تری حرکت می‌کند؛ اگرچه مسئله مبارزه با تروریسم و اراده اسلام‌آباد در این خصوص، برای تهران بسیار مهم است»[۷]. همچنین سال گذشته پاکستان بر اثر فشار عربستان و امارات در اجلاس کولالامپور شرکت نکرد.
به صورت کلی سیاست پاکستان در مواجهه با ایران چندان از شفافیت برخوردار نیست. پاکستان هرچند حمایت خود از گروه‌های تروریستی را تکذیب می‌کند اما در نهایت اقدام قاطعانه‌ای علیه این گروه‌ها انجام نمی‌دهد
هدف پاکستان و روسیه از برقراری روابط دوستانه افزایش تجارت دوجانبه است که در یک‌سال گذشته صادرات پاکستان به روسیه به ۱۵۰ میلیون دلار رسید در حالی که واردات این کشور از روسیه ۲۵۰ میلیون دلار بود. مسکو همچنین به ساخت یک خط آهن از کوئتا به تفتان هم کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
تحولات داخلی پاکستان در رابطه نزدیک با تحولات کشورهای منطقه قرار دارد. بنابراین برقراری روابط دوستانه با کشورهای منطقه امری ضروری برای پاکستان است. اما باید توجه داشت که کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌ویژه عربستان و امارات به دلیل داشتن منافع مشترک با هند حاضر به دفاع هه‌جانبه از حقوق مسلمانان پاکستان در منطقه کشمیر نیستند و در تاریخ سازمان همکاری اسلامی واکنش خاصی نسبت به وضعیت وخیم مسلمانان کشمیری نداشته‌اند. و تنها به ابراز نگرانی در مورد این مساله اکتفا می کرد. بنابر گزارش‌ها، اجلاس ویژه سازمان همکاری اسلامی با موضوع کشمیر و بررسی وضعیت مسلمانان هندی پس از تصویب قانون بازنگری تابعیت در پاکستان در فروردین یا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ برگزار خواهد شد. دولت پاکستان با حضور در این جلسه این امکان را خواهد داشت تا مستنداتی را درباره نقض حقوق بشر و ظلم به مسلمانان در کشمیر و دیگر نقاط هند ارائه کند.
در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به اینکه: «اساسا رفتار و نگاه پاکستان و آی اس آی، نگاه درستی به مقوله امنیت در مرزهای مشترک خود با همسایگانش نیست. از طرف دیگر وابستگی و نیاز دوگانه آمریکا و پاکستان به همدیگر سبب خواهد شد تا موازنه قوای آمریکا میان پاکستان و هندوستان ادامه پیدا کند. مضافاً پاکستان نیز از انجام اقداماتی که خشم هندوستان و متعاقبش آمریکا را در پی داشته باشد، خودداری می‌کند»[۸]. این مسئله به ایجاد تعادل در روابط تنش‌آمیز پاکستان و هندوستان کمک می‌کند.
معصومه طالبی/ دانشجوی دکتری علوم سیاسی
منابع
[۱] «اعتراض رهبران سیاسی هند به زندانی شدن بی دلیل آزادی خواهان کشمیری» خبرگزاری تسنیم، ۱۶ بهمن ۹۸،
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/11/16/2196557
[۲] . «کشمیر موضوع ناتمام شبه قاره هند است»، خبرگزاری تسنیم ۱۶ بهمن ۱۳۹۸
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/11/16/2196738/
[۳] «فرارسیدن روز همبستگی با مردم کشمیر و نگاهی به تاریخ غمبار این منطقه» خبرگزاری میزان، ۱۶ بهمن ۱۳۹۸
https://www.mizanonline.com/fa/news/593613
[۴] همان.
[۵] طالبی معصومه، پاکستان در سال ۹۷؛ روندها و رویدادها، اندیشکده راهبردی تبیین، ۲۵ فروردین۹۸
http://tabyincenter.ir/31562
[۶] شفیعی، نوذر، «دلایل عمران خان برای میانجی گری میان ایران و عربستان»، خبرگزاری ایسنا، ۲۶ مهر ۱۳۹۸
https://www.isna.ir/news/98072418108
[۷] طالبی معصومه، پاکستان در سال ۹۷؛ روندها و رویدادها، اندیشکده راهبردی تبیین، ۲۵ فروردین۹۸
http://tabyincenter.ir/31562
[۸] طاهری، عبدالمحمد، پاکستان شرای ادامه تنش با هندوستان را ندارد، سایت دیپلماسی ایرانی، ۹ اسفند۱۳۹۷،
http://irdiplomacy.ir/fa/news/1982003
۱- تحولات داخلی
در سال ۱۳۹۸ حزب تحریکِ انصاف پاکستان به صورت رسمی قدرت را در اختیار داشت. عمران خان در صحنه داخلی پاکستان تلاش کرد تا نسبت به احزاب رقیب، نقش بیشتری را در سیاست داخلی ایفا کند. وی در ابتدا بازداشت برخی از رهبران سیاسی پاکستان را دنبال کرد. بازداشت نواز شریف نخست‌وزیر سابق پاکستان که پرونده فساد مالی داشت و دخترش مریم نواز به جرم پولشویی و بازداشت وزیر سابق ایالتی پنجاب و عضو ارشد حزب مسلم لیگ به جرم حمل مواد مخدر از جمله بازداشت‌های سیاسی سال گذشته در پاکستان بود. همچنین در این سال، دادگاه پاکستان حکم اعدام پرویز مشرف حاکم نظامی اسبق را نیز به جرم خیانت به کشور و قانون‌شکنی صادر کرد که واکنش شدید ارتش و دولت این کشور را به دنبال داشت و منجر به مفتوحه باقی ماندن این پرونده شد.
از دیگر تحولات داخلی پاکستان ناآرامی‌های مربوط به قتل ۲ نفر از فعالان گروه طالبان در این کشور بود. یکی از این افراد مولانا سمیع الحق پدر معنوی طالبان بود که توسط افراد ناشناس به ضرب چاقو در پاکستان کشته شد
از دیگر تحولات داخلی پاکستان ناآرامی‌های مربوط به قتل ۲ نفر از فعالان گروه طالبان در این کشور بود. یکی از این افراد مولانا سمیع الحق پدر معنوی طالبان بود که توسط افراد ناشناس به ضرب چاقو در پاکستان کشته شد. وی مدیر مدرسه جامعه حقانیه بود و نفوذ زیادی بین طالبان افغانستان و پاکستان داشت. نفر دیگر قاری سیف الله محسود، سخنگوی گروه تحریک طالبان پاکستان بود که در بیرون از کمپ گالون در ولایت خوست شرق افغانستان به ضرب گلوله مردان مسلح کشته شد. وی از رهبران اصلی گروه محسود در میان تروریست‌های تحت پیگرد از سوی مقام‌های پاکستانی بود.
۲- تحولات خارجی
سیاست عمران خان در پاکستان از ابتدا فعال بودن در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای بود تا از این طریق بتواند هم اعتبار سیاسی در داخل کسب کند و هم در منطقه بر نقش و جایگاه پاکستان بیافزاید. رویکردهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وی مانند روابط نزدیک با آمریکا و عربستان یا تلاش برای میانجی‌گری در روابط عربستان و ایران از نمونه‌های رویکرد عمران خان در سیاست خارجی بود. در ادامه به روابط خارجی پاکستان با برخی کشورها در سال ۱۳۹۸ پرداخته می‌شود:
- پاکستان و رابطه با آمریکا
سیاست عمران خان در پاکستان از ابتدا فعال بودن در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای بود تا از این طریق بتواند هم اعتبار سیاسی در داخل کسب کند و هم در منطقه بر نقش و جایگاه پاکستان بیافزاید
- پاکستان و رایزنی در مورد آینده افغانستان
اما آنچه که زمینه نگرانی پاکستان در سال گذشته را فراهم کرد، روابط نزدیک افغانستان با هند است که این روابط بر بحران بین پاکستان و هند اثر می‌گذارد. در حالی که افغان‌ها خوب می‌دانند که افغانستان بدون روابط صحیح و متناسب با پاکستان، رفاه و آرامش را تجربه نخواهد کرد.
- پاکستان و رابطه با هند
از پنجم اوت سال ۲۰۱۹ حزب بی جی پی که قدرت را در هند به دست دارد و بارها تصاحب همیشگی کشمیر را یکی از شعارهای انتخاباتی خود اعلام کرده بود دو قانون فوق را ملغی کرده است. به این معنا که هندو مذهبان دیگر مناطق هند می‌توانند به کشمیر بیایند، صاحب شغل شوند و مسکن خریداری کنند! اقامت دائم داشته باشند و حتی در رأی‌گیری‌ها نیز شرکت کنند. این اقدام به معنای اقلیت شدن مسلمانان در چند سال اخیر است و زمینه برای رأی‌گیری که به سود هند تمام شود نیز کاملا فراهم است. بسیاری از کارشناسان این اقدام را تکرار سیاست رژیم صهیونیستی در فلسطین می‌دانند.[۴]
اما پاکستان بر این نظر است که آماده برگزاری رفراندوم در منطقه کشمیر است. آن‌ها معتقدند که باید اجازه داد تا خود مردم کشمیر تصمیم بگیرند که آیا خواهان باقی ماندن در کنترل پاکستان هستند و یا می‌خواهند به طور کامل مستقل شوند.
آنچه که زمینه نگرانی پاکستان در سال گذشته را فراهم کرد، روابط نزدیک افغانستان با هند است که این روابط بر بحران بین پاکستان و هند اثر می‌گذارد. در حالی که افغان‌ها خوب می‌دانند که افغانستان بدون روابط صحیح و متناسب با پاکستان، رفاه و آرامش را تجربه نخواهد کرد
- پاکستان و رابطه با ایران
به صورت کلی سیاست پاکستان در مواجهه با ایران چندان از شفافیت برخوردار نیست. پاکستان هرچند حمایت خود از گروه‌های تروریستی را تکذیب می‌کند اما در نهایت اقدام قاطعانه‌ای علیه این گروه‌ها انجام نمی‌دهد. این گروه‌ها سال گذشته چندین عملیات تروریستی در داخل خاک ایران و هند انجام دادند که مورد اخیر آن حادثه تروریستی خاش – زاهدان بود. واقعیت این است که ارتش پاکستان از گذشته تاکنون سیاستی دوگانه را در پیش گرفته است.
- پاکستان و رابطه با عربستان
سال گذشته پاکستان با عربستان و ایران که هر دو از شرکای دیرینه این کشور هستند، روابط متناسبی داشت و همواره تلاش کرد تا تنش‌ها میان عربستان و ایران به سمت گزینه نظامی حرکت نکند. در حالت کلی «به نظر می‌رسد در سایه رقابت تهران و ریاض، عمران خان سعی دارد نوعی توازن را میان دو کشور ایجاد کند. لذا دولت پاکستان به سمت نگاه مثبت‌تر و سازنده‌تری حرکت می‌کند؛ اگرچه مسئله مبارزه با تروریسم و اراده اسلام‌آباد در این خصوص، برای تهران بسیار مهم است»[۷]. همچنین سال گذشته پاکستان بر اثر فشار عربستان و امارات در اجلاس کولالامپور شرکت نکرد.
- پاکستان و رابطه با روسیه
به صورت کلی سیاست پاکستان در مواجهه با ایران چندان از شفافیت برخوردار نیست. پاکستان هرچند حمایت خود از گروه‌های تروریستی را تکذیب می‌کند اما در نهایت اقدام قاطعانه‌ای علیه این گروه‌ها انجام نمی‌دهد
هدف پاکستان و روسیه از برقراری روابط دوستانه افزایش تجارت دوجانبه است که در یک‌سال گذشته صادرات پاکستان به روسیه به ۱۵۰ میلیون دلار رسید در حالی که واردات این کشور از روسیه ۲۵۰ میلیون دلار بود. مسکو همچنین به ساخت یک خط آهن از کوئتا به تفتان هم کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
تحولات داخلی پاکستان در رابطه نزدیک با تحولات کشورهای منطقه قرار دارد. بنابراین برقراری روابط دوستانه با کشورهای منطقه امری ضروری برای پاکستان است. اما باید توجه داشت که کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌ویژه عربستان و امارات به دلیل داشتن منافع مشترک با هند حاضر به دفاع هه‌جانبه از حقوق مسلمانان پاکستان در منطقه کشمیر نیستند و در تاریخ سازمان همکاری اسلامی واکنش خاصی نسبت به وضعیت وخیم مسلمانان کشمیری نداشته‌اند. و تنها به ابراز نگرانی در مورد این مساله اکتفا می کرد. بنابر گزارش‌ها، اجلاس ویژه سازمان همکاری اسلامی با موضوع کشمیر و بررسی وضعیت مسلمانان هندی پس از تصویب قانون بازنگری تابعیت در پاکستان در فروردین یا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ برگزار خواهد شد. دولت پاکستان با حضور در این جلسه این امکان را خواهد داشت تا مستنداتی را درباره نقض حقوق بشر و ظلم به مسلمانان در کشمیر و دیگر نقاط هند ارائه کند.
در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به اینکه: «اساسا رفتار و نگاه پاکستان و آی اس آی، نگاه درستی به مقوله امنیت در مرزهای مشترک خود با همسایگانش نیست. از طرف دیگر وابستگی و نیاز دوگانه آمریکا و پاکستان به همدیگر سبب خواهد شد تا موازنه قوای آمریکا میان پاکستان و هندوستان ادامه پیدا کند. مضافاً پاکستان نیز از انجام اقداماتی که خشم هندوستان و متعاقبش آمریکا را در پی داشته باشد، خودداری می‌کند»[۸]. این مسئله به ایجاد تعادل در روابط تنش‌آمیز پاکستان و هندوستان کمک می‌کند.
معصومه طالبی/ دانشجوی دکتری علوم سیاسی
منابع
[۱] «اعتراض رهبران سیاسی هند به زندانی شدن بی دلیل آزادی خواهان کشمیری» خبرگزاری تسنیم، ۱۶ بهمن ۹۸،
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/11/16/2196557
[۲] . «کشمیر موضوع ناتمام شبه قاره هند است»، خبرگزاری تسنیم ۱۶ بهمن ۱۳۹۸
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/11/16/2196738/
[۳] «فرارسیدن روز همبستگی با مردم کشمیر و نگاهی به تاریخ غمبار این منطقه» خبرگزاری میزان، ۱۶ بهمن ۱۳۹۸
https://www.mizanonline.com/fa/news/593613
[۴] همان.
[۵] طالبی معصومه، پاکستان در سال ۹۷؛ روندها و رویدادها، اندیشکده راهبردی تبیین، ۲۵ فروردین۹۸
http://tabyincenter.ir/31562
[۶] شفیعی، نوذر، «دلایل عمران خان برای میانجی گری میان ایران و عربستان»، خبرگزاری ایسنا، ۲۶ مهر ۱۳۹۸
https://www.isna.ir/news/98072418108
[۷] طالبی معصومه، پاکستان در سال ۹۷؛ روندها و رویدادها، اندیشکده راهبردی تبیین، ۲۵ فروردین۹۸
http://tabyincenter.ir/31562
[۸] طاهری، عبدالمحمد، پاکستان شرای ادامه تنش با هندوستان را ندارد، سایت دیپلماسی ایرانی، ۹ اسفند۱۳۹۷،
http://irdiplomacy.ir/fa/news/1982003
مرجع : اندیشکده راهبردی تبیین
کد مطلب : ۸۵۷۵۹۶
منتخب
۶ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
۳ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
۲ ارديبهشت ۱۴۰۳
پیشنهاد ما
