پس از پنج سال؛ ائتلاف سعودی در برابر آینده ای مبهم

بذرهای درگیری
وقتی که انصارالله پیشروی خود به سمت عدن را آغاز کرد و نیروهای هادی نتوانستند در برابر وی مقاومت کنند وی به المهره استان شرقی یمن و سپس به عمان و عربستان گریخت.

عملیات ائتلاف عربی در ابتدا موجب کند شدن پیشروی های انصارالله و عقب نشینی نیروهای صنعا از مناطق جنوبی شد ولی دولت صنعا تا کنون موفق به بازگشت و استقرار در این مناطق نشده اند و مناطقی را که ائتلاف عربی از کنترل انصارالله خارج کرده است را نمیتوان مناطق تحت کنترل دولت هادی دانست به خصوص پس از قدرت گرفتن مجلس انتقالی در عدن.

استراتژی های متضارب
در ابتدا 10 کشور در این ائتلاف شرکت کردند. پس از مدتی مغرب از این ائتلاف خارج، قطر اخراج شد و اردن و مصر فاصله خود را با ائتلاف حفظ کردند. تیره شدن روابط عربستان و امارات با قطر موجب شد تا روابط ائتلاف با حزب اصلاح نیز به سردی برود.

در سه سال اخیر از جنگ یمن تنها امارات در کنار عربستان در این جنگ باقی ماند. با وجود اینکه در این مدت گاهی اوقات اختلافات استراتژیک دو کشور به حد تناقض رسید ولی امارات یمن را ترک نکرد.

در طول این مدت در حالی که عربستان در حال تقویت دولت هادی بود امارات با تاسیس مجلس انتقالی جنوبی یک تشکیلات موازی و یک بازوی نظامی بر روی زمین ایجاد برای خود ایجاد کرد.

این اقدام نیروهای ائتلاف در عدن و شبوه و سقطری با یکدیگر درگیر شدند. امارات پس از اینکه با انصارالله به توافق رسید که به شکل متقابل یکدیگر را مورد حمله نظامی قرار ندهند اعلام کرد که از یمن خارج میشود. البته این خروج تاثیر چندانی در واقعیت های میدانی یمن نداشت چرا که امارات با استفاده از بیش از 200 هزار شبه نظامی مجلس انتقالی و شبه نظامیان دیگری در منطقه ساحل غربی سعی کرد نفوذ خود در تنگه باب المندب و اشراف به خطوط بین المللی تجارت دریایی را حفظ کند.

اختلافات قدیمی و تردیدهای جدید
اختلافات داخلی بین گروههای یمنی با دخالت نظامی ائتلاف عربی در یمن تغییر کرده است و عربستان برخی از این اختلافات را برای تقویت موضع خود در برابر انصارالله تقویت کرده است. به همین دلیل جبهه درگیری ها در حال حاضر تغییر کرده است. امروز درگیری ها دیگر بین انصارالله و علی عبدالله صالح از یک طرف و دولت هادی و ائتلاف عربستان از طرف دیگر نیست. بلکه ائتلاف دچار تقسیم شده است و همین مسئله پیشروی آنها به سمت صنعا را متوقف کرده است.

در یک جنبه جداگانه از این تقسیم امارات از به رسمیت شناختن ارتش هادی امتناع میورزد و دلیل آن را وفاداری تعداد بسیاری از رهبران آن به حزب اصلاح عنوان میکند. مسئله ای که عربستان نیز نسبت به آن نگرانی های مشابهی دارد. ولی پس از اینکه امارات حمایت های خود از ارتش هادی را متوقف کرد عربستان به حمایت از این ارتش ادامه داد. در واقع حزب اصلاح تنها گزینه عربستان در مقابل انصارالله است.

حمایت های عربستان از ارتش هادی نیز مشروط است. در حالی که عربستان 150 هزار یمنی را برای حفاظت از مرزهای خود جنوبی خود در مقابل انصارالله سازماندهی کرده است از پرداخت حقوق بخشی از اعضای ارتش هادی به دلیل عدم اطمینان از وابستگی آنها ( احتمال وابستگی آنها به القاعده یا اخوان المسلمین) سر باز میزند.

دولت فلج هادی
تسلط انصارالله بر صنعا در سال 2014 نشان داد که دولت هادی بسیار ضعیف است و هیچ استراتژی مشخصی برای مقابله با بحرانها ندارد. هادی بلافاصله پس از ورود به عربستان دولت خود را بر مبنای چک سفید امضای ائتلاف بازسازی کرد. در حال حاضر هنوز هم اکثر مسئولان دولت وی در خارج از یمن ساکن هستند و حقوق خود را از ائتلاف دریافت میکنند.

به جز دولت پارلمان یمن هم در تعطیلی مطلق به سر میبرد و پس از 2015 تنها یک جلسه در آوریل 2019 برگزار کرده است و موسسات عمومی و خدماتی نیز از عدم حمایت رنج میبرند. در مقابل کشورهای عضو ائتلاف_عربی بر اساس منافع استراتژیک خود به حمایت از موسسات عمومی و خدماتی و ارتباط مستقیم با جامعه مشغول هستند. مانند اقدامات موسسه خیریه ملک سلمان و یا موسسه خیریه خلیفه بن زاید.

از مشکلات ائتلاف عربی در یمن رواج دموکراسی ولو به شکل حداقلی در یمن است. مسئله ای که به یکی از مشکلات اصلی ائتلاف در تعامل با جامعه یمن تبدیل شده است. ائتلاف در تعامل با جامعه یمن به نسخه برداری کامل از سبک حکومت در کشورهای عربستان و امارات روی آورده است. برای مثال در اکثر موارد برای تامین منافع خود به عشایر و نهادهای موازی با دولت متوسل میشود و خود را از نهادهای دموکراتیک مانند شوراهای محلی و سازمان های مردم نهاد بی نیاز میبیند. در سالهای اخیر بسیاری از مخالفان در مناطق تحت کنترل ائتلاف ترور شده اند.
این اقدامات موجب ضعیف تر شدن دولت هادی شد و امروزه هریک از گروههای شبه نظامی تحت مدیریت ائتلاف به معضلی برای دولت هادی تبدیل شده اند.

در شرایطی که امارات به دنبال تامین مصالح خود در جنوب یمن از طریق گروههای نظامی و شبه نظامی در این منطقه و کاهش درگیری ها با انصارالله در این منطقه است عربستان به دنبال توافق با انصارالله از طریق گفتگوهای پشت پرده برای رسیدن با آتش بس است. عربستان در این گفتگوها به دنبال تامین امنیت مرزهای جنوبی خود و پایان حملات موشکی و پهپادی به داخل عمق خود است و مشخص است که با رسیدن به این توافق انصارالله را به عنوان واقعیت شمال یمن به رسمیت میشناسد و از دولت هادی روی برمیگرداند.

نقشه فعلی ژئوپولتیک یمن نتایج جنگ پنج ساله را به وضوح نمایش میدهد. حضور نظامی عربستان و امارات در مرزها و درگیری در مناطق داخلی. درحالی که عربستان و امارات منافع خود را دنبال میکنند شبه نظامیان هرروز قوی تر میشوند و هیچ چشم اندازی برای صلح فراگیر وجود ندارد.