آتش زدن مزارع کشاورزی در عراق و سوریه؛ چرایی و بررسی حقوقی آن

با این تفاسیر، اکنون این پرسش مطرح است که از نظر قواعد حقوق بین‌الملل، حمله به مزارع کشاورزی زیر کدام شاخه از قوانین مخاصمه میان دو طرف قرار می‌گیرد و آیا می‌توان حکمی کلی را پیرامون این موضوع صادر کرد یا خیر؟ در پرداختن به این پرسش در ایتدا قوانین حقوق بین‌المللی پیرامون این مساله مورد بررسی و سپس نمودهای حمله به مزارع طی سال‌های اخیر در مقام ابزاری برای مقابله با طرف مقابل ارائه می‌شود.
 
حقوق بین‌الملل به آتش کشیدن مزارع کشاورزی در میانه جنگ‌ها
به آتش کشیده شدن مزارع کشاورزی در میانه جنگ‌ها در قواعد حقوق بین‌المللی جدید، اساساً زیر فصل قواعد محیط زیستی درحقوق بین‌الملل جنگ قرار می‌گیرد. در زمینه حفاظت محیط زیست در زمان جنگ قواعد پراکنده‌اى در حقوق1977 منضم بین الملل جنگ وجود دارد که عمده ترین آن ها در پروتکل کنوانسیون چهارگانه ى ژنو 1949 و کنوانسیون  ENMOD ملاحظه مى شود. این معاهدات در بر گیرنده ى قواعد کلى در ارتباط با حفاظت محیط زیست در زمان جنگ از طریق ممنوعیت به کارگیرى ابزار و روش هایى است که باعث آثار گسترده و شدید و پایدار بر محیط زیست مى‌شوند.

در همین راستا، استفاده گروه‌های ترویستی و دولت‌ها تا شکلی از جنگ نامتقارن از جمله شیوه‌های به کار گرفته شده در جنگ‌ها برای تغییر محیط زیست طبیعی در جهت تحقق اهداف خصمانه است، به طور مثال ایجاد باران، برف مصنوعی، جزر و مد و امواج در دریاها. امروزه تنها معاهده بین المللی که در مورخ مى 1977 می باشد که این خصوص وجود دارد، براساس عهدنامه  ENMOD استفاده نظامی یا هرگونه استفاده خصمانه از تکنیک های تغییر دهنده محیط زیست طبیعی ممنوع است. این عهدنامه از 15 اکتبر 1978 به مرحله اجرا درآمده است.

البته در پروتکل شماره یک مورخ 10 ژوئن 1977 در مورد مخاصمات مسلحانه بین المللی الحاقی به عهدنامه های چهارگانه 1949 ژنو نیز مقرراتی در مورد این موضوع دیده می شود که به موجب آن، نباید از روش ها و وسائل جنگی که موجب خسارات گسترده، درازمدت و شدید به محیط زیست طبیعی می شود، استفاده شود. با وجود ناکافی بودن این قواعد، آتش زدن مراتع را می‌توان رکنی جدایی ناپذیر از جنگ نامتعارف مورد ارزیابی قرار داد که بر اساس قواعد بین‌المللی ممنوع خواهد بود.
 
آتش زدن مزارع توسط داعش برای ایجاد رعب و وحشت
طی سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین گروههایی که از راهکار آتش‌زدن مزارع برای ضربه زدن به رقبای خود بهره گرفته ، گروه تروریستی داعش بوده بوده است. اساس مکانیزم اشاعه قدرت و تداوم حکومت داعش، طی سال‌های بعد از 2014 بر مبنای ایجاد رعب و وحشت در قلب و ذهن دشمنان بود.از نظر روانشناختی این سران این گروه دائما بر این امر تاکید داشتند، نامتعارف‌ترین شیوه‌ها کشتار و جنگ علیه دشمن را به کار بگیرند. آن‌ها تلاش داشتند با انجام اقدامات محیرالعقول، از یک سو، برای طرفداران خود قدرت‌نمایی کنند و آن‌ها را به صفوف مبارزه دعوت کنند و از سوی دیگر، روحیه دشمنان خود را در صفوف جنگ تضعیف نمایند.

در این میان، یکی از راهبردهای داعش برای ایجاد رعب و وحشت به آتش کشیدن مزارع در کشورهای عراق و سوریه بود. در واقعا آن‌هاقصد داشتند به شهروندان و نیروهای نظامی عراقی نشان دهند که به اتش کشیدن مزارع تنها بخشی از راهبرد آن‌ها است و آتش اصلی را در میدان جنگ خواهند دید. در مقطع کنونی نیز که این گروه تروریستی دیگر خلافت خودخوانده‌اش را از دست رفته می‌بیند، همچنان بقایای این گروه مزارع کشاروران را در روستاهای کشور عراق و سوریه به آتش می‌کشند.  به گونه‌ای که اخیراً اداره دفاع مدنی عراق گزارش داد که ۶۱۰۳ هکتار از ۱۳۶ مزرعه در این کشور در کمتر از سه هفته سوزانده شدند. همچنین آتش سوزی‌ها ۱۱ استان را که اکثراً هدف حملات داعش بودند، در برگرفته است.
 
آتش زدن مزارع؛ ابزار مقاومت علیه رژیم صهیونیستی
بر خلاف داعش که یک گروه تروریستی بوده و از به آتش کشیدن مزارع به عنوان ابزاری برای ایجاد رعب و وحشت در مقابل مخالفان خود بهره می‌گیرد، طی سال‌های گذشته نیز این رویه از سوی جوانان مقاومت علیه اشغال‌گری رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی مورد بهره برداری قرار گرفته است. در واقع، طی سال‌های بعد از 2017 جوانان فلسطینی با بستن مواد اشتعال‌زا به بادباکها آنها را به سوی اراضی اشغالی می‌فرستادند. حتی این ابزار مقاومت به اندازه ای محبوبیت پیدا کرد که استفاده از بادبادک ها و بالن‌های آتش‌زا طی راهپیمایی‌های بازگشت در مرز  نوار غزه مرسوم شد و تا کنون به صدها هکتار از اراضی شهرک‌های مجاور غزه آسیب زده است.

در این میان، توجه به این امر ضروری است که بالن های آتش زا به تنهایی فاجعه ای برای رژیم صهیونیستی ایجاد کردند. در آغاز کسی به آن اهمیت زیادی نمی داد، اما مزارع و اقتصاد این رژیم زیان زیادی را متحمل و هزاران دونم به خاکستر تبدیل شد. حتی شرایط به گونه‌ای پیش رفت که وزارت جنگ رژیم صهیونیستی در سال 2018 تخمین زد  که تنها ظرف دو ماه حدود ۱۲۰۰ بادبادک و بالن آتش‌زا از نوار غزه به پرواز درآمده است که حدود ۵۰۰ عدد آن را ارتش صهیونیستی، ساقط کرده است. البته در این گزارش اقرار می‌شود که که حداقل ۷۰۰ عدد این بادبادک‌ها با فرود در مزارع صهیونیست‌ها، حداقل به طور مجموع بیش از بیست کیلومتر مربع را به آتش‌ کشیده است.

در آن مقطع زمانی، مقامات رژیم صهیونیستی تخمین زده‌اند که آتش‌سوزیِ اراضی و مزارع شهرک‌نشینان مجاور نوار غزه ناشی از بادبادک‌های آتش‌زا، بیش از سه میلیون دلار به آنها خسارت وارد کرد. همچنین، آتش نشانان رژیم صهیونیستی به دنبال کثرت آتش سوزی ها دچار فرسایش شده و دائماً در حال آماده باش به سر می‌بردند.
 
آمریکا و سلاح آتش زدن به مزارع سوریه
اما در وضعیت جاری شاهد دوری جدید از حمله به مزارع کشاورزی در کشور سوریه هستیم. طی روزهای گذشته اخباری منتشر شد که مزدوران ترکیه دست به ارتکاب جنایات جدیدی زده و تعدادی از مزارع گندم و جو واقع در تل تمر و ابو راسین در حسکه را آتش زدند. در همین زمینه اعلام شد که به دلیل آب و هوای حسکه و شدت باد، دامنه این آتش زیاد شد و ۲۰ هکتار را سوخت و تاکنون این آتش خاموش نشده است.

اما به نظر می‌رسد دستی بزرگ‌تر از مزدوران ترکیه پشت این ماجرا وجود دارد؛ زیرا اسکای نیوز، گزارشی منتشر کرد که در آن حکایت از این دارد که آتش‌سوزی در محصولات کشاورزی سوریه، بنا به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا انجام می‌شود. در واقع، این گزارش که توسط پایگاه "اینترنشنال بیزینس تایمز" خبری آمریکا منتشر شده، اعلام می‌کند که نیروهای آمریکایی دستورات کاخ سفید را برای آتش زدن زمین‌های کشاورزی اجرا می‌کنند.

این اقدام در شرایطی است، مسئولان سازمان ملل نیز ابراز نگرانی کرده‌اند که این اقدام در شرایطی انجام می‌شود که کرونا ممکن است منجر به از دست رفتن امنیت غذائی شود. به نظر می‌رسد آمریکا در مقطع کنونی قصد دارد با بهره گیری از این اقدام نامشروع زمینه را برای تشدید تنش در کشور سوریه و متعاقب آن ایجاد بستر لازم برای تداوم حضور در این کشور را فراهم کند.