تاریخِ نامرئی سیاهان در انگلیس

حمل و نقل آنان در جهان بود، چیزی که از حافظه انگلیسی‌ها گویی پاک شده است. اما تأمل‌برانگیز آنکه تجارت بردگان از راه اقیانوس اطلس و جنبش حقوق مدنی آمریکا بیشترین سهم از دروس مربوط به تاریخ سیاه‌پوستان در مدارس انگلستان را دارند، نه آن‌چه در خود این کشور و بر سیاهان آن گذشته است.

این سنخ تاریخ‌نگاریِ معوج و تاریخ‌آموزیِ گزینش‌گرِ نظام آموزشی انگلستان، چنان‌که برخی از متفکران انگلیسی نیز هشدار داده‌اند، تنها نقصانی در آموزش نیست، بلکه نقش قابل توجهی در شکل‌گیری تبعیض نژادی در این کشور و بحث‌های پیرامونی آن بازی می‌کند و کلیشه‌هایِ رنگین‌پوست‌ستیزانه را دامن می‌زند.

شاید مهم‌ترین جنبه این تاریخ‌نگاریِ معوج نه فقط پنهان کردن رنج‌هایی است که بر سیاهان تحمیل شده، بلکه نامرئی کردنِ بخشی از جامعه است. چنان‌که برخی فعالان حقوق سیاهان در انگلستان نیز یادآور شده‌اند، وقتی وقایع تاریخی را حذف می‌کنید، می‌گویید این مردم (سیاه‌پوستان) از این کشور و ملت نیستند یا آن‌قدرها مهم نیستند تا تاریخشان به‌عنوان دانشِ عمومی تدریس شود.

برای ملموس‌ شدن بحث، چندی از این حذفیات را در این‌جا می‌آوریم. یکی از مسائلی که دانش‌آموزان در این کشور یاد نمی‌گیرند این است که سیاه‌پوستان از دوران امپراتوری روم در مناطق آنگلوساکسون زندگی می‌کردند و نمونه‌های روشنی هم وجود دارد که این ادعا را تثبیت می‌کند؛ در حالی که دانش‌آموزان انگلیسی گمان می‌برند، نخستین سیاه‌پوستان پس از جنگ جهانی دوم از مستعمرات انگلستان به این کشور پا گذاشتند.

تاریخِ سیاه‌پوستان در «بریتانیا» را معمولاً از لندن آغاز می‌کنند، اما نمی‌‎گویند منبعِ بخش مهمی ‌از ثروت گلاسکوِ اسکاتلند، تنباکو، شکر و پنبه‌ای است که توسط بردگان در جامائیکا و دیگر نقاط تولید و نگهداری می‌شد. بسیاری از خیابان‌های مهم مرکز شهر گلاسکو به اسم برده‌دارانی متعلق به قرن ۱۸ نام‌گذاری شده‌اند که به‌واسطه همین مزارع خود، که بردگان در سخت‌ترین وضع می‌گرداندند، ثروت هنگفتی به کف آوردند. در واقع نقش سیاهان در توسعه نادیده گرفته می‌شود.

نظام آموزشی انگلستان از دانش‌آموزان خود چیزهای زیادی درباره سیاهان را پنهان می‌کند. در زمان جنگ اول جهانی سربازانی برای جنگ و نیز کارگرانی از جامائیکا،‌ ترینیداد و توباگو و سایر جزایر کارائیب به شهر اسکس انگلستان آورده شدند تا کمبود نیروی کار ناشی از دوران جنگ را جبران کنند، این کارگران نیز در شرایط سختی مشغول به کار شدند، اما وقتی جنگ تمام شد و سربازان انگلیسی به خانه بازگشتند، با کمبود کار رو‌به‌رو شدند و طبیعی بود که بیکاری خود را از سیاه‌پوستان ببینند، از این رو، سیاهان هزینه ناتوانی دولت را پرداختند. این‌گونه دولت باعث تقویت توهمات نژادپرستانه شد.

زمانی ما اهمیت این مسئله‌ را درک می‌کنیم که بدانیم این مسئله، چه نتایجی در پی داشت. خشم سفیدانِ از جنگ برگشته به ناآرامی‌های نژادی سال ۱۹۱۹ در گلاسکو، لیورپول، کاردیف و سایر مناطق «بریتانیا» کشید. ماجرا در این‌جا تمام نشد، امتناع کارگران سفیدپوست از کار کردن در کنار سیاه‌پوستان و اجرای قوانین تبعیض‌آمیز علیه آنها در بسیاری از صنایع، به بیکاری عده‌ زیادی از کارگران و سربازان سیاه‌پوست انجامید و تبعات آن سال‌ها ادامه داشت. اما تعجب‌آور آن‌که، دانش‌آموزان انگلیسیِ امروز این ریشه‌های تبعیض نژادی را نمی‌دانند و نمی‌شناسند.

نکات پیش گفته که مشتی نمونه خروار بود، نشان می‌دهد که سیاهان در تاریخ‌نگاری و تاریخ‌آموزیِ نظامِ آموزشیِ انگلستان کم- و- بیش نامرئی‌اند و چنانکه در نخستین فرازهای این جستارِ کوتاه آمد، این رویکرد به تاریخ سیاهان (یعنی بخشی از مردمِ انگلستان) و نامرئی کردن آنان، خود بخشی از تاریخِ نژادپرستی و در امتداد آن است.

حدود صد سال پیش، «جواهرلعل نهرو» در نامه‌ای به دختر خود و در طعنه به انگلیسی‌ها نوشته بود، اینها دستان خون‌آلود خود را زیر دستکش‌های خود پنهان می‌کنند. این سبکِ آموزشِ تاریخ را نیز می‌توان ذیل جملۀ نهرو دسته‌بندی کرد و گفت آنان میل ندارند جنایات خود در قبال سیاهان را بنمایانند، اما ماجرا بیش از این است، آنان تنها در پیِ پنهان کردنِ جنایات خود در قبال سیاهان نیستند، بلکه با این کار، خود سیاهان را پنهان می‌کنند!   

امین‌الاسلام تهرانی
*  منابع در دفتر روزنامه موجود است.