پیشنهاد جدید آمریکا به ترکیه؛ نوش‌دارو یا سم مهلک؟

در دوران ریاست باراک اوباما پیرامون مسائلی همچون مواضع متفاوت دو کشور در بحران سوریه، حمایت و همکاری واشنگتن با کردهای سوریه، اتهام دست داشتن آمریکا در کودتای 15 جولای 2016، اختلافات میان دو کشور آمریکا و ترکیه به شدت افزایش پیدا کرد. در دورن دونالد ترامپ نیز شاهد هستیم که با مطرح شدن مساله خرید سامانه دفاع موشکی «اس 400» توسط آنکارا، تنش‌ها به بالاترین سطح رسیده است و اکنون قانونگذاران آمریکایی با صراحت از تحریم ترکیه در صورت فعال کردن سامانه «اس 400» سخن به میان می‌آوردند. حتی اخیرا دیوید ساترفیلد، سفیر آمریکا در ترکیه اعلام کرد که در صورت فعال شدن این سامانه دفاع موشکی، آنکارا مشمول «قانون کاتسا» خواهد شد.

اکنون در راهبرد جدید آمریکایی‌ها در پی اجرایی کردن این طرح هستند که ترکیه را نسبت به فعال نکردن سامانه دفاع موشکی  «اس 400» مجاب کنند. اما آیا این طرح بلااستفاده ماندن سامانه پرهزینه اس 400 در انبارهای تسلیحاتی ترکیه می تواند نوش داروی حال وخیم روابط ترکیه و ناتو باشد.
 
اس 400 و معمای تحریم و مذکراه ترامپ - اردوغان
مسکو و آنکارا در سال ۲۰۱۷ توافقنامه واگذاری سامانه‌های اس ۴۰۰ را امضا کردند که این اقدام با انتقاد شدید آمریکا مواجه شد.  آمریکایی‌ها بارها با صراحت اعلام کرد‌ه‌اند که در صورت راه‌اندازی این سیستم که از دید آن‌ها در تضاد با منافع و سیاست‌های ناتو است، ترکیه در لیست سیاه واشنگتن قرار می‌گیرد و تحریم خواهد شد. همچنین، ترامپ در چندین توئیت آنکارا را به نابودی اقتصاد این کشور تهدید کرد. در ادامه فشارهای کاخ سفید بر آنکارا حتی ترکیه از پروژه چندملیتی ساخت هوایپمای فوق پیشرفته اف 35 کنار گذاشته شد. 

اما ترکیه در مقابل درخواست‌های آمریکا برای عدم خرید و فعال‌سازی «اس 400» تا کنون مقاومت کرده اما اخیرا قانون‌گذاران آمریکایی در پی ارائه طرحی برای عدم فعال سازی این سامانه و عدم تحریم ترکیه بر آمده‌اند. در همنی زمینه، سناتور لیندسی گراهام جمهورخواه و از اعضاي اصلی تیم ترامپ می‌گوید: «اگر ترکیه سامانه پدافند موشکی اس 400 را فعال نکند و سامانه موشکی پاتریوت را از آمریکا خریداری و مستقر کند ترکیه را تحریم نخواهیم کرد.»

اما همزمان با اظهارات این سناتور یک مساله مطرح شده که آن هم عبارت است است وعده ترامپ به اردوغان برای عدم تحریم ترکیه در صورت بهره‌بردای از  «اس 400» است. در این زمینه، اردوغان مدعی است ترامپ گفته است اگر ترکیه اس 400 را فعال سازی کند آمریکا از کنار راه تحریم، راه حلی را پیدا خواهد کرد. اما واقعیات میدانی نشان می‌دهد که احتمالا ترامپ این مواضع را از روی منش نامنسجم و از روی احساسات به اردوغان ابراز کرده است؛ زیرا بنا به قانون مصوب کنگره آمریکا اگر ترکیه اس 400 را بکار بگیرد آمریکا هواپیماهای اف 35 را به ترکیه تحویل نخواهد داد. آمریکا نمی تواند اجازه دهد هم فناوری اف 35 به ترکیه منتقل شود و هم ترکیه از اس 400 روسیه بهره برداری کند. بنابراین به نظر می‌رسد، در صورت  فعال‌سازی سامانه دفاع موشکی  «اس 400» تحریم توسط قانون‌گذاران آمریکایی قطعی خواهد بود و حتی در صورت پیروزی جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در انتخابات سوم نوامبر، این روند بیش از پیش تقویت خواهد شد.
 
تلاش آمریکا برای بهره‌برداری از سامانه  «اس 400» برای جبران ضعف‌های پاتریوت
در سطحی دیگر، یکی ازطرح‌های آمریکا برای عدم تحریم ترکیه که اخیرا مطرح شده، بر این مبناست که سامنه دفاع موشکی «اس 400» روسیه که به ترکیه منتقل شده، از سوی آمریکا خریداری شود. در این زمنه، سناتور «جان تون» در طرح خود برای لایحه بودجه نظامی ۲۰۲۱ آمریکا پیشنهاد کرده واشنگتن می‌تواند سیستم دفاع هوایی «اس‌۴۰۰» ساخت روسیه را از ترکیه خریداری کند.

واقعیت امر این است که سامانه دفاع موشکی پاتریوت آمریکا در کشورهای مختلف منطقه به ویژه در عربستان و طی مقابله با حمله موشک‌های انصارالله به شدت آسیب‌پذیر نشان داده و برای تمام جهانیان این مساله اثبات شد که این سامانه فاقد توانمندی است. واشنگتن پس ازرسوایی‌ها ایجاد شده برای سامانه پاتریوت، به نظر می‌رسد در پی آن هستند که سامانه دفااع موکی اس 400 خریداری شده از سوی ترکیه را به کشور خود منتقل کنند تا از این طریق از یک سو، به تکنولوژی و فناوری به کار رفته در این سیستم پیشرفته پی ببرند و از سوی دیگر، از نقاط قوت این سیستم برای تقویت سامانه پاتریوت بهره بگیرند.
 
واشنگتن در جستجوی بر هم زدن مناسبات میان روسیه و ترکیه
از بعدی دیگر واشنگتن با طرح خرید سامانه «اس 400» در پی آن است که مناسبات رو به گسترش و تقویت آنکارا و مسکو را به طور کامل بر هم بزند. این خواسته که ترکیه  «اس 400» را به آمریکا بفروشد، رخدادی است که در صورت اجابت آن از سوی اردوغان، به طور حتم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه واکنشی سخت نشان خواهد داد. در صورت تحقق این سناریو یکی از عجیب‌ترین رخدادها در مناسبات یان قدرت‌های حاضر در عرصه معادلات منطقه غرب آسیا رقم خواهد خورد و حتی این امکان جود دارد که تنشی بزرگ در مناسبات میان ترکیه و روسیه ایجاد شود.

هدف غایی آمریکایی‌ها این است که از یک سو، ترکیه را توانمندی‌های نظامی اس 400 محروم کنند و از سوی دیگر، از طریق ایجاد اختلاف میان آنکارا و مسکو، زمینه بازگشت ترکیه به مسیر اتحاد و همراهی با خواسته‌های آمریکا را فراهم آورند . هرچند به نظر نمی‌رسد اردوغان و دیگر سران ترکیه با چنین خواسته‌ای به هیچ وجه موافقت نمایند؛ زیرا به خوبی می‌دانند که فروش اس 400 به واشنگتن چه آسیب‌هایی را برای این کشور می‌تواند به همراه داشته باشد.