سرنوشت پرتنشترین دوره روابط میان چین و آمریکا چه میشود؟ دنیای سیاست، دنیای غیبگویان نیست و کسی نمیتواند پاسخ دقیقی به این قبیل سوالات داشته باشد. با این حال اما تنها ابزار تحلیل این ماجرا، نگاه به تحولات جاری در روابط ۲ کشور و تحلیل وضعیت فعلی است.
برخی کارشناسان معتقدند آمریکا و چین بزودی دوباره دور یک میز نشسته و همانند دوره جنگ سرد همه مسائل و مشکلات بین خود را روی میز گذاشته و یکجا روی آن توافق میکنند. برخی دیگر اما با نقد این تحلیل معتقدند در آن زمان چین، آمریکا را ابرقدرتی بزرگ در کنار شوروی میدانست اما امروز حتی تحلیلگران آمریکایی نیز به صراحت از زوال آمریکا سخن میگویند، بنابراین نمیتوان چین را مشتاق گفتوگو با آمریکا فرض کرد؛ اگر چه عکس آن محتمل است. تنش میان چین و آمریکا برخلاف آنچه تصور میشود اتفاق جدیدی نیست، آنچه اما آن را جدید جلوه داده نوع رویکرد متفاوت ترامپ به این تنش است. ترامپ در قبال چین به همان مسیری میرود که اوباما میرفت. ترامپ اما شمشیرها را از رو بسته و ابایی ندارد از آنکه اعلام کند چین دشمن اول آمریکاست و پمپئو به صراحت از تحمیل ایدئولوژی چین بر دنیا ابراز نگرانی میکند.
داستان اما یک جمله است: به همان میزان که چین در حال ظهور به عنوان یک ابرقدرت تمامعیار است، آمریکا دوره زوال و غروب خود را میپیماید. حالا این جنگ در همه ابعاد خود ظهور و بروز دارد؛ از جنگ تجاری و سیاسی تا جنگ در حوزه رسانه و….
در تازهترین تحول در این ارتباط، تنشها بین چین و آمریکا در حالی افزایش یافتهاست که تبعات آن دامنگیر صاحبان کسبوکار در آمریکا شدهاست. صاحبان کسبوکار در آمریکا از افزایش خصومتها میان آمریکا و چین بشدت نگران هستند بویژه که مقامات دولت آمریکا شروع به نام بردن از شرکتهایی کردهاند که مدعی هستند در برابر چین تسلیم شدهاند. پایگاه خبری هیل با اشاره به این موضوع نوشت: جامعه تجاری آمریکا از نزدیک سخنرانیها و اظهارات عمومی مقامات آمریکایی نظیر مایک پمپئو، وزیر خارجه را پیگیری میکند و بهطور فزاینده نگران اظهاراتی است که چین را به عنوان دشمن شماره یک امنیت ملی آمریکا معرفی میکند. اما این نهادهای اقتصادی هیچگونه اقدامات سریع برای خروج از دومین اقتصاد بزرگ جهان اتخاذ نکردهاند. شائون رین، مؤسس گروه تحقیقاتی بازار چین معتقد است: بهطور کلی، شرکتهای آمریکایی مخالف دیدگاه دولت ترامپ در قبال چین هستند اما مقامات دولت آمریکا در حال اعمال فشار بر شرکتهایی هستند که همچنان به تجارت با چین ادامه میدهند. دولت آمریکا نبرد کنونی با چین را نبردی ایدئولوژیک برای آینده جهان توصیف کرده و در همین راستا شرکتهای آمریکایی را که به تجارت با چین میپردازند مورد هجمه قرار میدهد. آمریکا اخیراً حتی چین را متهم به حملات سایبری علیه این کشور کرده و کنسولگری چین در هیوستون را مرکز جاسوسی معرفی کردهاست. روز گذشته سفارت چین در بلژیک در واکنش به این اتهامزنی آمریکا اعلام کرد ادعاهای آمریکا دربارهٔ حملات سایبری چین به دیگر کشورها به منظور سرقت اطلاعات، «کاملاً ساختگی» است و آمریکا بیش از هر کشور به سرقت سایبری مبادرت میکند: «اتهامات بیپایه آمریکا علیه سایر کشورها دربارهٔ انجام حملات سایبری، مانند دزدی است که فریاد میزند دزد را بگیرید».
* چین: ورود مأموران آمریکایی به ساختمان کنسولگری را تلافی میکنیم
با ادامه تنش میان چین و آمریکا، دیروز وزارت خارجه چین از طرح شکایت دیپلماتیک به دلیل اقدام غیرمجاز نیروهای آمریکایی در ورود به ساختمان کنسولگری پکن در هیوستون خبر داد و گفت این اقدام بیپاسخ نمیماند. در بیانیه وزارت خارجه چین آمدهاست: پکن واکنش مناسب و لازم را به این مسئله نشان خواهد داد. این ساختمان، کنسولگری دیپلماتیک و دارایی ملی چین است. این وزارتخانه افزود: طبق کنوانسیون وین دربارهٔ روابط کنسولی و همچنین پیمان کنسولی چین و آمریکا، آمریکا نباید به فضای کنسولگری چین در هیوستون در هیچ صورتی تعدی کند. طبق گزارشهای رسانهای و تصاویر منتشرشده، کنسولگری چین در شهر هیوستون آمریکا اندکی پس از تعطیل شدن، مورد تعرض نیروهای آمریکایی قرار گرفت. جمعه بعدازظهر به وقت محلی، چند ساعت بعد از آنکه این کنسولگری رسماً تعطیل شد، گروهی که گفته شده از مقامات آمریکا بودهاند، به زور در پشتی ساختمان کنسولگری را باز کردند. چهارشنبه هفته گذشته بود که در ادامه تلاشهای آمریکا برای افزایش فشار علیه چین، واشینگتن از پکن خواست کنسولگری خود در شهر هیوستون ایالت تگزاس را ظرف ۷۲ ساعت آینده تعطیل کند.
مورگان اورتاگوس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همان روز دستور این کشور برای تعطیلی کنسولگری چین در ایالت تگزاس را تأیید کرد و دربارهٔ چرایی آن مدعی شد: دستور تعطیلی کنسولگری چین در هیوستون را به خاطر محافظت از مالکیت معنوی و اطلاعات شخصی آمریکاییها صادر کردیم. وزارت خارجه چین در واکنش به این اقدام اعلام کرد اتهامزنیهای آمریکا روابط دوجانبه را تضعیف میکند و افزود بزودی اقدام متقابل مناسب را اعلام میکند. بر همین اساس چین روز جمعه به آمریکا دستور داد ظرف ۷۲ ساعت کنسولگریاش در شهر چنگدو را تعطیل کند. گفتنی است ایالاتمتحده ۴ ساختمان دیپلماتیک در چین دارد که شامل یک سفارتخانه در پکن و ۳ کنسولگری در چنگدو، شانگهای و شنیانگ است.
* آمریکا و چین به سمت نقطه بیبازگشت؟
روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز نیز دیروز با اشاره به تنشهای اخیر بین آمریکا و چین نوشت: برخی مقامات دولت ترامپ که نگران باخت او در انتخابات هستند، درصدد ایجاد تغییرات غیرقابل بازگشت در سیاست خارجی از جمله در رابطه با چین هستند. در حالی که دونالد ترامپ در نظرسنجیها عقب افتادهاست، مقامات امنیت ملی او حملات علیه چین را در هفتههای اخیر تشدید کردهاند. تأثیر کلی این تحولات ممکن است به مهمترین میراث سیاست خارجی ترامپ تبدیل شود حتی اگر خود او بهطور مداوم آن را پیگیری نکرده باشد؛ ایجاد یک رویارویی اساسی راهبردی / ایدئولوژیک بین ۲ اقتصاد بزرگ جهان. این روزنامه در ادامه نوشت: ایجاد وضعیت رقابت گسترده و شدید هدف نهایی مشاوران تندرو رئیسجمهوری آمریکاست. از دیدگاه آنها، تقابل و اجبار، تجاوز و خصومت باید برای حفظ وضعیت موجود با حزب کمونیست چین مدنظر باشد صرفنظر از اینکه سال آینده چه کسی هدایت آمریکا را در دست داشته باشد. رویدادهای هفته پیش در ارتباط با بستن کنسولگری و طرح اتهامات جزایی علیه ۴ عضو ارتش چین هم سطح روابط ۲ کشور را به پایینترین حد رسانده و هم روند کاهش سطح روابط را تشدید کردهاست. با نزدیک شدن به زمان انتخابات آمریکا لحن ترامپ تغییر کرده و او به کوبیدن چین همانند سال ۲۰۱۶ رو آوردهاست. برخی تحلیلگران و چهرههای سیاسی در پکن میگویند زبان آتشین ترامپ در کنار اقدامات و سیاستهای دولت او ممکن است تأثیر مقاومکنندهای بر شهروندان چین داشته باشد.
* غوغا و آشوب در شهرهای مختلف آمریکا
دامنه سوءمدیریتها در کاخ سفید محدود به تیم سیاست خارجی نیست و در داخل این کشور نیز مسئله نحوه مواجهه با اعتراضات پس از ۲ ماه همچنان یک چالش جدی برای نیروهای امنیتی است. این هفته هم مانند هفتههای قبل شهرهای مختلف آمریکا شاهد درگیری بین معترضان و نیروهای امنیتی بود. این اعتراضات در واشینگتن، اورگان و تگزاس با شدت بیشتری همراه بود. مقامهای رسمی در آستین ایالت تگزاس از کشته شدن حداقل یک نفر در جریان اعتراضات خبر دادند. در پی چندین تیراندازی در این شهر در جریان تظاهرات اعتراضآمیز علیه سیاستها و رفتارهای تبعیضآمیز و وحشیانه نسبت به سیاهپوستان، حداقل یک نفر کشته شد. بر اساس این گزارش، تصاویر منتشرشده در فیسبوک نشان میدهد هنگامی که حدود ۱۰۰ نفر در حال تظاهرات در حمایت از وضعیت زندگی سیاهپوستان در شهر آستین هستند، چندین گلوله شلیک میشود. پلیس و اورژانس آستین تاکنون جزئیات بیشتری از این حادثه اعلام نکردهاند. شهر پورتلند هم بامداد یکشنبه برای پنجاهونهمین روز متوالی صحنه اعتراضات علیه نژادپرستی و خشونت پلیس بود. خبرگزاری سیانان در گزارشی با اشاره به درگیریها در پورتلند نوشت: مأموران امنیتی مسلح و غیرقابل شناسایی برای مقابله با اعتراضات ضد نژادپرستی در خیابانهای پورتلند مستقر شدهاند و تعداد زیادی از معترضان را بازداشت و به خودروهای بدون نشان بدون هیچگونه توجیه و توضیحی منتقل کردهاند. اینها صحنههایی است که شاید انتظار داشتید در کشورهای سرکوبگر و اقتدارگرا مشاهده کنید، نه در آمریکا. ۴ نماینده ایالت اورگان در کنگره آمریکا با ارسال نامهای برای وزارتخانههای دادگستری و امنیت داخلی، بشدت اقدام دولت ترامپ در سرکوب اعتراضات پورتلند را محکوم کردند. آنها معتقدند اقدامات صورت گرفته از سوی مأموران امنیتی فدرال علیه معترضان، تاکتیکهایی است که در کشورهای سرکوبگر و اقتدارگرا استفاده میشود. این تاکتیکها شامل استفاده از نیروهای امنیتی بدون یونیفرم مشخص و خودروهای ناشناس است. در همین حال پایگاه اطلاعرسانی کنگره هم با اشاره به افزایش دامنه اعتراضات در سیاتل نوشت: اداره پلیس سیاتل تظاهرات در این شهر را در دسته ریسک برای امنیت عمومی به عنوان شورش قلمداد کردهاست. پلیس پس از آن تظاهرات شنبهشب در این شهر را آشوب توصیف کرد که تعدادی از ساختمانها به آتش کشیده شد. این تظاهرات با هدف اعلام همبستگی با اعتراضات پورتلند برگزار شد. پلیس سیاتل حداقل ۲۵ نفر از معترضان را بازداشت کرد. دولت ترامپ پنجشنبه اعلام کرد یک گروه گشت مرزی فنی را به سیاتل اعزام کردهاست تا با اعتراضات مقابله کند. این گروه مشابه همان گروهی است که پیش از این به پورتلند اعزام شدهاست تا از ساختمانها و اموال دولت فدرال محافظت کند. در لسآنجلس پس از غارت چندین مغازه و شکسته شدن شیشهها و پنجرههای یک ساختمان فدرال، پلیس اقدام به اعلام هشدار تاکتیکی سراسری کرد. در شیکاگو صدها معترض به نژادپرستی دست به تظاهرات زدند و فریاد «عدالت نیست، صلح نیست» سر دادند. در واشینگتندیسی هم مردم با برگزاری تجمعی به تصمیم «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا برای اعزام نیروهای امنیتی به شهرها برای پایان دادن به تظاهرات، اعتراض کردند.