مسیر سنگلاخی مذاکرات استراتژیک آمریکا و قطر

در هفته گذشته سومین دور مذاکرات استراتژیک میان قطر و آمریکا در واشنگتن برگزار شد. بر اساس اعلام خبرگزاری اناتولی ترکیه از مهمترین نتایج این دور از مذاکرات جامع ، که از 14 سپتامبر با حضور هیئت‌های بلندپایه دو طرف از جمله وزرای خارجه و اقتصاد کلید خورد، دو طرف بر سر ارتقای همکاری‌ها بویژه تقویت پایگاه العدید در دوحه و معامله تسلیحاتی به ارزش ۲۶ میلیارد دلار به توافقاتی دست یافته‌اند.
 
سابقه و اهداف مذاکرات استراتژیک آمریکا و قطر
تاکنون سه دور از مذاکرات استراتژیک میان دوحه و واشنگتن برگزار شده است. اولین دور این مذاکرات در ژانویه 2018 و دومین دور آن نیز در ژانویه 2019 در آمریکا صورت گرفت. نکته حائز اهمیت در مورد دلایل و اهداف شروع این مذاکرات مخاطراتی است که پس از شروع بحران در شورای همکاری در ژوئن 2017 بواسطه تحریم قطر از سوی کشورهای عربستان سعودی، امارات، بحرین و با همراهی مصر متوجه دوحه شده بود. کشورهای تحریم کننده قطر در ابتدا 13 شرط را برای عادی سازی روابط اعلام کردند که با مخالف دوحه مواجه گردید. بحران به گونه ای بود که ذن اقدام نظامی این کشورها علیه دوحه دور از تصور نبود.
در این شرایط آمریکا که ابتدا از کشورهای تحریم کننده حمایت می‌کرد پس از مشاهده کارساز نبودن فشار اولیه بر قطر در پی امدادرسانی ایران و ترکیه به این کشور و تقویت گرایش دوحه به سوی تهران و آنکارا و همچنین برای جلوگیری از فروپاشی کامل شورای همکاری در صورت تشدید بحران، به سوی میانجی‌گری سوق یافت و طرح مذاکرات استراتژیک میان دو طرف که به منظور دلگرمی دادن به قطر بود شکل گرفت. در راستای این موضوع آمریکا در این مذاکرات با صدور قطعنامه ای بر لزوم احترام به حاکمیت قطر و اعلام حمایت نظامی از این کشور در صورت مخاطرات امنیتی از جمله تهاجم نظامی تأکید کردند تا پیام روشنی به کشورهای محاصره کننده داده باشند.
اما واشنگتن این مذاکرات را همچنین به بستری برای تقویت حضور نظامی و اقتصادی خود در قطر و کسب منافع اقتصادی بیشتر از سرمایه‌گذاری قطری ها در آمریکا تبدیل نمود و در طول سه دور گذشته مذاکرات موضوعات فروش کلان سلاح و همکاریهای اقتصادی در اولویت گفتگوها بوده است.

در نشست اخیر وزیر اقتصاد قطر اعلام کرد «قطر میلیاردها دلار در اقتصاد آمریکا سرمایه گذاری کرده است. مشارکت اقتصادی ما از 200 میلیارد دلار فراتر رفته است». همچنین وزیر اقتصاد آمریکا نیز گفت: «ایالات متحده بزرگترین سرمایه گذار مستقیم خارجی با مجموعاً 110.6 میلیارد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در قطر است. و ما با 6.5 میلیارد میلیارد دلار در سال 2019 بزرگترین واحد صادراتی به این کشور هستیم. بخش انرژی همچنان فرصت های عالی را برای شرکت های آمریکایی ارائه می دهد. پروژه توسعه گازی LNG North Field قرار است تا سال 2027 تولید گاز طبیعی را از 77 میلیون تن در سال به 126 میلیون تن افزایش دهد.

آمریکا همچنین در دومین دور نشست‌های مذاکرات استراتژیک در سال 2019 موضوع فروش 26 میلیارد دلار سلاح به قطر را در دستور کار قرار داد که در این دور نیز برای اجرای این توافق تأکید شد. فروش سلاح پس از شروع بحران در روابط کشورهای عربی به طور گسترده در محوریت بهره گیری آمریکا از فضای تنش آلود شورای همکاری بوده است و با درگیر شدن اقتصاد آمریکا با بحران کرونا و افزایش کم سابقه میزان بیکاری در این کشور یکی از برنامه های اصلی دونالد ترامپ برای حل سریع مشکلات اقتصادی در زمان باقی مانده تا انتخابات گسترش فروش تسلیحاتی است که نمونه دیگر آن تأکید بر فروش اف 35 به امارات به عنوان دشمن اصلی محور اخوانی و دوحه در منطقه می‌باشد.
 
تقویت پایگاه العدید؛ ماهیگیری آمریکا از آب گل‌ آلود
تأکیدی که بر موضوع گسترش پایگاه العدید در قطر در نشست اخیر شده است را باید به معنای اعلام اطمنیان واشنگتن به دوحه در مورد عدم وجود هیچگونه طرحی برای تعطیلی و انتقال آن دانست.

طی هفته های اخیر برخی از رسانه های عربی نزدیک به امارات و عربستان گمانه هایی را در مورد برنامه آمریکا برای انتقال پایگاه العدید به عنوان بزرگترین پایگاه هوایی آمریکا در خارج از این کشور، و انتخاب امارات برای گزینه جایگزین آن مطرح کردند. امارات ماه گذشته در اقدامی جنجال برانگیز از عادی سازی روابط با رژیم صهیونستی خبر داد و در این میان بحث امتیازات دریافتی ابوظبی از واشنگتن برای روی آوردن به این اقدام نگرانی هایی را در میان قطری ها ایجاد کرده بود.

این گمانه زنی ها همچنین در اکتبر سال 2019 یعنی زمانی که روزنامه واشنگتن پست اعلام کرد پنتاگون قصد دارد در آینده یک روز کامل در ماه و هشت ساعت در روز وظیفه نظارتی و کنترلی العدید را از راه دور و به پایگاهی در ایالت فلوریدا انتقال دهد، بوجود آمده بود.

گفته می شود در یک روز معمولی سنتکام در العدید بر فعالیت 300 هواپیمای جنگی آمریکایی در سوریه ، عراق و افغانستان نظارت می کند و حدود 11000 پرسنل نظامی آمریکا در این پایگاه حضور دارند.

قطر سال گذشته برای جلی رضایت کاخ سفید و ترامپ اعلام کرد بودجه ای معادل 1.8 میلیارد دلار را برای توسعه پایگاه در نظر گرفته است. اکنون نیز به نظر میرسد که واشنگتن در تلاش سالهای اخیر خود برای کاهش هزینه های نظامی در خارج و محول کردن آن به کشورهای میزبان پایگاه های امریکایی موضوع العدید را در دستور کار مذاکرات قرار داده است.
 
راه دشوار اتحاد استراتژیک در سایه اختلافات
با وجود نام گذاری همکاری‌های استراتژیک بر مذاکرات دو طرف و پیشنهاد واشنگتن برای قرار دادن قطر به عنوان متحد غیرناتویی خود، اما واقعیت آن است که طیف وسیعی از اختلافات میان دوحه و واشنگتن به چشم می خورد که برداشت یک اتحاد استراتژیک از روابط آنها را سخت میکند. در مهمترین موضوع اختلافی در سیاست خارجی، آمریکا سال گذشته اخوان المسلمین را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد که مورد حمایت قطر است.

از طرف دیگر روابط با ایران یکی دیگر از مسائل اختلافی بزرگ میان دو طرف می باشد. قطر و تهران در طول سالهای گذشته بویژه، پس از شروع بحران در شورای همکاری، همواره بر تداوم روابط دوستانه از شراکت اقتصادی و همکاری در موضوعات منطقه ای برای حفظ ثبات و گذار از شرایط دشوار کنونی تأکید داشته اند. این در حالی است که واشنگتن با اعمال تحریم ها علیه تهران خواهان همراهی دوحه با تحریمها بوده است.

از طرف دیگر اعلام عدم پیوستن به کارزار عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی از سوی دوحه، در شرایط فشار گسترده آمریکا بر دولت های عربی بویژه حاشیه خلیج فارس، موضوع دیگری است که تصور اتحاد استراتژیک میان دو طرف را سخت کرده است.