شاید بتوان گفت هانتینگتون تنها نظریه پرداز عصر «دولت-کشورها» در مدرنیته غرب است که به واقعیتِ «زیربنا» بودن «تمدن ها» برای روبنای «دولت-ملت ها» و «دولت-کشورها» تاکید دارد و برخوردهای میان «دولت ها» را از منظر تمدنی تحلیل می کند و تمدن های «مسیحیت»، «اسلام» و «کنفسیوس» را از جمله تمدن های اساسی جهان می داند که این تمدن ها بعلاوه دیگر سه-چهار تمدن، در حال کشمکش و برخورد با همدیگر هستند و از نظر هانتینگتون، عوامل بی ‏ثباتى در آینده که می ‏تواند زمینه برخورد میان تمدن‏ها را پدید آورد می ‏تواند یکى از این حوادث ذیل باشد:

۱. وقوع درگیری‏هاى قومى که از دو نوع بیرون نیست: محلى و درون ‏تمدنى، یا میان‏ تمدنى و بر روى خطوط گسل؛
۲. حرکت‏ها و جنبش‏هاى اسلامى شناخته شده عموماً با دو انگیزه سیاسى (مبارزه با سلطه بیگانه) و دینى (بازگشت به سنت) صورت می گیرد.
۳. پیشى گرفتن قدرت اقتصادى آسیا از غرب در مناطقى چون کره، چین و سنگاپور که رشد اقتصادى این کشورها را مهاجم خواهد نمود.

بر اساس تحلیل هانتینگتون دو تمدن اسلامى و کنفوسیوسى با جدیت بیشترى در صدد دست‏یابى به قدرت‏هاى برتر نظامی ‏اند. سپس هانتینگتون شروع به نظریه پردازی کرده و به غربِ به رهبری آمریکا توصیه می کند که با تمام قوا در برابر تمدن اسلامی و کنفسیوسی ایستاده و آنها را مغلوب خود نماید.

در واقع تمدن مسیحیت در عصر مدرنیته «سرمایه داری و لیبرالیزم» را «الگوی» خود قرار داده و در تلاش است به هر نحوی «منافع حداکثری» را از آن جماعت و دولت های تمدن ِ مسیحیت (غرب مدرن) بنماید و در همین راستا در حوزه غالبِ جغرافیایی تمدن اسلام یعنی در  خاورمیانه، آسیای مرکزی و سایر اقدام به ایجاد دولت های سکولار، ناسیونالیستی و غاصبِ ساختگی نموده است تا مانع حیات و احیاء تمدن اسلامی شود زیرا تمدن اسلامی در صدد احیاء و توانمندسازی عقلانیت، معنویت، معرفت، اخلاق و اقتدار مبتنی بر «حق و حقمداریِ» تعالیم قرآنی، سنت پیامبر(ص) و ائمه علیه السلام است که در نقطه مقابل مظالم تمدن غرب مدرن-به زعم هانتینگتون، مسیحیت- است.

قفقاز و قفقاز جنوبی با ملتِ عظیم اسلامی در حوزه جغرافیایی تمدن اسلامی قرار دارد که به اجبار حاکمان لائیک وابسته، بر دولت های آن تحمیل شده است و ملت های مسلمان با حرکت های اسلامی در صدد تغییر این وضعیت و برپایی حاکمیت اسلامی یعنی قوانین اسلامی هستند از سویی دشمنان اسلام در قفقاز جنوبی دولت ساختگی ارمنستان را بمانند دولت اشغالگر اسرائیل بوجود آورده اند که از یک طرف همانند دیگر دولت های قفقاز لائیک و وابسته به هویت تمدنی غرب بوده و از طرف دیگر نزدیک به ۳۰ سال است که اقدام به غصب خاک و زندگی جماعت مسلمان ساکن در جمهوری آذربایجان نموده است و این خاک را از آن خود کرده است.

اولا ملل اسلامی در اتحاد با یکدیگر و در چارچوب حقوق بین االمللِ منطبق با حقوق اسلامی و نه الزاما قوانین بین المللی تمدن غرب، باید از تمامی توان خود برای آزادسازی قره باغ-خاک اسلام- استفاده کرده و حمایت های سیاسی، معنوی خود را از ملت مسلمان جمهوری آذربایجان اعلام نمایند.

ثانیا مراقب ترفندها و فتنه های تمدن غرب خصوصا صهیونیست ها، آمریکایی ها و اروپایی ها برای رو در رو قرار دادن مذاهب اسلامی در این ناحیه در مقابل هم جلوگیری نموده و پشتیبانی مدوام خود را از حرکت مقاومت اسلامی در جمهوری آذربایجان و سایر جمهوری اعلام کنند.

آصف حاجی زاده