گفت‌وگوی رئیس جمهوری آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان در مسکو دو ماه پس از برقراری آتش بس میان این دو کشور با میانجی‌گری روسیه انجام شده است.

در پی برقراری این آتش‌بس که به آخرین جنگ در قره‌باغ پایان داد، جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر ایجاد گذرگاهی که خاک اصلی جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل کند، به توافق رسیدند.

در ارتباط با آخرین وضعیت قره باغ و مذاکرات سه جانبه اخیر میان روسای جمهور روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان، پایگاه تحلیلی الوقت گفتگویی با دکتر «ولی کوزه گر کالجی»، کارشناس مطرح مسائل روسیه دنبال کرد که این گفتگو به شرح ذیل است:
 
اهداف  نشست روسیه با ارمنستان و آذربایجان را چگونه ارزیابی می کنید؟
در ارتباط با نشست روسیه و دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان، آن چیزی که به صورت کلی اعلام شده است، مرتبط با اصلاح جزئیات موافقت نامه آتش بس 10 نوامبر 2020 است. همان طور که می دانید این توافق نامه آتش بس علی رغم توافق اولیه، اما کامل نبود و مشکلاتی در اجرای آن ایجاد شد.

موضوعاتی از جمله مبادله اسرا، مفقودین، جنازه کشته شدگان دو طرف، تعیین نوار مرزی و... از جمله مواردی است که در توافق آتش بس نیاز است تا بدان ها پرداخته شود، بویژه مسائل مرزی جدید در قره باغ که بر اساس توافق آتش بس جدید این مناطق لازم است تا به صورت جدید میله گذاری شوند. همین مسائل مرزی از طرف دیگر باعث حساسیت در داخل ارمنستان شده است، چون روستاهای متعددی می بایست از سوی ارمنستان واگذار شود و این موضوع در ارمنستان بسیار حساس و چالش برانگیز شده است. همچنین موضوع حضور نیروهای حافظ صلح روسی در قره باغ، تامین امنیت لاچین که نیروهای روسی در آن جا مستقر هستند و کریدور نخجوان به جممهوری اذربایجان، بحث راه آهن، امنیت، انرژی ، حمل و نقل و دیگر مسائل دوجانبه در ارتباط با وضعیت جدید قره باغ از موضوعات مهمی  است که در نشست سه جانبه روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
 
روسیه  از گفتگو با فرانسه به عنوان عضو گروه مینسک پیش از نشست با جمهوری آذربایجان و ارمنستان چه اهدافی دنبال می کند؟ گروه مینسک در حل بحران قره باغ در چه جایگاهی قرار دارد؟
گروه مینسک در سال ۱۹۹۲ توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSBE)) برای تشویق حل و فصل صلح آمیز و مذاکره درباره درگیری میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ ایجاد شد و ریاست آن برعهده کشورهای  فرانسه، روسیه و ایالات متحده است، اگرچه کشورهای دیگری نیز همچون بلاروس، آلمان، ایتالیا، پرتغال، هلند، سوئد، فنلاند، ترکیه و همچنین ارمنستان و آذربایجان در آن عضویت دارند.

این گروه در جنگ اخیر قره باغ به طور کلی کنار گذاشته شد که البته به حاشیه رفتن گروه مینسک در جنگ اخیر قره باغ دلایل خاص خود را داشت. از یک طرف آمریکا به شدت درگیری انتخابات بود و فرانسه نیز با ترکیه در شرق مدیترانه به شدت دچار درگیری شده بود و این تنش فرانسه با ترکیه باعث شده تا در جریان قره باغ نیز فرانسه یک طرف موضوع و درجانب ارمنستان قرار گیرد و لذا نقش موازنه بخش فرانسه در بحران قره باغ با توجه به تنش با ترکیه از بین رفت. براین اساس فقط روسیه به عنوان عضو رهبری گروه مینسک توانست بازیگری فعال و جایگاهی میانجی گر را حفظ کند و نقش مسکو در تنش قره باغ محوری شد و روس ها توانستند آتش بس قره باغ را فعال کنند و جنگ را پایان دهند، اقدامی که آمریکا هم نتوانست انجام دهد.

در حال حاضر هم پوتین در تماس با فرانسه برخی نگران های مشترک را بررسی کرده است، چون هر دو کشور نسبت به موقعیت ارمنستان در قره باغ نگران هستند. از سوی دیگر فرانسه میزبان سومین گروه از مهاجران ارمنی های دنیا است و به نظر می رسد که نقش لابی ارمنی ها در تماس رئیس جمهور فرانسه وو روسیه موثر بوده است و آن ها تلاش کرده اند از طریق این تماس، از فشار پوتین روی پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان کاسته شود و مسکو ملاحظات ارمنستان به عنوان کشور شکست خورده در این جنگ را داشته باشد.
 
به طور کلی آیا روسیه توانسته بحران قره باغ را خاتمه دهد، یا مذاکرات فعلی فقط برای توقف موقت جنگ بوده است؟
در جریان جنگ اخیر قره باغ، هفت شهر به اضافه شوشا به جمهوری آذربایجان بازگشت. اما این که نیروهای جمهوری آذربایجان از شوشا جلو نرفتند به این دلیل بود که روسیه اجازه نداد، و گرنه اگر آذربایجان پیشروی می کرد کل قره باغ سقوط می کرد. لذا در حفظ وضع فعلی قره باغ، روسیه نقش محوری دارد.

اگر کل قره باغ سقوط می کرد، موازنه قوا در این منطقه به نفع ترکیه و جمهوری آذربایجان تغییر می کرد، لذا روسیه ترجیح داد که برای تنبیه جناح غرب گرا در ارمنستان، فقط به سقوط همان هفت شهر قره باغ بسنده کند و اجازه سقوط کامل قره باغ را نداد.

از سوی دیگر «الهام علی اف»، رئیس جمهور آذربایجان هم علاقه ای ندارد که پرونده قره باغ برای همیشه و به طور کامل خاتمه یابد، چون علی اف با اتکا به اعلام وضعیت جنگی دائمی در قره باغ است که دوره ریاست جمهوری خود را تمدید می کند، لذا «علی اف» هم می خواهد که منازعه قره باغ همچنان باز و ناتمام بماند و بخشی از موضوع قره باغ کوهستانی را به آینده موکول کرده است.

از سوی دیگر این احتمال دارد که قره باغ به سرنوشت منطقه «آبخازیا» به عنوان یک منطقه برونگان روسیه دچار شود، همان گونه که در حال حاضر پاسپورت روسیه در قره باغ توزیع می شد. لذا ممکن است در آینده اهالی و ساکنان قره باغ در انتخاباتی با حق تعیین سرنوشت به الحاق به روسیه رای دهند و این منطقه یک بخش برونگان برای روسیه شود، لذا روس ها هم اجازه نمی دهند که قره باغ به طور کامل سقوط کند، چون نیم نگاهی به احتمال الحاق این منطقه در آینده به روسیه دارند