زورآزمایی اشرف غنی و طالبان بر سر اداره موقت

طبق گزارش رسانه‌ها تیم مذاکره کننده دولت افغانستان اصرار دارد که آتش بس باید در اولویت مذاکرات باشد ، در حالی که طالبان می‌خواهند بحث آتش بس پس از توافق در مورد تشکیل دولت آینده صورت گیرد.

بر این اساس اشرف غنی 18 دی ماه در سفر به استان ننگرهار گفت: تمام تلاش جناح دولت در روند صلح این است که رهبری کشور از طریق انتخابات منتقل شود. او همچنین با انتقاد از طالبان گفت که طالبان باید درک کند که افغانستان امروز افغانستان دهه ۹۰ میلادی نیست.

امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهوری نیز رسیدن به قدرت از طریق انتخابات را تنها شرط دولت افغانستان در روند مذاکرات صلح دانست. وحید عمر، مشاور رئیس جمهوری افغانستان نیز در توییتر نوشت که "بعد از بیست سال نظام سازی، بحث ایجاد حکومت موقت مثل این است که شما خانه کانکریتی تان (بتونی) را که نیاز به ترمیم و تحکیم دارد، از پای‌بست ویران کنید و روی زمینش خیمه پلاستیکی برپا کنید."

این اظهارات مخالفت‌آمیز در دولت در حالی است که به گفته منابع آگاه دلیل عدم دیدار اشرف غنی با زلمای خلیلزاد فرستاده ویژه ایالات‌متحده در امور افغانستان در سفر اخیر او به کابل در 17 دی ماه، احتمال در میان بودن طرح ادارۀ موقت بوده است.

دستورکارهای دور جدید گفتگوهای صلح بر اساس نقشه راه افغانستان پس از جنگ، آتشبس سراسری و خلع سلاح طالبان و سایر گروه های مسلح قرار گرفته است با این حال پذیرش آتش‌بس از سوی طالبان فقط زمانی می‌تواند حاصل شود كه در زمینه ساختار نظام جدید، که بر مبنای تغییر ماهیت سیستم سیاسی به امارت اسلامی و خلع ید دولت کنونی قرار دارد، پیشرفتی مطابق با دیدگاه آنها صورت گیرد. در این راستا طالبان گفته است که اصرار غنی به چسبیدن به قدرت می تواند راه را برای «راه‌حل صلح آمیز» جنگ طولانی افغانستان مسدود کند.

بر اساس توافقی اولیه میان آمریکا و طالبان که در فوریه 2020 به دست آمد طالبان خواستار آزادی زندانیانش، حذف نام آنها از لیست گروه‌های تروریستی سازمان ملل، خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان تا ماه می 2021 و بازگشت به قدرت شده‌اند که شرط آخر با توافقی بر سر شراکت طالبان در تشکیل یک دولت موقت 18 ماهه و سپس برگزاری انتخابات صورت گرفته است.

طالبان، دولت و سیستم کنونی افغانستان را نامشروع دانسته و آن را دستنشانده قدرت‌های بیگانه می‌داند به همین دلیل تاکنون با پیشنهادات کابل در مورد گرفتن چند پست وزارتخانه و استانداری و یا انجام یک معامله جایگزین که شاهد آزادی بیشتر زندانیان طالبان در کنار تمدید دوره دولت غنی است، مخالفت کرده است.

در مقابل دولت غنی با سوءظن نسبت به توافقات پشت پرده آمریکا و طالبان، خواسته طالبان را در راستای نابودی دستاوردهای سیاسی و اجتماعی 2 دهه‌ای مردم افغانستان پس از کنفرانس بن (2001) و حمایت جامعه بین‌المللی از نتایج این کنفرانس می‌داند. غنی که برای ماندن در قدرت تا سال 2024 می‌کوشد با رفتن ترامپ از کاخ سفید اکنون مواضع تندتری علیه خواسته‌های طالبان در مذاکرات در پیش گرفته است تا شاید بتواند بر راهبرد دولت جدید آمریکا در قبال مسئله تأثیرگذار باشد.

با این حال اظهارات اخیر مشاور امنیت ملی آقای بایدن که تلویحا توافقنامه آمریکا با طالبان را تایید کرد، نشان می‌دهد که اظهارات خلیلزاد بدون مشورت با مقامات دولت جدید آمریکا صورت نگرفته است و رهبران جدید کاخ سفید نیز، حداقل تا یکسال آینده، موضوع سهیم کردن طالبان در قدرت و کاهش شمار نیروها در افغانستان را در دستور کار قرار دهند.

در این میان جامعه افغانستان از اقدامات هر سه طیف ماجرا متضرر شده و با نگرانی و دلهره به آینده مذاکرات دولت و طالبان می‌نگرد. ازیکسو آمریکا که توافقات یکطرفه خود با طالبان را در پشت پرده صورت داده است برای مشروعیت بخشی به آنها مذاکرات دستوری در قطر را بر دولت افغانستان تحمیل می‌کند و به پیشبرد منافع خود که بر مبنای بی‌ثبات‌سازی افغانستان قرار گرفته است بیش از حفظ دستاوردهای مدنی جامعه افغانستان اهمیت می‌دهد.

از طرف دیگر دولت اشرف غنی نیز منافع قومی و پشتونی را بر منافع ملی افغان‌ها در مذاکرات با طالبان در اولویت قرار داده است و در همین راستا مشاهده می‌شود که وی گرد خود وزیران و مشاورانی از قوم پشتون جمع کرده است مانند چندین نفر از نزدیک‌ترین افراد از جمله «حنیف اتمر» مشاور امنیت ملی افغانستان که از قوم پشتون‌های غلجایی است. موضوعی که موجب شده تا اقلیت‌هایی همانند هزاره‌ها و تاجیک‌ها، که بخاطر هویت غیرپشتونی خود ترس بیشتری از امارت‌‌گرایی طالبان دارند، نسبت به توافق پشتونی برای قبضه قدرت بسیار نگران باشند.