در طول 10 سالی که از بحران سوریه میگذرد همواره میل و انگیزهای دوسویه میان بازیگران داخلی و خارجی برای ایجاد اتحاد به منظور قدرتیابی در عرصه معادلات سیاسی و نظامی وجود داشته است که عمدتاً به دلیل تبدیل شدن این کشور به محلی برای رقابتهای ژئوپلتیکی قدرتهای منطقهای و بینالمللی میباشد. در این میان کردهای سوریه علی رغم اتحاد با آمریکا اما همواره سعی کردهاند که پل ارتباطی خود با قطب متخاصم غرب یعنی روسیه و دولت مرکزی را نیز حفظ کنند که نتیجه حداقلی آن عدم رویارویی نظامی با نیروهای ارتش سوریه و متحدانش در طول سالهای جنگ علی رغم وجود اختلافات سیاسی میان طرفین بوده است. کردها و دولت سوریه تاکنون در چندین نوبت بحث مذاکره برای حل اختلافات و رسیدن به توافق همکاری را در دستور کار قرار داده اند که عمدتاً نتیجهای در بر نداشته است. با این حال اکنون این پرسش مطرح است که تا چه اندازه می توان به آینده مذاکرات میان کردها و دولت سوریه امیدوار بود؟ از طرف دیگر جناح های سیاسی کردهای سوریه در درون خود تا چه اندازه در مورد مذاکرات و توافق با دولت مرکزی اشتراک نظر دارند؟
کردهای سوریه نگران از ترکیه و سرگردان در تعامل با آمریکا
هر چند کردها در مقطع زمانی کنونی با توجه به خلاء قدرت ایجاد شده در نتیجه بحران سوریه، در مقام بازیگری مستقل ایفای نقش میکنند و بخش قابل توجه از محدوده سرزمینی کشور سوریه را در اختیار دارند اما واقعیت امر این است که روند سیال تحولات در منطقه غرب آسیا به هیچعنوان زمینه تداوم و بقای قدرتها آنها به شکل کنونی تضمین نمیکند. در حقیقت، تا قبل از سال 2011 کردهای سوریه، کمنامنشانترین کردها در کل منطقه غرب آسیا بودند و جایگاه چندان محکمی در ساختار اجتماعی و سیاسی کشور سوریه نیز نداشتند.
طی سالهای بعد از 2014 کردهای سوریه در نقش پیاده نظام ایالات متحده آمریکا، حدود 23 درصد از مناطق سرزمینی سوریه را کنترل کردند اما دوران ماه عسل کردها، به سرعت در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ رو به افول رفت. طی سالهای بعد از 2016 دولت ترکیه به بزگرترین دشمن کردهای سوریه تبدیل شد و به بهانه وابسته بودن آنها به گروه تروریستی پکک، مناطق تحت کنترل کردهای را در غرب و شرق فرات مورد حمله قرار داد.
با این اوصاف، کردها در وضعیت جدید به شدت نگران آغاز دور جدید حملات ترکیه و نیز موج رو به افزایش فشارهای آنکارا علیه خود هستند که مهمترین نمود آن را میتوان در جریان رخداد قطع آب شهرهای کردی در استان حسکه از سوی دولت ترکیه ارزیابی کرد. هر چند در ابتدا چنین تصور میشد که دولت بایدن بر خلاف ترامپ احتمالا رویکرد حمایت حداکثری از کردها را در پیش خواهد گرفت اما اکنون اعلام مواضع مقامهای آمریکا این مساله را نمایان کرده که حمایت واشنگتن از آنها فراگیر، همیشگی و همراه با تضمین نیست، به گونهای که اخیرا جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا تاکید کرده که «وظیفه نیروهای مستقر در مناطق تحت کنترل کردهای سوریه تمرکز بر مبارزه با داعش است نه محافظت از چاه های نفتی.»
مجموع این روند نشانگر این امر است که تکرار تاریخ اعتماد سادهلوحانه کردها به آمریکا در نهایت امر هیچ فرجامی جز شکست، خیانت و تحقیر برای آنها به همراه نخواهد داشت بنابراین، سناریوی منطقی برای کردهای سوریه را میتوان بازگشت به آغوش حکومت مرکزی و توافق با بشار اسد دانست. در حالت حداقلی از نگاه دمشق کردها بخشی از شهروندان کشور سوریه هستند که دارای هویت خاص خود بوده و باید در مناطق محل سکونتشان باقی بمانند اما از نگاه بازیگران همچون ترکیه، مناطق شمالی سوریه باید با تغییر دموگرافی همراه شود و کردها در این مناطق به اقلیت تبدیل شوند. در چنین شرایطی است که حتی هستی و موجودیت کردها نیز در معرض آسیب اجتماعی، جمعیتی و امنیتی قرار میگیرد بنابراین، توافق با حکومت مرکزی میتواند مناسبترین انتخاب برای کردهای سوریه باشد.
کردهای سوریه در مسیر توافق فراگیر با حکومت مرکزی
با توجه به وضعیت دشوار کردها در آینده معادلات سیاسی بحران سوریه، علیرغم چند دستگی موجود میان احزاب کردی، روند سیاستورزی آنها در شرایط جدید نشانگر آن است که موضوع توافق با دمشق احتمالا جدیتر از گذشته در دستور کار قرار گرفته است. در همین زمینه، منابع آگاه از دیدار رهبران کردهای سوریه و مقامات دولت مرکزی با واسطهگری روسیه خبر داده و نتایج این گفتگوها را مثبت ارزیابی کردهاند. طبق گفته این منابع، گفتوگوها طی چهار روز انجام شد و نتایج مثبت و سازندهای به همراه داشت و پس از دستیابی دو طرف به تفاهمات اولیه تحت نظارت روسیه، هیئت کردها به حسکه بازگشت.
شواهد امر حاکی از آن است که هیات کردها با دمشق تفاهمات اولیهای شامل آزادی تمامی زندانیان نظامی و غیرنظامی از زندانهای نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد)، رفع محاصره مناطق تحت کنترل دولت سوریه در حسکه و قامشلی و برافراشتن پرچم سوریه در ادارات و نهادهای این مناطق پس از بازگشت کارمندان به این ادارات را به امضا رساندهاند. این توافقات اولیه نوید دهنده آن است که در وضعیت جدید کرده بیش از گذشته امیدوار به توافق و سازش با حکومت مرکزی هستند.