چه کسی مسئول حوادث افغانستان است؟

به موازات این اظهارات مقامات افغانستان، برخی دیگر از ناظران سیاسی مسئولیت حوادث تروریستی روز گذشته در منطقه شیعه‌نشین شهر کابل را که به شهادت ۸۵ نفر و زخمی شدن بیش از ۱۶۵ نفر منجر شد، گروه تروریستی داعش می دانند و به تعبیر بهتر انگشت اتهام را به سمت گروه داعش نشانه رفته اند. این فرضیه در شرایطی مطرح است که سخنگوی طالبان هم با رد نقش این گروه در حوادث دیروز کابل و محکومیت آن از سوی این گروه، گروهک تروریستی داعش را مسئول این حوادث معرفی می کند.

داعش که به اعتراف مقامات پیشین آمریکا مخلوق دولتمردان این کشور است در واقع در حال حاضر کارگزار جدید آمریکا در منطقه است صرف نظر از اینکه کدام گمانه زنی درباره حوادث خونین دیروز کابل با واقعیات افغانستان هم خوانی دارد. ذکر چند نکته در این باره حائز اهمیت است:

نکته اول اینکه، حوادث دیروز کابل در شرایطی رخ داده که دولت آمریکا طبق توافق دوحه، از شنبه گذشته خروج تدریجی نظامیان خود را از افغانستان آغاز کرده است. اگر چه قرار بود خروج نیروهای اشغالگر خارجی به رهبری آمریکا تا اول ماه می سال جاری میلادی انجام شود؛ اما جو بایدن رییس جمهور آمریکا با نقض توافق دوحه پیشتر اعلام کرد که این اقدام تا ۱۱ سپتامبر طول خواهد کشید. به هر تقدیر آنچه مشخص است آمریکا پس از ۲۰ سال حضور در افغانستان در نهایت نیروهای خود را از این کشور خارج می سازد. اما این پرسش مطرح است که دستاورد دو دهه حضور در افغانستان چیست؟ از منظر عضو شورای امنیت فدراسیون روسیه، آمریکا در دو دهه جنگ این کشور شکست خورده است. «الکسی پوشکوف» عضو شورای امنیت فدراسیون روسیه و کارشناس ارشد مسائل نظامی روسیه در این باره می گوید: عقب نشینی نیروهای آمریکایی از افغانستان بیانگر شکست واشنگتن در طولانی‌ترین جنگ این کشور است. آمریکا در ۲۰ سال گذشته نتوانست به اهدافش در افغانستان برسد و یا وضعیت آن را تثبیت کند.

نکته مهم دیگر اینکه، در جریان خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، ناامنی ها در این کشور تشدید شده است و حوادث دیروز کابل را می توان آخرین نمونه از افزایش ناامنی های افغانستان یاد کرد. افزون براین، متاسفانه طی هفته‌های اخیر گسترش اقدامات هدفمند تروریستی در برخی مناطق شهر کابل و سایر نقاط افغانستان حکایت از برنامه ریزی‌های شوم به منظور تشدید اختلافات قومی و مذهبی در افغانستان است. بی تردید آنچه مسلم است اینکه بدخواهان ملت افغانستان در این مقطع زمانی که نیروهای غربی به تدریج از این کشور خار ج می شوند، در صدد ایجاد جنگ داخلی و دو دستگی در این کشور هستند و ضروری است که علما، نخبگان و خواص جامعه افغانستان نسبت این دسیسه ها هوشیار باشند. این هوشیاری در شرایطی نیاز ضروری جامعه افغانستان است که سفارت آمریکا و زلمای خلیل زاد فرستاده ویژه واشنگتن به افغانستان که در حملات طالبان و یا حملات هوایی ارتش علیه این گروه از نخستین کسانی است که واکنش نشان می‌دهد، در رابطه با این حمله و کشتار هدفمند کودکان و دانش آموزان هزاره در مرکز آموزشی «کوثر دانش» کابل سکوت کرده است.

نکته سوم اینکه، بسیاری از سیاسیون و کارشناسان افغانستان کاخ سفید را به همکاری با داعش متهم می‌کنند و حامد کرزی که ۱۳ سال رهبری افغانستان را به عهده داشت این گروه تروریستی را «محصول و ابزار» آمریکا برای پیشبرد سیاست‌های کلانش در منطقه می‌داند. در واقع از زمانی که داعش با حمایت غربی‌ها در افغانستان ظهور کرد این گروه تروریستی بارها در حملات متعدد مراکز فرهنگی و آموزشی را هدف قرار داده است. حمله به مراسم گرامیداشت میلاد النبی (ص) در شهرکابل با ۴۸ شهید، حمله به آموزشگاه مهدی موعود دشت برچی کابل با ۴۸ شهید، حمله به خبرگزاری آوا و مرکز فرهنگی تبیان در کابل با ۵۲ شهید، حمله به مرکز آموزشی کوثر دانش در کابل با ۴۱ شهید، حمله به دانشگاه کابل با ۲۲ شهید از جمله اقدامات تروریستی داعش در افغانستان محسوب می شود.

و نکته آخر اینکه، اگر چه بخش عظیم درگیریها و ناامنی ها در افغانستان در سال های اخیر متوجه گروه طالبان است اما از منظر برخی کارشناسان سیاسی، گروه طالبان در حوادث دیروز کابل که یک منطقه شیعه نشین است، نقشی نداشته است و ضمن محکومیت این حادثه، داعش را مسئول شنبه خونین کابل معرفی کرده است. به اعتقاد این کارشناسان، گروه طالبان اصلاً اکنون نیازی به این حملات ندارد و سعی دارد خود را از چنین خشونت‌هایی دور و مبرا کند، چرا که آن‌ها بیش از همه در ۲۰ سال گذشته، خود را برای رسیدن به قدرت سیاسی در افغانستان نزدیک می‌بینند و این عقلانیت را دارند که برای حضور و شرکت در قدرت به محبوبیت و مشروعیت مردمی نیاز دارند.

کارشناس ارشد مسائل نظامی روسیه در این باره می گوید: عقب نشینی نیروهای آمریکایی از افغانستان بیانگر شکست واشنگتن در طولانی‌ترین جنگ این کشور است. آمریکا در ۲۰ سال گذشته نتوانست به اهدافش در افغانستان برسد و یا وضعیت آن را تثبیت کند در مجموع باید گفت، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان پس از شکست داعش در شامات، شبه قاره هند از جمله کشور افغانستان و پاکستان بهترین گزینه برای انتقال نیروهای باقی مانده داعش محسوب می شود. اگرچه داعش در این منطقه پایگاه اجتماعی ندارد، اما وسعت جغرافیا، مواد مخدر، افراط گرایی، فقر و در نهایت نزدیکی به چین، روسیه و ایران کشورهایی که دولت آمریکا به نوعی با انها سر ستیز دارد، باعث شده تا دولتمردان آمریکا عناصر داعشی را برای اهداف و امیال سیاسی خود به این منطقه گسیل کنند.

به تعبیر دیگر، داعش که به اعتراف مقامات پیشین آمریکا مخلوق دولتمردان این کشور است در واقع در حال حاضر کارگزار جدید آمریکا در منطقه است. به بیان دیگر اگر چه گروههای افغانستانی، تاکنون بر سر تقسیم قدرت به یک اجماع نهایی نرسیدند ولی آنچه مسلم است اینکه، در نهایت اقوام، گروهها و احزاب سیاسی افغانستان متناسب با وزن سیاسی خود در قدرت آینده افغانستان نقش خواهند داشت، اما پر واضح است با خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، البته هرچند تردیدهایی درباره آن مطرح است، مقامات کاخ سفید همچنان به دنبال ادامه دخالتهای خود در این کشور مظلوم است و به همین دلیل داعش بهترین گزینه برای امیال و اهداف کاخ سفید در افغانستان محسوب می شود.

ایجاد ناامنی ها، اقدامات تروریستی و هراس افکنی، دامن زدن به اختلافات قومیتی، اقدامات ایذایی در مرزهای افغانستان با همسایگان این کشور و مسایلی از این دست از جمله اقدامات احتمالی داعش در روزها و ماههای آینده افغانستان است. البته این مدل رفتاری داعش در افغانستان می تواند سبب شود بار دیگر برخی حامیان آمریکا در افغانستان به ضرورت ادامه حضور نیروهای غربی در این کشور دامن بزنند. به هر تقدیر در این مقطع زمانی که مذاکرات بین الافغانی ادامه دارد و همزمان خروج تدریجی نظامیان آمریکایی از افغانستان آغاز شده است اتحاد و هوشیاری مردم افغانستان در کنار مواضع اصولی علما و خواص این کشور برای مقابله با تهدیدهای احتمالی و عبور از شرایط کنونی افغانستان یک ضرورت محسوب می شود.

فرهاد همتی – کارشناس مسائل آسیا