محور گفتگوی بایدن و اردوغان/آیا اختلاف آنکارا-واشنگتن حل می شود؟

این اولین دیدار رو در روی اردوغان و بایدن خواهد بود، در حالی که بایدن پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری برخلاف دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا هیچ رغبتی برای دیدار با اردوغان نشان نداده بود. اما دیدار هفته آینده بایدن و اردوغان برای دولت ترکیه بسیار مهم است و این موضوع از مدت‌ها قبل توجه رسانه‌های ترکیه را معطوف به خود کرده است.

واقعیت این است که میان ترکیه و آمریکا موضوعات مورد مناقشه بسیاری وجود دارد، در حالی که پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه و حمایت آمریکا از سازمان فتح الله گولن به عنوان عامل اصلی این کودتا شاهد اوج این اختلافات هستیم.
این روزها شش پرونده مهم پیش روی آنکارا و واشنگتن قرار دارد که انتظار می‌رود اردوغان در دیدار با بایدن محور پرونده‌ها را مطرح و برای حل آن پیشنهاداتی ارائه دهد.

۱- حمایت آمریکا از پ ک ک / ی پ گ
یکی از مهم‌ترین پرونده‌های مطرح برای دولت ترکیه در رابطه با آمریکا موضوع مبارزه با گروه‌های "پ. ک. ک" و "ی. پ. گ" است که خط قرمز دولت ترکیه محسوب می‌شود و حتی ترکیه به این بهانه عملیات مخلتف در مرزهای عراق و سوریه انجام داده است. اما در مقابل دولت آمریکا حمایت تسلیحاتی این گروه‌ها را به عهده گرفته است. حتی اخیراً وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) برای هزینه‌های دفاعی سال مالی ۲۰۲۲ میلادی، ۷۱۵ میلیارد دلار بودجه درخواست کرده که ۵۲۲ میلیون دلار آن هزینه برنامه آموزش و تجهیز در عراق و سوریه که گروه پ.ک. ک / ی.پ.گ نیز شامل آن می‌شود.

۲- موضوع اس -۴۰۰ و تحریم‌های ترکیه
پرونده دیگر تمایل بیشتر دولت آنکارا به توسعه روابط خود با مسکو و خرید سامانه اس -۴۰۰ است که دولت آمریکا و ترکیه را به عنوان هم پیمان در ناتو مقابل هم قرار داده است. به طوری که در همین رابطه آمریکا طرح تحریم کاتسا علیه ترکیه را در دستور کار خود قرار داده است.

حتی در آذرماه سال ۹۹ وزارت خزانه‌داری آمریکا سازمان صنایع دفاعی ترکیه را به دلیل خرید سامانه دفاع موشکی اس- ۴۰۰ از روسیه مورد تحریم قرار داد. ضمن اینکه قبل تر از آن دولت آمریکا، ترکیه را از برنامه تولید مشترک جت‌های جنگی اف- ۳۵ خارج کرده بود. ترس آمریکا بخاطر از دست دادن بازار تسلیحاتی و ترس از تجزیه ناتو از جمله عواملی است موجب مخالف آمریکا در خرید سامانه‌های موشکلی اس -۴۰۰ از روسیه شده است.

۳- مساله مدیترانه شرقی
مساله دیگر پرونده مدیترانه شرقی است؛ در سال‌های اخیر مدیترانه شرقی بستر مبارزه سیاست انرژی و حق حاکمیت میان دولت حاشیه این دریا شده است. ترکیه نیز به علت فعالیت حفاری گازی تنش‌های بسیاری با دولت‌های حاشیه مدیترانه شرقی به خصوص یونان تجربه کرد. اما اخیراً شاهد تحرکات آمریکا در مدیترانه شرقی و حمایت از یونان و قبرس یونان نشین هستیم که ترکیه آن را اقدامی علیه خود می‌داند. همچنین واشنگتن اهداف ایجاد جبهه مخالف گسترده علیه مسکو را دنبال می‌کند. آمریکا با ورود مستقیم به مساله مدیترانه شرقی قصد دارد شرایطی در این بستر دریایی ایجاد کند تا اروپا با تامین انرژی گازی خود از حالت وابستگی انرژی به روسیه خارج شود.

۴- محاکمه رضا ضراب و هالک بانک در آمریکا
رضا ضراب تاجر ایرانی- ترکیه‌ای در جریان یک پرونده فساد مالی گسترده میان مقام‌های دولتی ترکیه در ارتباط با کمک به دور زدن تحریم‌های ایران و موارد فساد اقتصادی دیگر در آذر ماه سال ۹۲ دستگیر شد و بعد از مدتی آزاد شد اما این پرونده به اینجا مختومه نشد و ضراب بار دیگر در اسفند سال ۱۳۹۴ هنگام سفر به آمریکا بازداشت شد و در سال‌های اخیر روند محاکمه اش همراه با هالک بانک ترکیه (بانک خلق) به اتهام دور زدن تحریم‌ها ادامه دارد. هرچند شخص رجب طیب اردوغان در این خصوص با مقام‌های آمریکایی صحبت کرده و خواستار توقف دادرسی این پرونده شده بود اما هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده است.

۵- حمایت آمریکا از فتح الله گولن
حمایت آمریکا از سازمان گولن عامل اصلی کودتای نافرجام ۱۵ جولای سال ۲۰۱۶ و عدم استرداد فتح الله گولن رئیس این سازمان به دولت ترکیه را می‌توان نکته آغاز تنش میان آنکارا و واشنگتن عنوان کرد. علی رغم درخواست دولت آنکارا اما واشنگتن از تحویل این شخص به ترکیه سرباز می‌زند. این یکی از قدیمی ترین موارد اختلاف میان دو کشور محسوب می‌شود که با گذشت پنج سال همچنان حل نشده باقی مانده است.

۶- به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه
اقدام «جو بایدن»، رییس جمهور آمریکا در به رسمیت شناختن نسل کُشی ارامنه توسط امپراتوری عثمانی، روابط «واشنگتن» و «آنکارا» را با چالش جدیدی مواجه کرده است. هر چند مقامات ترک واکنش تندی به این موضوع نشان داده اند اما مساله اصلی احتمال درخواست غرامت از سوی ارمنستان است که می‌تواند به صورت مالی و ارضی مطرح شود که این موضوع دولت ترکیه را نگران کرده است.

نتیجه
در پایان باید گفت که علی رغم تلاش حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم ترکیه جهت حل اختلافات با دولت آمریکا اما نتیجه مطلوبی که ترکیه خواهان آن است حاصل نشده است. با توجه به محدودیت زمان در دیدار اردوغان و بایدن و گستردگی ابعاد موارد مورد اختلاف، احتمال می‌رود که فرصت برای گفتگو در مورد جزییات تمامی این پرونده‌ها وجود نداشته باشد.