روسیه به دنبال راه بازگشت به یمن است

بخش‌های اصلی گزارش
وزیر‌خارجه دولت منصور‌هادی در روزهای اخیر در شهر سوچی مهمان وزیر‌خارجه روسیه بوده است. طی این دیدار روسیه ابراز داشته که معتقد است ثبات طولانی‌مدت در یمن نیازمند توقف کامل درگیری‌ها و حل مشکلات از طریق مذاکره است. مسکو معتقد است باید گفتگوهای ملی گسترده‌ای آغاز شود که به موجب آن رویکردها و نگرانی‌های همه نیروهای سیاسی یمن مورد توجه قرار گیرد.

عوامل مختلفی موجب شده که روسیه به بحران یمن علاقمند شود ازجمله اینکه بحران در سوریه به بن‌بست رسیده و روسیه به‌‌رغم انجام وظایفش، در گرفتن سود مشارکت خود در حوزه بین‌المللی ناکام بوده است. در لیبی نیز وضع به همین منوال بوده و با تشکیل دولت وحدت ملی جدید موضع مسکو تضعیف شده است

 بر خلاف سوریه و لیبی بحث حل‌و‌فصل بحران یمن در سایه سیاست خاورمیانه‌ای روسیه باقی مانده و مسکو به برقراری ارتباط با همه طرف‌های درگیر در یمن ادامه داده و برای مشارکت فعال در روند صلح اعلام آمادگی کرده است.

عوامل مختلفی موجب شده که روسیه به بحران یمن علاقمند شود ازجمله اینکه بحران در سوریه به بن‌بست رسیده و روسیه به‌‌رغم انجام وظایفش، در گرفتن سود مشارکت خود در حوزه بین‌المللی ناکام بوده است. در لیبی نیز وضع به همین منوال بوده و با تشکیل دولت وحدت ملی جدید موضع مسکو تضعیف شده است. 

 در طول جنگ شش ساله یمن روسیه سعی کرده تا فاصله خود را با طرف‌های درگیر حفظ کند. یعنی در عین حال که روسیه علاقمند به توسعه روابط با عربستان و امارات است از حمایت آشکار از ایران که به انصارالله کمک می‌کرد نیز خودداری نمود. همان‌گونه که روشن است همراهی و هماهنگی ایران و  روسیه در سوریه در یمن تکرار نشد. گرچه در ابتدای جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن، روسیه با جناح مخالف ائتلاف بیشتر همسو بود زیرا معتقد بود می‌توان روند صلح را حول محور علی‌عبدالله صالح برقرار کرد (که در آن زمان همپیمان انصارالله بود) ولی با ایجاد اختلاف بین صالح و انصارالله و خیانت او و کشته شدنش توسط انصارالله، روسیه از جناح مخالف ائتلاف سعودی فاصله گرفت و سفارت خود را در صنعا بست و وزیر‌خارجه این کشور انصارالله را به رادیکالیسم متهم کرد. روسیه اما در عین حال ضمن حفظ ارتباط با این گروه برای میزبانی از گفتگوها با حضور آن‌ها اعلام آمادگی کرد.

روسیه در حال حاضر با انصارالله ارتباط برقرار کرده و همزمان با دولت منصورهادی روابط سطح بالایی دارد. همچنین با شورای انتقالی جنوب که از مسکو بازدید کردند، ارتباط دارد. آن‌ها از این بسترها برای تنظیم ارتباطات بین طرف‌های مختلف درگیری استفاده می‌کنند

 در سفر روسیه، عوض بن مبارک وزیر خارجه دولت منصورهادی با بیان این‌که دولت این کشور هیچ مجوزی برای ایجاد پایگاه نظامی دائمی به هیچ کشوری از جمله امارات نداده، اعلام کرد پایگاه‌های نظامی این کشورها در یمن موقتی است زیرا ایجاد پایگاه دائمی نیازمند تصویب پارلمان است. به نظر می‌رسد او با اعلام این موضع به طور غیر‌مستقیم به روس‌ها برای ایجاد پایگاه نظامی در آینده پالس مثبت داده است. لازم به ذکر است روس‌ها به دلایل مختلفی به این موضوع علاقمند هستند. علی عبدالله صالح در سال ۲۰۱۶ برای حضور نظامی روس‌ها در یمن اعلام آمادگی کرده بود. از طرفی وضعیت ایجاد پایگاه روس‌ها در سودان عملاً بی‌نتیجه مانده است. روس‌ها در زمان شوروی سابق نیز به دنبال ایجاد پایگاه در جزیره سقطری بودند و در آن‌جا تمرینات نظامی انجام می‌دادند ولی هیچ زمان موفق به احداث پایگاه در آن‌جا نشدند. در سال ۲۰۰۹  آن‌ها مجدداً برای ایجاد پایگاه در سقطری اقدام کردند که موج بهار عربی این تلاش را ناکام گذاشت. در هر‌حال آن چه روشن است روس‌ها به یمن به عنوان محل مناسبی برای ایجاد پایگاه برای ارتباط بین اقیانوس هند، دریای سرخ و مدیترانه نگاه می‌کنند.

روسیه همچنین مایل است تا همکاری‌های نظامی و فنی خود را با یمن که با آغاز جنگ داخلی متوقف شده، مجدداً از سر بگیرند. در سال ۲۰۱۰ یمن برای یک خرید نظامی یک میلیارد دلاری از روسیه اعلام آمادگی کرده بود. این خرید شامل انواع بالگردها، تانک‌ها، خودروهای نظامی، موشک‌های ضد تانک و … می‌شد.

روسیه در حال حاضر با انصارالله ارتباط برقرار کرده و همزمان با دولت منصورهادی روابط سطح بالایی دارد. همچنین با شورای انتقالی جنوب که از مسکو بازدید کردند، ارتباط دارد. آن‌ها از این بسترها برای تنظیم ارتباطات بین طرف‌های مختلف درگیری استفاده می‌کنند. علاوه بر این ممکن است منافع روسیه و آمریکا در حل بحران یمن همسو شود و دوکشور بتوانند برای حل‌و‌فصل زودهنگام بحران و غلبه بر فاجعه انسانی در یک جهت عمل کنند.

برخلاف پرونده سوریه، تهران نه تنها از روس‌ها برای حضور در یمن دعوت ننموده بلکه آن چه از شواهد پیداست تمایل چندانی برای نقش آفرینی روس‌ها در پرونده یمن ندارد

ارزیابی و نتیجه‌گیری
گزارش حاضر، بررسی بحران یمن را از زاویه نقش‌آفرینی بازیگری دیگر انجام داده است. غالباً در ارتباط با بحران یمن به نقش طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مانند ایران، عربستان و امارات یا آمریکا اشاره می‌شود و کمتر به نقش روسیه پرداخته شده است. گرچه باید بپذیریم بازیگران درگیر در بحران یمن از ابتدای آن به روسیه فرصت چندانی جهت ایفای نقش ندادند و این کشور را وارد پرونده یمن ننموده‌اند. ولی به خوبی می‌دانیم روسیه به صورت سنتی در یمن جای پا داشته و از زمان شوروی و جمهوری یمن جنوبی سابقه حضوری همه‌جانبه در این کشور دارد و پس از وحدت یمن شمالی و جنوبی و ایجاد یمن یکپارچه و زمامداری علی عبدالله صالح نیز از متحدین این کشور در حوزه‌های مختلف به ویژه نظامی بوده است. در حال حاضر نیز روسیه با عنایت به موقعیت ویژه و ممتاز جفرافیایی و ژئوپلوتیکی یمن علاقمند است تا حضور خود را در این کشور مجدداً احیا کند.

به نظر می‌رسد این بار دریچه ورود روس‌ها به یمن کشورهای عربی مانند عربستان و علی‌الخصوص امارات هستند. امارات، متحد جدی روسیه است و علاوه بر همکاری در حوزه‌های اقتصادی و انرژی در عرصه‌های نظامی و سیاسی مانند لیبی نیز همکاری تنگاتنگی داشته است. قابل پیش‌بینی است یمن بتواند صحنه جدیدی برای همکاری مشترک دو کشور باشد و روشن است که هر دوی آن‌ها نیز به دیگری نیازمند خواهد بود. روسیه به دنبال دعوت کننده‌ای برای ورودش به یمن است و امارات هم نیازمند جایگاه بین‌المللی و توانمندی روسیه در حوزه‌های نظامی است. اما در این میان موضع ایران نیز جالب توجه است و برخلاف پرونده سوریه، تهران نه تنها از روس‌ها برای حضور در یمن دعوت ننموده بلکه آن چه از شواهد پیداست تمایل چندانی برای نقش آفرینی روس‌ها در پرونده یمن ندارد.

نتیجه این‌که روس‌ها تمایل دارند با نقش آفرینی در قامت یک میانجی بین‌المللی خود را درگیر پرونده یمن نمایند و بتوانند در آینده این کشور نقش و جایگاهی داشته باشند ولی بعید است این امکان را داشته باشند که خود را در ردیف بازیگران اصلی ارتقا دهند.

حسين افراخته/ کارشناس مسائل غرب آسیا

منبع
http://al-monitor.com/originals/2021/06/russia-looks-way-back-yemen