سودان، دو سال پس از عمرالبشیر/ چرا معترضان هنوز در خیابانند؟

به تازگی در این ارتباط گزارش شده است که نیروهای پلیس سودان روز چهارشنبه تظاهرات خارطوم در محکومیت اوضاع نامناسب معیشتی همزمان با دومین سالگرد خیزش ۳۰ ژوئن را سرکوب کردند. خبرنگار آناتولی در این ارتباط گزارش داده است که صدها معترض برای بیان خشم خود در قبال وضعیت بد اقتصادی و معیشتی به خیابان‌های خارطوم رفته و به سمت کاخ ریاست‌جمهوری حرکت کردند.این خبرنگار افزود: پلیس از گاز اشک آور برای متفرق کردن تظاهرکنندگان استفاده کرد و مانع شد به کاخ ریاست‌جمهوری برسند. در این حین اخباری نیز از زخمی‌ شدن معترضان منتشر شد.

در این راستا معترضان دیگر نیز جاده استراتژیک بین خارطوم و شهر پورتسودان در شرق را بستند. این اعتراضات در پاسخ به فراخوان تظاهرات احزاب سودانی در روز سه‌شنبه است که اعلام کردند در محکومیت سیاست‌های دولت و اوضاع بد اقتصادی همزمان با سالگرد خیزش ۳۰ ژوئن تظاهرات می‌کنند.
 
سودان، دو سال پس از عمرالبشیر
با گذشت حدود دو سال از بحران سیاسی در سودان که منجر به برکناری «عمر البشیر» رئیس جمهوری سابق این کشور شد، سودان همچنان با بحران‌های متعدد سیاسی و اقتصادی و امنیتی روبرو است و این کشور پس از سرنگونی دولت عمر البشیر همچنان صحنه اعتراضات مردمی به گرانی شدید در نتیجه افزایش تورم چشمگیری است که در دسامبر ۲۰۲۰ به حدود ۲۷۰ درصد رسید.

به گفته بسیاری از کارشناسان، اوضاع اقتصادی سودان وخیم است و نرخ رشد اقتصادی این کشور حتی پیش از شیوع کرونا نیز روندی نزولی داشت. از سوی دیگر، این کشور به شدت مقروض است و سامانه بهداشت و درمان این کشور در ارتباط با مقابله با ویروس کرونا با چالشی نفس‌گیر روبه‌رو است.

براساس گزارش ها، حدود یک چهارم جمعیت ۴۰ میلیون نفری سودان حتی پیش از شیوع کرونا و بحران اقتصادی ناشی از آن نیز در فقر زندگی می‌کرده است.

در واقع اقتصاد سودان بيشتر بر پايه كشاورزي، منابع زير زميني و دامداري استوار است و مقدار كمي هم نفت استخراج مي كند، اما اين ميزان براي مصرف داخلي كافي نيست و خارطوم براي تامين سوخت مورد نيازش با مشكل جدي مواجه است. روزنامه سوداني «الراكوبه» چند ماه پيش نوشت: اقتصاد سودان به دلايل مختلف با مشكل جدي مواجه است، زيرا بيش از اينكه توليد كننده باشد، مصرف كننده است، بيش از اينكه صادركننده باشد، وارد كننده است، براي رفع نيازهاي خود اقدام به چاپ پول بدون پشتوانه مي كند كه اين باعث افزايش تورم مي شود و نرخ بيكاري در آن به ويژه ميان جوانان و فارغ التحصيلان دانشگاه ها بالا است.

همچنین بيش از 80 درصد نيروي كار سودان در بخش كشاورزي فعاليت مي كنند كه البته بيشتر به صورت سنتي و غير مكانيزه انجام مي شود. تارنماي 'السودان اليوم'، اواخر سپتامبر 2017 به نقل از 'احمد بابكر نهار' وزير كار سودان، نوشت، نرخ بيكاري به 20.6درصد رسيده و اين در حالي است كه شبكه الجزيره سال 2016 در گزارشي ميزان بيكاري ميان جوانان سودان را حدود 50 درصد اعلام كرد. جدا از اين، بر اساس آمارهاي غير رسمي، نرخ بيكاري در اين كشور در حال حاضر بسيار بالاتر از اين رقم است و گفته مي شود دولت نرخ واقعي بيكاري را اعلام نمي كند و وضعیت کنونی بسیار بدتر از چند سال گذشته شده است.

از سوی دیگر، با توجه به اينكه سودان سه چهارم كالاهاي مورد نياز خود را وارد مي كند، طبيعتا براي اين كار نيازمند ارز است، اما اين كشور صادرات چنداني ندارد كه بتواند از طريق آن ارز مورد نيازش را براي واردات كالاها تامين كند. اواسط بهمن ماه گذشته نرخ 'پوند سودان' در مقابل دلار شاهد كاهش قابل توجهي بود و اين بر قيمت كالاها تاثير ملموسي داشت.

تارنماي خبري سودان تريبون چند ماه پیش نوشت: نرخ تورم در سودان بار ديگر ركورد زد و به 57.65 درصد رسيد. بر اساس اعلام منابع سوداني، متوسط نرخ تورم در اين كشور در ماه فوريه 54.34 درصد و در ماه مارس 55.60 درصد بود.
 
چرا اقتصاد بیمار سودان خوب نشد؟
سودان پیش از انقلاب و حتی در دوره عمرالبشیر از بیماری و بحران مزمن اقتصادی رنج می برد واین بیماری اکنون دامنه دار شده است.  جنگهای‌ داخلی‌، بی‌ثباتی‌ ‌ نظام‌ سیاسی ، ضعف‌ ارزش‌ کالاهای‌ تولیدی‌ در بازارهای داخلی و جهانی‌ و سیاستهای‌ نادرست‌ اقتصادی‌  از عمده‌ دلایل‌ فقر اقتصادی‌ سودان‌ به‌ شمار می‌ رود و مهمتر از همه سیاست های خارجی حکومت عمرالبشیر هیچگاه دوایی برای اقتصاد بیمار سودان نشد.

این در حالی است که سودان در دوره عمرالبشیر با دگرگونی هایی در سیاست منطقه ای خود تلاش داشت تا حمایت های مالی از دیگر کشورهای عربی و بویژه عربستان را کسب کند و از همین رو نیز به هنگام آغاز تجاوز ائتلاف عربی به سرکردگی سعودی ها علیه یمن، دولت عمرالبشیر نسبت به اعزام سرباز برای این جنگ اعلام آمادگی کرد تا خوش خدمتی خود به آل سعود را برای کسب منافع مالی نشان دهد، اما آل سعود هیچگاه دست یاری سودانی ها را به گرمی پذیرا نبود. دولت البشیر که زمانی به سیاست های اسرائیل ستیزی اش معروف بود، حتی از چند سال قبل از جنگ یمن تلاش کرد تا سیاست ضدجریان مقاومت را دنبال کند و حتی عمرالبشیر در اواخر عمر دولتش در حال نشان دادن چراغ سبز به صهیونیست ها برای ایجاد روابط رسمی بود، هرچند حجم نارضایتی ها تا بدان حد زیاد بود که در نهایت به سقوط عمرالبشیر از قدرت منجر شد.

همین تکیه و نگاه به خارج برای بهبود اوضاع اقتصادی پس از سقوط عمرالبشیر از سوی حاکمان جدید سودان دنبال شده و رهبران نظامی و مدنی سودان چشم انداز بهبود اوضاع اقتصادی خود را از مسیر تکیه بر بازیگران خارجی و بویژه غربی دنبال می کنند.

عادی سازی بی نتیجه: سودان از اکتبر ۲۰۲۰، روابط خود با رژیم صهیونیستی را در قبال وعده آمریکا برای حذف نام این کشور از فهرست تروریستی به حالت عادی درآورده است، اما این دلگرمی خارطوم به تل آویو نتوانست این کشور آفریقایی را از بحران اقتصادی نجات دهد. از همین روی، بسیاری از ناظران پیش بینی کردند که دولت انتقالی سودان به ریاست حمدوک همانند عمر البشیر که دولت او پس از پشت کردن به محور مقاومت و همپیمانی با عربستان و اسرائیل و وارد شدن در جنگ یمن سقوط کرد، دچار بحران های قابل توجهی خواهد شد.

به گفته بسیاری از ناظران سودانی، نتیجه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی برای سودانی ها تا کنون فقط بکارگیری بیشتر نیروی پلیس در خیابان ها و در میان معترضانی است که نسبت به سازش دولت خارطوم در برابر رژیم صهیونیستی به شدت ناراضی و معترض هستند. با وجود مخالفت‌ها و محکومیت‌های احزاب سیاسی سودان، نخست‌وزیر این کشور اکتبر گذشته رسما «توافقنامه ابراهیم» با ایالات متحده را به منظور عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی به امضا رساند.  قرار بود که سودان با عادی سازی روابطش با اسرائیل پس از خروج از لیست حامیان ملی تروریسم آمریکا، از این مشکلات عبور کند و این کشور را از مشکلات اقتصادی گریبان گیر نجات بخشد، اما توافق سازش سودان با رژیم صهیونیستی، نه تنها گشایش در حل بحران اقتصادی این کشور ایجاد نکرده است، بلکه اکنون با بحران شدید اقتصادی روبرو شده است.

ادامه حضور پرهزینه در جنگ یمن: سودان با وجود قطع روابط با ايران و اعزام شمار زيادي نيروي نظامي به يمن و كشته شدن بيش از هزاران نفر از آن ها، پس از گذشت هفت سال همچنان احساس مي كند عربستان كمك هاي مورد نظر خارطوم را اعطا نمي كند. از سوي ديگر مخالفت ها با حضور نيروهاي نظامي سوداني در داخل بالا گرفته است و رسانه ها و همچنين نمايندگان مجلس سودان شروع به انتقاد از سياست هاي عربستان می کنند. آن ها تاكيد دارند مصر با اينكه حتي يك سرباز به جنگ يمن نفرستاده، كمك مالي زيادي دريافت كرده، اما سودان با وجود اعزام نيروهاي نظامي به يمن، مورد بي مهري عربستان قرار گرفته و كمكي به آن نشده است. بر همین اساس ادامه حضور نظامی سودان در یمن بر حجم نارضایتی های داخلی در این کشور افزوده است.

براین اساس ناکارآمدی دولت انتقالی سودان و شرایط بد اقتصادی و عدم توانایی در استفاده از ظرفیت‌های ملی از یک طرف به تعمیق بحران جاری اقتصادی در سودان منجر شده و از سوی دیگر نارضایتی ها را افزایش داده که نتیجه مستقیم آن تداوم اعتراضات و تظاهرات های خیابانی در خارطوم دو سال پس از سقوط عمرالبشیر است.