تغییر نگاه آمریکا از غرب به شرق آسیا؛ واشنگتن از چه نگران است؟

درک مشترک کره شمالی و چین از تهدیدات البته ریشه در تحرکات اخیر آمریکا در شرق آسیا دارد.

طی یک هفته گذشته حداقل سه  مقام ارشد آمریکایی از وزارت خارجه و پنتاگون راهی شرق آسیا شدند تا با کشورهای این منطقه درباره تقویت همکاری ها گفتگو کنند.

تغییر تمرکز آمریکا از غرب به شرق آسیا
سفر پی در پی حداقل  سه مقام آمریکایی به چین و دیگر کشورهای آسیا حاکی از تلاش برای تمرکز کاخ سفید در شرق و جنوب آسیاست. وندی شرمن، دومین مقام بلندپایه وزارت امور خارجه آمریکا هفته گذشته به چین رفت و همزمان لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا به سنگاپور و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به هند سفر کردند و همگی اینها بازتاب اهمیتی است که دولت بایدن برای آسیا قائل شده است.

از چندین سال پیش و حتی پیش از روی کار آمدن دولت ترامپ و بایدن، دولت آمریکا در زمان باراک اوباما بازبینی جدید راهبرد دفاعی خود برای قرن 21 را اعلام کرد و یکی از مهمترین نکات مطرح شده در راهبرد مذکورتاکید بر انتقال تمرکز آمریکا از خاورمیانه و خلیج فارس به شرق آسیا و با هدف مهار توان رو به رشد چین در دو حوزه نظامی و اقتصادی بود.

حال به نظر می رسد اکنون در دولت بایدن سند انتقال تمرکز آمریکا از غرب به شرق آسیا در حال عملی شدن است. آمریکا در حال پایان دادن به حضور نظامی خود در افغانستان است و درباره عراق نیز ادعا کرده که تا پایان سال میلادی جاری، همه نظامیان و نیروهای رزمی را خارج خواهد کرد.

چرا توجه آمریکا به شرق آسیاست؟
به طور کلی تمرکز بیشتر دولت آمریکا بر آسیای شرقی برگرفته از مجموعه ای از دلایل اقتصادی و سیاسی است.

بازار روبه رشد منطقه ای: کشورهای آسیای شرقی طی سال های گذشته سالانه به طور میانگین شش درصد رشد اقتصادی داشته اند که از رشد میانگین هر ناحیه دیگری بیشتر است. آسیای شرقی احتمالا بزرگ ترین منبع سرمایه برای بازارهای بین المللی به شمار خواهد رفت. این منطقه  ضمن دارا بودن پویایی اقتصادی و فنی در بیست و پنج سال آینده می تواند به یک منطقه  نسبتا برخوردار از سرمایه مالی تبدیل شود که اکثر کشور های آن دارای دولت های هم سو با غرب بوده و با نهادهای سیاسی و اقتصادی جهان مرتبط هستند.

خطر کره شمالی: در دولت پیشین آمریکا در زمان ترامپ، تمرکز کاخ سفید بر موضوع کره شمالی بر چند امضا و عکس یادگاری محدود شده بود، اما واشنگتن در حال حاضر بر پیگیری موضوع کره شمالی اصرار دارد. حتی «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا در نخستین نشست خود در کنگره این کشور ضمن تاکید بر تلاش برای بهبود روابط ایالات متحده با متحدانش در شرق آسیا بر تمرکز واشنگتن بر تهدیدات کره شمالی تاکید کرد و  این اولین باری بود در آمریکا وزیر خارجه در ابتدای شروع کار خود بر تمرکز بر کره شمالی تاکید داشت.

در واقع موضوع خلع سلاح هسته ای کره شمالی مدتی پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ به یکی از مهمترین موضوعات بین المللی تبدیل شد اما با وجود یک دوره بهبود روابط بین کره شمالی و کره جنوبی و سه دیدار بی سابقه حضوری بین ترامپ و کیم جونگ اون رهبر کره شمالی، هیچ پیشرفتی در زمینه خلع سلاح هسته ای کره شمالی حاصل نشد تا این موضوع به عنوان یک اولویت حل نشدنی دولت ترامپ به دولت جدید بایدن منتقل شد.

از سوی دیگر تحلیلگران می‌گویند، کره شمالی مجهز به سلاح هسته‌ای در خط مقدم جنگ سایبری میلیاردها دلار بدست می آورد و این خطری واضح‌تر و آشکارتر از برنامه‌های تسلیحاتی ممنوعه این کشور است، این در حالی است که پیونگ یانگ بابت فعالیت‌ها و برنامه‌های اتمی و موشکی خود تحت تحریم‌های چندگانه بین المللی است، اما با وجود همین تمرکز دیپلماتیک جهانی بر روی فعالیت‌های اتمی و موشکی، کره شمالی آرام و بی سر و صدا و پیوسته ظرفیت‌های سایبری خود را گسترش می‌دهد.

تهدید چین: کارشناسان بر این باورند که ایالات متحده، چین را یک تهدید مهم راهبردی می‌داند و به همین علت آمریکایی‌ها قصد دارند حضور خود در بخش‌هایی از خاورمیانه را کاهش دهند.

دو ماه پیش یک تیم ویژه متشکل از 15 مقام ارشد پنتاگون کار بر روی آماده کردن یک طرح جامع را آغاز کردند که هدف اصلی آن آماده کردن نیروهای آمریکایی مستقر در بخش های مختلف جهان برای رویارویی احتمالی با تهدید چین است. این تیم ویژه توسط جو بایدن رئیس جمهور آمریکا تشکیل شد و تیم هدایت کننده آن در وزارت دفاع آمریکا مستقر شده است. این بخشی از تغییر سیاست آمریکا از موضوع جنگ‌ها در غرب آسیا به طرف تهدیدات آینده و تهدیدات ناشی از چین و روسیه است. پیش از این هم منابع خبری گزارش داده بودند یگان ویژه نیروی دریایی آمریکا قصد دارد تمرکزش را از ادعای «مبارزه با تروریسم» به سمت مقابله با تهدیدهای ناشی از قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه تغییر دهد.  این تصمیم نشان‌دهنده راهبرد گسترده‌تر پنتاگون برای اولویت دادن به چین و روسیه در محاسبات نظامی آمریکا است.

در طرحی اولیه‌ بودجه که دولت «جو بایدن» چندی پیش تقدیم کنگره کرده بود نیز از «تهدید چین» به عنوان چالش اول وزارت دفاع آمریکا نام برده شده بود. بایدن، خواستار افزایش بودجه وزارت دفاع آمریکا به ۷۱۵ میلیارد دلار شده و اعلام کرده بود بخشی از این بودجه برای مهار چین و روسیه هزینه خواهد شد.

از سوی دیگر روابط میان واشنگتن و پکن طی سال‌های گذشته بر سر مسائل مختلف از جمله جنگ تجاری، شیوع ویروس کرونا و فعالیت رسانه‌ها در دو کشور مخدوش شده است. اما آن چه بیش از همه نگرانی واشنگتن را درباره چین بر می انگیزد،  پیشرفت و رشد اقتصادی شگفت انگیز چین است. افزایش میزان صادرات چین از جمله به آمریکا حاکی  از آن است که واشنگتن حداقل طی سال های گذشته در مقابله اقتصادی با چین موفق نبوده و حتی جنگ اقتصادی دوره ترامپ در برابر چین نیزدستاوردی برای واشنگتن نداشت. از این رو به نظر می رسد که آمریکا در پی ناکامی در حوزه اقتصادی برای مقابله با چین، حال در تلاش است تا حوزه تقابل خود را به مسائل نظامی و ژئوپلیتیک سوق دهد و چین را درگیر یکسری رقابت های نظامی کند.

حداقل هشدارهای اخیر مقامات چینی و کره شمالی به همراه برخی تحرکات نظامی آمریکا در منطقه از جمله انعقاد توافق نظامی با فیلیپین و برنامه ریزی برای برگزاری بزرگترین رزمایش نظامی با کره جنوبی حاکی از آن است که واشنگتن برای کشاندن چین به رقابت های نظامی مصمم است، هرچند نتیجه این رقابت ها برای واشنگتن نیز مبهم خواهد بود.