سفر بن زاید به آنکارا؛ روایتی وارونه از آشتی دو دشمن قسم خورده

اساس مساله این است که در میانه بحرانی‌ترین شرایط سیاسی برای اردوغان از ابتدای به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال‌های بعد از 2002 تا کنون، به یکباره محمد بن زاید، ولیعهد امارات متحده عربی، که به عنوان دشمن قسم‌خورده اخوان‌المسلمین و اروغان در منطقه شناخته می‌شود در 24 نوامبر 2021 (3 آبان 1400) –امروز- به آنکارا سفر کرده است. همزمان با این سفر ناظران سیاسی و اقتصادی پیشنهاد سابق بن زاید برای سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری در ترکیه در اوایل سال جاری را برجسته کرده‌اند. بنابر اعلام رسانه‌ها در ابتدای سال جاری میلادی –یعنی 10  ماه قبل- ولیعهد امارات سرمایه‌گذاری حداقل 10 و حداکثر 100 میلیارد دلاری را به اردوغان پیشنهاد کرده است.

با استناد به این پیشنهاد قابل تامل بن زاید که رقمی چشم‌گیر می‌باشد، هم اکنون این مساله مطرح شده که محمد بن زاید شاید با هدف نجات اردوغان عازم آنکارا شده باشد. یا در خوانشی وارونه این اردوغان است که برای نجات خود از مخمصه، دست یاری را به سوی دشمن سرسخت خود دراز کرده است. با این تفاسیر اکنون این پرسش قابل طرح است که تا چه اندازه اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه می‌توانند نسبت به کمک مالی احتمالی محمد بن زاید در سفر اخیر امیدوار باشند؟
 
آیا بن زاید و دلارهایش نجات‌بخش اردوغان خواهند بود؟
سفر محمد بن زاید به آنکارا در شرایطی است که ترکیه از بحران ارزی کمرشکن رنج می‌برد و همین امر موجب شده که احزاب اپوزیسیون و نیز بخشی بزرگ از شهروندان خواستاری استعفای اردوغان  برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی و ریاست جمهوری شوند. در شرایطی که بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها محبوبیت اردوغان در میان شهروندان ترک به 38 درصد کاهش یافته، اکنون اینکه آیا محمد بن زاید می‌تواند نجات بخش اردوغان از خطر سقوط باشد در مقام مساله‌ای جدی مطرح شده است. اساس استدلال نوشتار حاضر این است که بر خلاف تصورات ابتدایی همیاری ترکیه از سوی ابوظبی به دلیل اختلافات نهادینه شده در مناسبات دو کشور بسیار دشوار بوده و حتی در صورت عملی شدن نیز نمی‌تواند تاثیری چندانی بر بحران اقتصادی ترکیه بگذارد؛ زیرا تمامی معادلات نشان‌گر آن هستند که امارات در وضعیت فعلی توانایی سرمایه‌گذاری بزرگ در ترکیه را ندارد. در مجموع در راستای اثبات استدلال مطرح شده می‌توان به محورهای ذیل اشاره کرد:

تردید در لبخندهای دیپلماتیک سران ترکیه و امارات: در سطح ابتدایی مسئله غیرقابل چشم‌پوشی آن است که اردوغان می‌تواند امیدوار باشد مهم‌ترین دشمن‌اش طی یک دهه اخیر و پشت پرده کودتا علیه متحدانش در مصر و سودان و لیبی و حتی خودش (کودتای نافرجام 2016) اکنون به نجات او از باتلاق اقتصادی شتافته باشد؟ یا شاید بن زاید برای دیدن نزدیک‌تر غرق شدن اردوغان راهی کاخ ریاست جمهوری ترکیه شده است. به هر حال در پس لبخندهای رو به روی لنز دوربین رسانه ها، مطمئنا ًدیدار اردوغان و بن زاید، دو چهره‌ای که سودای رهبری منطقه را در سر می‌پروانند، نمی‌توان پایان رقابت میان آن‌ها را برداشت کرد. در شرایط کنونی در بُعد روانشناختی، سطحی عمیق از بی‌اعتمادی میان رهبران دو کشور وجود دارد و اینکه تا چه اندازه دو طرف می‌توانند با یکدیگر همکاری داشته باشند، محل تردید و ابهام جدی می‌باشد.

حاکم بودن تنش‌های نهادینه شده بر مناسبات آنکارا و ابوظبی: هر چند از ابتدای سال جاری میلادی، سیگنال‌هایی مبنی بر تنش‌زدایی از سوی آنکارا و ابوظبی برای یکدیگر ارسال شده و در ماه‌های ژوئن و ژوئیه نیز امارات گام‌هایی در جهت کاهش برخی محدودیت‌ها و موانع از پیش پای تاجران و سرمایه‌گذاران ترکیه و تسهیل سفر آن‌ها به امارات برداشت و در مقابل نیز آنکارا سفیر جدیدی به ابوظبی فرستاد و از شدت حملات رسانه‌ای به امارات کاست اما در یک دهه گذشته سطحی قابل تامل از شکاف سیاسی میان دو کشور وجود داشته که به آسانی قابل حل‌وفصل نیستند.
اینکه در گزاره‌ایی ساده‌انگارانه از سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری محمد بن زاید در ترکیه سخن به میان آورده شود، تنها بر روی کاغذ می‌تواند قابل طرح باشد. اساسا باید پرسید که در زمینه اختلافات دو کشور در پرونده‌های مختلفی همانند لیبی، سوریه، تونس و... چه تغییراتی رخ داده که زمینه‌ساز دوستی و تلاش بن زاید برای کمک به اردوغان و نجات او از بحران باشد؟ ترکیه همچنان بر مواضع خود در قبال لیبی، تونس، سوریه و حتی حضور فراگیر در مدیترانه و شاخ آفریقا اصرار دارد. واقعیت امر این است که سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری و سریع امارات در ترکیه، فاقد منطق درونی بوده و به نظر می‌رسد در خوش‌بینانه ترین حالت ممکن می‌توان سرمایه‌گذاری 3 تا 4 میلیارد دلاری سازمان سرمایه گذاری ابوظبی و شرکت‌های نزدیک به خانواده سلطنتی امارات در زمینه‌ی مراقبت‌های بهداشتی، فناوری‌های مالی و سایر صنایع را انتظار داشت.

بدهی خارجی کلان امارات و وعده سر خرمن به اردوغان: در سطحی دیگر وضعیت مالی کشور امارات به دلیل شیوع اپیدمی کرونا، کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدهای توریستی شیخ‌نشین دبی، در چند سال اخیر بسیار تضغیف شده است. به گونه‌ای که در سال 2020 بدهی خارجی کشور امارات به رکورد 106.72028 میلیارد دلار و به اندازه 96 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور رسیده بود. در چنین شرایطی وعده کمک و سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری را بیشتر می‌توان رویاپردازی‌ای خوش بینانه یا به عبارت دیگر وعده سرخرمن محمد بن زاید به اردوغان مورد ارزیابی قرار داد.