آمریکا و طالبان در مذاکرات دوحه چه اهدافی دارند؟

در یک طرف ماجرا، در حالی که طالبان برای مواجهه با بحران اقتصادی و مشکلات معیشتی میلیون‌ها افغان به آزادسازی پول‌های بلوکه شده این کشور در غرب و در نزد سازمان‌های بین‌المللی می‌اندیشد و تلاش دارد تا با پذیرش بین المللی حکومت امارت اسلامی جایگاه خود را در کابل مستحکم نماید، بخش زیادی از مردم افغانستان نیز علاوه بر دغدغه اقتصادی، به حفظ فشارهای خارجی بر طالبان برای تعدیل ایدولوژی سختگیرانه این گروه در قبال اقلیت‌ها و زنان و انحصارطلبی در قدرت به چشم یک ضرورت می‌نگرند.

دوحه اما برای طالبان یادآور توافقی است که بازگشت ناباورانه این گروه به قدرت را تضمین کرد. بنابراین نتیجه مذاکرات با آمریکا برای طالبان بسیار سرنوشت‌ساز می‌باشد.

در طرف دیگر ماجرا نیز واشنگتن با فهرستی از خواسته‌ها و اهداف نمایندگان خود را راهی قطر کرده است. سیطره طالبان بر کابل به شکلگیری وضعیتی آشفته‌ و همراه با آینده‌ای نامعلوم برای افغانستان انجامیده است و جامعه بین‌المللی نقش آمریکا را در بروز این شرایط بحرانی پررنگ‌تر از هر عامل دیگری می‌بیند. به همین دلیل برای فرار از انتقادات از خروج غیرمسئولانه آمریکا از افغانستان، دولت بایدن لازم دیده است تا شعار حمایت از شکلگیری دولت فراگیر و یا دفاع از حقوق زنان و مباحث حقوق بشری را در ذیل سرفصل‌های مذاکرات دوحه بگنجاند.

همچنین وزارت امور خارجه ایالات متحده پیش از شروع مذاکرات اعلام کرده بود که گفتگوهای دوحه به موضوعاتی از جمله مبارزه با تهدید داعش و القاعده و ارسال کمک‌های بشردوستانه می‌پردازد.

در حالی که عقیده بسیاری از تحلیلگران و شواهد میدانی در سالهای اخیر، نشان از همسویی اهداف آمریکا از ترک افغانستان (بویژه تهدیدسازی علیه منافع رقبایی چون روسیه و چین و ایران) با فعالیت‌های داعش برای ایجاد جنگ فرقه‌ای در منطقه دارد، اما موضوع جلوگیری از تبدیل شدن خاک افغانستان به محل جولان القاعده از مهمترین بندهای توافق دوحه در سال 2020 بود.

اما موضوع حائز اهمیت دیگر برای واشنگتن در مذاکرات با طالبان، فراهم کردن شرایط تداوم خروج تمامی شهروندان آمریکایی از افغانستان می‌باشد.

در جریان خروج آشفته، فضاحت‌بار و پرانتقاد نظامیان آمریکایی از افغانستان، تخلیه کامل شهروندان آمریکایی در 30 اوت به پایان نرسید و این روند تا هفته‌ها بعد به کندی صورت گرفت. سران کاخ سفید هرگونه تلفات شهروندان آمریکایی را به عنوان خطری که می‌تواند بار هزینه‌های خروج را افزایش دهد، می‌بینند. از زمان خروج نظامیان آمریکایی، چندین هزار نفر عمدتاً با پروازهایی که توسط وزارت امور خارجه یا گروه ها و افراد خصوصی ترتیب داده شده است، موفق به خروج از افغانستان شده اند.

در ماه سپتامبر، طالبان به شهروندان آمریکایی، ساکنان ایالات متحده، دارندگان ویزای آمریکا و همچنین افرادی از دیگر کشورها اجازه خروج از کشور را داد. وزارت امور خارجه آمریکا می گوید که از 30 اوت 435 شهروند آمریکایی و 325 نفر با وضعیت اقامت دائم ایالات متحده - دارندگان گرین کارت - را خارج کرده است.

دولت بایدن در این ماه اعلام کرد که معتقد است تنها چند صد نفر در افغانستان باقی مانده اند، اما روند خروج به کندی ادامه دارد از جمله به ین دلیل که برخی از شهروندان آمریکایی مخفی شده اند یا اسناد شخصی خود را در زمان قدرت گرفتن طالبان از بین برده یا گم کرده اند. درخواست برای ویزای مهاجرت به ایالات متحده در این مرحله دشوار است زیرا سفارت آمریکا بسته شده است. قطر اخیراً موافقت کرد که برخی از خدمات کنسولی را برای ایالات متحده انجام دهد.

آمریکا از اهرم فشار اقتصادی به عنوان ابزار اصلی پیشبرد سیاست‌های خود در افغانستان استفاده می‌کند.

در همین راستا واشنگتن و کشورهای اروپایی ارسال کمک‌های بشردوستانه به کابل را متوقف کرده و دسترسی طالبان به حدود 9 میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را که عمدتاً در بانک مرکزی آمریکا نگهداری می‌شود، مسدود کرده‌اند.

منتقدان می‌گویند که تحریم‌ها، افغانستان را وارد شرایط بد اقتصادی کرده و بحران انسانی را تشدید کرده است که ناشی از سال ها جنگ، سطح زیاد فقر، فساد گسترده و خشکسالی طولانی مدت می‌باشد.

سازمان ملل تخمین می زند که نزدیک به 23 میلیون افغان یا بیش از 60 درصد جمعیت کشور از کمبود شدید مواد غذایی رنج می‌برند و هشدار داد که ممکن است یک میلیون کودک با شروع زمستان سخت جان خود را از دست بدهند.

این در حالی است که سهیل شاهین سخنگوی طالبان، از بهره‌گیری داعش از شرایط بد اقتصادی برای عضوگیری بیشتر به دلیل تحریم‌ها می‌گوید.

شاهین روز شنبه گفت: تحریم‌ها وضعیت کنونی بحران انسانی را ایجاد می‌کنند و زمینه جذب داعش را فراهم می‌‌کند و داعش نیز از این وضعیت سود می‌برد. نمی‌دانم چرا آنها با ادامه تحریم‌ها و نگه‌داشتن پول ما که ثروت مردم افغانستان است، به داعش کمک می‌کنند.

اهمین این موضوع موجب شده که همسایگان افغانستان نیز در آستانه نشست دوحه از وضعیت بی ثباتی در افغانستان اظهار نگرانی کنند. در این رابطه وزرای خارجه روسیه، چین و هند در یک بیانیه مشترک که روز جمعه انتشار یافت «با اعلام نگرانی‌های فزاینده در مورد وخامت اوضاع انسانی و گسترش قاچاق مواد مخدر در افغانستان، خواهان ارائه کمک‌های بشردوستانه فوری و بدون مانع به افغانستان شدند».

اما با این وجود موضع‌گیری مقامات آمریکایی پیش از شروع مذاکرات نشانگر آن است که کاخ سفید حاضر به تغییر دیدگاه در مورد به رسمیت شناختن حکومت طالبان و آزادسازی کامل پول‌های بلوکه شده افغانستان از طریق رفع تحریم‌ها نیستند.

تام وست، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان هفته گذشته گفت که آنقدرها هم که طالبان فکر می‌کنند، آزاد کردن دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان ساده نیست. دلایل قانونی بسیار پیچیده و همچنین دلایل قضایی وجود دارد که چرا امکان انتقال این پول‌ها از بانک های خاصی به مکان‌های دیگر میسر نیست.