جشن آشتی ملی سوری‌ها در دیرالزور

روند جدید آشتی در کشور سوریه در شرایطی است که نیروهای ارتش در 13 سپتامبر 2021 (22 شهریور 1400) به همراه نیروهای پلیس نظامی روسیه، وارد شهرک «الیادود» در استان درعا واقع در جنوب سوریه شده بودند که طی این روند دمشق با میانجی‌گری روسیه توانسته بود با بزرگان عشایر داخل این شهرک به توافق برسد که گروه‌های مسلح می‌بایست تمامی سلاح‌های خود را به ارتش تحویل دهند و کنترل شهرک به نیروهای دولتی واگذار شود.

این روند که از آن به عنوان «دوران پیشروی صلح‌آمیز برای گذار از مرحله بحران» می‌توان یاد کرد، مرحله‌ای جدید از تحولات سوریه بعد از بحران 2011 است که عنصر اصلی آن را می‌توان پذیرش مشروعیت مجدد حکومت مرکزی از سوی شهروندان سوری ارزیابی کرد. در این میان، فرمان عفو عمومی بشار اسد پیشران اصلی نسخه جدید «صلح بدون جنگ» بوده است.
 
فرمان عفو عمومی بشار اشد؛ دروزاه ورود به روند آشتی
مرحله جدید فرآیند آشتی در سوریه اساسا نتیجه مستقیم فرمان عفو عمومی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در 2 می 2021 (12 اردیبهشت 1400) است. بشار اسد قریب به 7 ماه قبل، فرمان عفو عمومی برای محکومان پرونده‌های کیفری را صادر کرد. این فرمان عفو شامل جرایمی نظیر «خدشه وارد کردن به اقتدار دولت» یا «فرار از سربازی» به شرط مراجعه فرد فرار کننده طی ۳ تا ۶ ماه آتی می‌شد. این فرمان همچنین جرایم قانون تروریسم از جمله «توطئه برای ارتکاب اقدامی تروریستی» و تعامل با پولی غیر از لیره سوریه به شرط پرداخت غرامت به بانک مرکزی را شامل می‌شد.

هر چند این فرمان شامل افراد مرتبط با گروه اخوان المسلمین و اسرائیل نمی‌شد اما در ادامه فرآیند «صلح بدون جنگ» این روند به شدت مورد استقبال شهروندان سوری واقع شده است. در همین زمینه شاهد هستیم که در شهر المیادین استان دیر الزور غیرنظامیان تحت تعقیب و نظامیان و سربازان فراری  با رساندن خود به پایگاه های ویژه برای برخورداری از عفو عمومی به زندگی طبیعی خود بازمی گردند.

همچنین، بزرگان و چهره های سرشناس در المیادین در گفتگو با خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) تاکید کرده‌اند، فرآیند آشتی فرصتی واقعی برای همه کسانی است که دستشان به خون هموطنانشان آغشته شده بود تا از این طریق که رهبری سوریه در اختیار آنها قرار داده بی هیچ قید و شرطی به آغوش وطن خود بازگردند.
 
بازگشت شهروندان سوری به آغوش حکومت مرکزی
در ماهها و سال‌های ابتدایی بعد از آغاز بحران سوریه در سال 2011 بخشی قابل توجه از شهروندان سوری تحت تبلیغات گسترده رسانه‌های غربی و عربی، مسیر الحاق و نزدیکی به گروههای تروریستی را در پیش گرفتند. آ‌ن‌ها در  ابتدا چنین می‌پنداشت که این گروههای رادیکال می‌توانند تحت لوای حکومت خود آرمان‌شهر ایجاد کنند اما بتدریج پس از پی‌بردن به ماهیت واقعی این جریانات، هم‌اکنون شهروندان به ستوه آمده از ناامنی و اقدامات تروریست‌ها، آغوش خود را برای حضور نیروهای حکومت مرکزی به عنوان ناجی صلح گشوده‌اند.

 نماد بارز این امر در اجرایی شدن فرآیند آشتی درشهرهای مختلف سوریه، ط چند ماه گذشته قابل مشاهده است. این فرآیند در ابتدا در  شهر درعا آغاز شد که از یک سو نیروهای ترویست حاضر در این شهر با نهایی کردن مرحله دوم توافق با حکومت مرکزی تسلیم شدند و از سوی دیگر، شهروندان نیز پس از کنترل ارتش بر مرکز شهر بازگشت به مناطق مسکونی را آغاز کردند.

متعاقب استقرار ارتش در محله «درعا البلد» در 6 سپتامبر 2021 (17 شهریور 1400) بسیاری از ساکنانی که به منازل خود بازگشته‌اند، با ابراز شادمانی از خروج تروریست‌ها از ارتش سوریه نیز قدردانی کردند. اما در وضعیت جدید اکنون استان دیرالزور به کانون جدید آشتی در کشور سوریه تبدیل شده است که بیش ار هر موضوع دیگری می‌توان از آن به عنوان آشتی میان ملت و دولت یاد کرد.
 
تاثیرات نسخه جدید «صلح بدون جنگ» 
در ارتباط با تاثیرات نسخه جدید «صلح بدون جنگ» با مکانیزم عفو عمومی می‌توان به چند محور مهم اشاره کرد:
اول اینکه این فرآیند نشان‌گر چرخشی بزرگ در معادلات سوریه است؛ بدین شرح که در عرصه جدید تروریست‌ها در مناطق جنوبی و شمالی کشور با پی بردن به ناتوانی خود در مقابله با حکومت مرکزی و با ناامید شدن از اربابان عرب و غربی‌شان، به این باور رسیده که با تسلیم بدون مجازات می‌توانند در حالت حداقلی زنده بمانند و هیچ چشم‌اندازی مبنی بر تداوم رویکرد گذشته برای آن‌ها وجود ندارد. در چنین فضایی به نظر می‌رسد تروریست‌های حاضر در استان ادلب نیز در نهایت به چنین سناریوی مشابهی تن بدهند.

در سطح دوم اجرایی شدن فرآیند صلح نشان‌گر آن است که شهروندان سوری و سران قبال و عشایر این کشور به محوری دمشق – تهران – مسکو به عنوان جریان قابل اعتماد باور داشته و این محور می‌تواند بدون دخالت محور غربی - عربی و ترکیه به صورت مستقیم با مخالفان مذاکرات را پیش برده و به توافقاتی پایدار دست یابد. همین امر احتمال تکرار رخدادهای مشابه در مناطق شمالی را بیش از هر زمان دیگری افزایش می‌دهد و در آینده می‌توان نتایج مثبتی را برای ثبات و امنیت سوریه به همراه داشته باشد.

سومین محور مهم بر این اساس است که در مناطق شمالی از یک سو، کردها بخشی قابل توجه از مناطق سرزمینی سوریه را تحت کنترل دارند و در سوی دیگر، گروههای تروریستی در ادلب و شمال حلب حضوری قابل توجه دارند. در این میان، کردهای سوریه که با حکومت مرکزی نیز ارتباطاتی را داشته‌اند، می‌توانند از نوع توافق فرآیند آشتی اخیر بهره گرفته و صلح با دمشق را کلید بزنند.