آب شدن یخ روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی؛ اهداف و دلایل

 
تغییر موضع ترکیه در سیاست خارجی 
سیاست اقتصادی اردوغان در کاهش ارزش نرخ بهره سبب شد تا اقتصاد این کشور دچار شوک شده و همزمان با افزایش قیمت دلار در این کشور، ارزش لیر نیز کاهش چشم گیر داشته باشد؛ چنین شرایطی در کنار عدم موفقیت این کشور در پیوستن به اتحادیه اروپا، تحریم ترکیه توسط آمریکا و اروپا، تداوم روابط سرد فیمابین ترکیه و آمریکا پس از آن که بایدن در رقابت های انتخاباتی خود در سال 2020 با اشاره به ترکیه، گفت:«در ترکیه دیکتاتوری حاکم بوده و ما باید در انتخابات آینده ترکیه از همکاری مخالفین اردوغان استفاده کنیم»، سبب شد تا سیاست خارجی این کشور بیش از پیش حالت منزوی تری را به خود بگیرد.

در این شرایط، در روزهای اخیر رئیس جمهور این کشور علاوه بر ارائه طرحی برای برون رفت از وضعیت اقتصادی حاکم، خواهان ایجاد تغییراتی در بعد سیاست خارجی این کشور در روابط با سایر کشورها وبه ویژه رژیم صهیونیستی شد.

در این راستا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در دیدار خود با یهودیان ترکیه و اعضای ائتلاف خاخام ‌ها در کشورهای اسلامی با اشاره به روابط ترکیه و اسرائیل گفت: «به‌رغم اختلاف تل‌آویو و آنکارا درباره فلسطین، روابط دو طرف در زمینه ‌های اقتصادی، تجاری و گردشگری در‌ حال توسعه بوده است، این روابط برای امنیت و ثبات منطقه اهمیت حیاتی داشته و این روابط به زودی به حالت عادی خود باز خواهد گشت». مولود چاووش اغلو، وزیر امور خارجه ترکیه  نیز در آخرین نشست مطبوعاتی خود در پایان سال 2021، بر این مهم اشاره کرد:«مراوده دیپلماتیک با اسرائیل نیز آغاز شده است‌ که البته با حفظ اصول ترکیه در قبال فلسطین است؛ رایزنی‌هایی با کابینه جدید اسرائیل آغاز شده و ما این عملیات را با یک رویکرد واقع‌بینانه انجام می‌دهیم».
 
دلایل عادی سازی روابط
بعد سیاسی - نظامی: با شروع عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب، این رژیم در صدد بود تا بتواند نفوذ خود را در خلیج فارس و در بین کشورهای این حوزه افزایش دهد و در سایه عادی سازی روابط، حضور این رژیم در این منطقه  نیز افزایش یابد؛ این اقدام ضمن اثرات مثبت اقتصادی همچنین سبب خواهد شد تا اسرائیل در شرایط انفعال ترکیه در این منطقه، به جایگزینی برای این کشور در بین کشورهای عربی- اسلامی تبدیل شود. این در حالی است که ترکیه همواره با طرح موضوع فلسطین در تلاش بوده است تا در بین کشورهای مسلمان خود را به عنوان مرجع و رهبری در بین سایر کشورها برای پیگیری این مسئله نشان دهد که عادی سازی روابط سبب کمرنگ شدن و از بین رفتن چنین جایگاهی برای ترکیه خواهد بود. چنین شرایطی ترکیه را به این نتیجه رساند تا با وارد شدن در فرایند عادی سازی و احیای روابط با اسرائیل، مانع از حذف نقش منطقه ای خود شود؛ علاوه بر این بازسازی روابط با اسرائیل سبب خواهد شد تا ترکیه در بهبود روابط خود با آمریکا نیز از نقش لابی های این کشور بهره بگیرد.

در عین حال باید گفت که رژیم صهیونستی در بحران قره باغ با جانبداری از جمهوری آذربایجان، به همراه ترکیه در این بحران ورود کرده و اقدام به پشتیبانی نظامی از باکو کرد، این بحران زمینه ای را فراهم ساخت تا همکاری های نظامی-تجهیزاتی ترکیه، جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی وارد مرحله جدیدتری شود.
 
بعد اقتصادی: طی سال های گذشته اقتصاد نقش مهمی در روابط ترکیه و اسرائیل داشته است و این دو همواره دارای روابط تجاری با یکدیگر بوده اند به طوری که حجم مبادلات تجاری ترکیه و اسرائیل در سال 2018، از 6.2 میلیارد دلار بیشتر بوده است، همچنین حجم تبادلات تجاری میان ترکیه و رژیم صهیونیستی در سال 2019 به میران 10 میلیارد دلار بود و ترکیه در سال 2020 صادرات مواد غذایی و آشامیدنی خود را به این رژیم افزایش داد. در همین راستا، مرکز تحقیقات امنیت داخلی اسرائیل که وابسته به دانشگاه تل‌آویو است در تحقیقی که در خصوص روابط تجاری ترکیه و رژیم صهیونیستی انجام داده، چنین آورده است: «علیرغم وخامت روابط سیاسی اسرائیل و ترکیه، تجارت متقابل آنها در سال‌های اخیر رونق یافته است.

بر اساس داده‌های رسمی، دو سوم تجارت متقابل از ترکیه به اسرائیل بوده است و در سال 2019 نیم میلیون گردشگر اسرائیلی از ترکیه بازدید کردند که این رقم مشابه رقمی است که پیش از حادثه کشتی مرمره در سال 2010 ثبت شده بود. در دوران بحران اقتصادی در ترکیه، اهمیت و ضرورت روابط با اسرائیل از نظر تُرک‌ها بیشتر شد و اسرائیلی‌ها نیز بر این باورند که روابط تجاری آنکارا و تل‌آویو عنصر مهمی در روابط دوجانبه است که مانع از گسست روابط طی سال‌های بحران دوجانبه شده و می‌تواند به مثابه رکن و اساس مهمی در تقویت روابط دوجانبه باشد».


در چنین شرایطی ترکیه برای حل بحران تحریم های آمریکایی و اروپایی که علیه این کشور اعمال شد و همچنین برطرف کردن مشکلات اقتصادی در داخل، در صدد است تا روابط خود را با رژیم صهیونیستی به عنوان طرفی که همواره دارای روابط اقتصادی و تجاری با ان بوده است، حفظ کرده و سطح آن را افزایش دهد. در این شرایط می توان به این نتیجه رسید که این وضعیت بار دیگر اولویت روابط آنکارا با تل آویو را بیش از مسئله قدس، در نظر تصمیم گران ترک اثبات کرد و با چراغ سبز آنکارا به تل آویو در روزهای اخیر، روابط دو طرف به ویژه در بعد اقتصادی و تجاری می تواند شدت و عمق بیشتری یابد.