ضيافت اجباري براي سازش درخاورميانه

 اما اين نشست حرف و حديث‌هاي بسياري را در محافل عربي و اسرائيلي دربرداشت. بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل و محمود عباس رئيس تشکيلات خود گردان فلسطين در حالي دست‌هاي يكديگر را فشردند كه هيچ سياستمدار عرب يا اسرائيلي از اين ملاقات احساس يك تغيير را پيدا نكرد.
سران عرب كه در شش ماه گذشته فقط واژه‌هاي توهين و تحقير از دولت نتانياهو شنيده‌اند هنوز نتوانسته‌اند دلايل اين ضيافت شتابزده رئيس جمهور امريكا را هضم كنند. آنها با رجوع به تجربه 25 ساله مذاكرات سازش مي گويند هر مصالحه‌ و مذاكره‌اي ميان دو طرف متخاصم نيازمند مقدمات ضروري است. اين مقدمات و زمينه چيني‌ها نيز در آمد و رفت تيم ديپلمات‌ها امكان پذير است.
آنچه شگفتي اعراب را در اين زمينه بيشتر كرده ، فراهم نبودن شرايط خاورميانه براي هر گونه مصالحه و سازش است. به باور آنها هنوز وضعيت جنگي پس از نبرد 22 روزه غزه به قوت خويش باقي است و ارتش اسرائيل هنوز در طبل تهاجم مي كوبد. فضاي سرزمين‌هاي اشغالي بويژه در ناحيه بيت المقدس با التهاب لبريز شده است و دو طرف فلسطيني و يهودي هر روز در انتظار يك اتفاق و درگيري تازه به سر مي‌برند.
بنابراين « ناهمگوني فضاي اجلاس سازش نيويورك با واقعيت‌هاي عيني خاورميانه » ترجيع بند تحليل رسانه‌ها و ديپلمات‌هاي منطقه است. پيش از آنكه محافل عربي اين تضاد و تناقض را به اوباما گوشزد كنند اين هشدارها در جلسات مطبوعاتي تل‌آويو داده شد. زيوي هرزوق سخنگوي دولت اسرائيل در مصاحبه اي گفت شرايط براي ازسرگيري رسمي مذاکرات صلح خاورميانه هنوز فراهم نشده است. و در فرداي مصاحبه او رسانه هاي اسرائيل تصميم اوباما را با گزنده ترين تيتر‌ها مورد حمله قرار دادند. مانند روزنامه پرتيراژ يديعوت آحارونوت كه اين نشست سه‌جانبه را يک «شوخي» توصيف کرد و روزنامه معاريو نيز آن را تنها فرصتي براي عکس گرفتن ناميد.
انتقادها نسبت به تصميم اوباما از اين زاويه صورت مي گيرد كه او وعده داده بود كه اشتباهات اسلاف خويش در جاده صلح خاورميانه را تكرار نخواهد كرد. به همين دليل وي از 9 ماه قبل وعده كرده بود كه تنها با توقف پروژه مخرب شهرک‌سازي حاضر خواهد شد بساط مذاكره را بگستراند.
در هر حال آنچه از اجلاس سه جانبه نيويورك پيداست ، اوباما بازي كاملاً متفاوتي را روي شطرنج مذاكرات سازش آغاز كرده است. شيوه‌‌ او در بر پايي اولين ضيافت سازش بيشتر به تاكتيك غافلگيري و ديپلماسي پنهان رهبران كهنه كار دموكرات‌ها شبيه است. در اين الگو عزم ميانجي بر اين است كه براي شكستن بن بست اختلاف ميان دو طرف يك راه ميانبر انتخاب شود. اما آيا راه ميانبري كه اوباما برگزيده به نتيجه مي انجامد.
پاسخ‌ها به اين سؤال اغلب منفي است و پاسخ دهندگان دلايل قاطعي در اين باره دارند. اين دلايل حول چند محور مي چرخد:
بحران مشروعيت و مقبوليت طرف هاي عربي
ناظران خاورميانه اين نكته را گوشزد مي كنند كه نه خاورميانه امروز شباهت به خاورميانه عصر كارتر و كلينتون دارد و نه بازيگران عربي مثل محمود عباس نفوذ آن روز عرفات را دارد.
با اين بيان آنها شرط اول توفيق در اين مذاكرات را « برخورداري مذاكره كنندگان از مشروعيت عمومي» مي خوانند. يعني همان عاملي كه اكنون رهبريت تشكيلات خودگردان فاقد آن است. جانشين عرفات امروز با مجموعه‌اي از مشكلات دست و پنجه نرم مي‌كند به نحوي كه حتي حضور او در مقام رياست اين نهاد زير سؤال است. محمود عباس در درون جنبش فتح با اختلاف عميق روبرو است از طرفي جنبش فتح تنها کنترل کرانه غربي را در اختيار دارد و بقيه جنبش‌ها بويژه حماس بر باريکه غزه مسلط هستند به عبارتي دامنه اقتدار او به مراتب محدودتر از عرفات است.
دولت‌هاي عربي نيز به اين باور رسيده‌اند كه تا زماني که براي مشکل غزه راه حلي پيدا نشود ، مذاکرات با تشکيلات خود گردان فلسطين نمي‌تواند راه به جايي ببرد. جالب اينجا است كه ابومازن حتي نتوانسته شهرك سازي دولت نتانياهو در كرانه باختري را نيز متوقف سازد.
گروه‌هاي انقلابي فلسطين در هر مذاكره‌اي بر شروطي پا مي فشارند كه ابومازن از عهده پيگيري آنها بر نمي آيد موضوع شهرک سازي تنها بخشي از مشکلات است. موضوعات اصلي ديگر از جمله مرزها، آوارگان فلسطيني و وضعيت بيت المقدس جزو خواسته تاريخي آنها است.
با اين ملاحظات است كه كارشناسان خاورميانه حتي گفته‌اند اصرار دولت امريکا بر برگزاري نشست سه جانبه سران بدون اينکه توافق مهمي بدست آمده باشد ممکن است آينده ابومازن را بيش از اين در معرض خطر قرار دهد، زيرا اسرائيلي ها نيز توانايي او را زير سؤال مي برند. كما اين كه وزارت امور خارجه اسرائيل در بيانيه اي اعلام کرده اين تشکيلات خودگردان فلسطين است که با پيش كشيدن نفوذ حماسي ‌ها براي ازسرگيري مذاکرات صلح مانع‌تراشي مي کند .
● مخالفان سازش در اوج قدرت
بخشي از مشكلات ابومازن را طرف ديگر سازش يعني نتانياهو دارد. دولت ائتلافي بنيامين نتانياهو دولتي شکننده است .ازاين رو بايد گفت که براي نتانياهو مهمترين مطلب حفظ کردن ائتلافي است که در دولت تشکيل داده است . نتانياهو مي داند كه اگر در داخل تل‌آويو تصور شود در حال امتياز دادن است ممکن است دولت وي حمايت ائتلاف را از دست بدهد.
با اين معادلات ناظران معتقدند حتي اگر نتانياهو به توافقي در جلسات سازش دست يابد اين توافق کوتاه مدت خواهد بود چون در بلند مدت سؤال اصلي متوجه ديدگاه نتانياهو درباره روابط اسرائيل و فلسطيني ها خواهد بود. او در ميدان سياست اكنون نماينده فعالان راستگراي رژيم صهيونيستي است يعني همان كساني كه روز ضيافت سازش نيويورك تصميم گرفتند با برپايي چادر در مقابل منزل نخست وزير اين رژيم اعتراض خود را نسبت به نشست سه جانبه نيويورک نشان دهند. راستگرايان اكنون اميدوارند اعضاي پارلمان رژيم صهيونيستي (کنست) و ديگر سياستمداران به اين جمع ملحق شوند.
عقبه قدرت دولت كنوني اسرائيل، شهرک‌نشينان صهيونيست است و اين طيف مخالف هر گونه توقف روند شهرک سازي ها در کرانه باختري رود اردن هستند. آنها چندي است به دولت بدبين شده‌اند و گفته‌اند نتانياهو در ماه‌هاي اخير اسرائيل را به بازيچه‌اي در سطح منطقه تبديل کرده است. گفته مي شود حدود سيصد هزار شهرک نشين صهيونيست در شهرک هايي که فقط در کرانه باختري رود اردن ساخته شده اند زندگي مي کنند و بيش از دويست هزار نفر ديگر نيز در دوازده منطقه اي که در بيت‌المقدس شرقي بر پا شده است، زندگي مي کنند. رهبران شهرک نشينان هشدار داده‌اند كه مبادا نتايج اين نشست به توقف روند شهرک سازي ها منجر شود. آنها در همين راستا، مبارزه اي را تحت عنوان «توقف ساخت و سازها= توقف زندگي است» براي مقابله با اين روند آغاز کرده اند.
صحنه سياست تل آويو اكنون شاهد اين تقابل ميان دو ديدگاه نخبگان اين رژيم هست. احزاب صهيونيستي هرچند در تفكر برتري بر اعراب اتفاق نظر دارند اما بر سر تاكتيك‌ها اختلاف نظر دارند.
نماد راستگرا يان اويگدور ليبرمن است كه اعتقادي به هيچ مذاكره و سازش با اعراب ندارد و در مقابل او كساني مثل يوسي بيلين وزير سابق دادگستري رژيم صهيونيستي قرار دارند كه معتقدند راه حل همه مشکلات فلسطين عقب‌نشيني اسرائيل ‏ به مرزهاي سال1967 است.
‏ اما واقعيت اين است كه ‏ اکنون تل آويو بيش از هر زمان ديگري به‏ دادن امتياز و سازش براي دستيابي به صلح گرايش ندارد. به تازگي حتي مؤسساتي يهودي از مردم پرسيده اند که آيا صلح امکانپذير است آنها گفته‌اند که صلح ممکن نيست، كارشناسان اسرائيلي اقرار دارند ديگر نمي توان به تحقق توافقاتي که در گذشته با فلسطينيان صورت گرفته بود اميدوار بود زيرا در آن زمان توافق شده بود بيت المقدس شرقي به فلسطينيان واگذار شود اما اکنون اين امکان از بين رفته است.
اما‏ يك مانع بر سر گفت‌وگوهاي صلح اين است که وضعيت به گونه اي است که رهبران دو طرف آماده برقراري صلح نيستند. موانع بي‌شمار ديگري هست كه در سمت عربي قابل مشاهده است مثل ضعف‏ محمود عباس، بدون شک او نمي تواند‏ نماينده مناسبي براي مردم فلسطين باشد. اسناد تازه‌اي هم كه از مسائل مالي و اختلاس اطرافيان او منتشر شد ثابت كرد كه او بيش از آنكه اهل صلح باشد سوداي قدرت دارد و سازمان تشكيلات خودگردان را در فسادي عميق غوطه ور ساخته است.
جناح سازش رؤياي اين را داشت كه ابتدا حکومت مستقل در کرانه باختري اجرا شود و در آينده هم در غزه اجرا شود اما اكنون به اين باور رسيده است كه مادام که حماس در غزه حاکم است حتي اگر اسرائيل بپذيرد که به مرزهاي 1967 عقب نشيني کند و بيت المقدس را به دو بخش شرقي و غربي تقسيم کند هيچ دليلي براي حماس وجود نخواهد داشت که با اسرائيل صلح كند.
‏ حماس گفته است اگر اسرائيل شروط فلسطينيان را اجرا کند در آن صورت حماس نيز آتش بس را مي‌پذيرد.‏
بدون شك گذشت زمان به نفع جبهه انقلابي فلسطين پيش مي رود. به نتيجه نرسيدن گفت‌وگوهاي اوباما با مقامات فلسطين و اسرائيل باعث اثبات نظريه حماس خواهد شد.
برگرفته از گزارش سايت انگليسي الجزيره