محمد حسن اعتضادی*
در شکلگیری تحولات کم سابقه هفتههای اخیر در بازارهای جهانی مبادلات ارزی که عمدتا به زیان واحد پولی مشترک 16 کشور عضو اتحادیه اروپايي (یورو) و به سود رقیب همیشگی آن یعنی دلار آمریکا رقم خورده است، هر چند در برخی مقاطع نیز به دلیل حمایتهای تاثیرگذار برخی نهادهای قدرتمند پولی نظیر بانک مرکزی اتحادیه اروپايي و صندوق بینالمللی پول، این روند معکوس شده و منجر به تقویت یورو شد، چند عامل مهم و اساسی را باید بهعنوان ایفاگران نقشهای اصلی معرفی کرده و در نظر داشت. بدون شک نخستين و البته مهمترین عامل تاثیرگذار که حتی میتوان آن را بهعنوان عامل به وجود آورنده و دلیل اصلی زایش بحران اخیر در اروپا معرفی کرد، بحران مالی سهمگین کشور یونان است. گستردگی دامنه بحران پولی و مالی در این کشور کهن قاره اروپا و شدت و قدرت این بحران به حدی اثرگذار و فراگیر بوده است که در اندک فاصله زمانی تقریبا همه کشورهای همجوار و همپیمان آن در اتحادیه اروپايي و حتی بسیاری کشورهای دیگر اروپایی و غیراروپایی را تحتالشعاع قرار داده و جدای از این وضع، حجم بسیار عظیم بدهیهای گوناگون داخلی و خارجی کشور یونان و اوضاع نابسامان سیاسی و اقتصادی این کشور که ناشی از ناکارآمدی سیاستهای مالی و اقتصادی به اجرا گذاشته شده توسط سردمداران عموما بیکفایت اين سرزمین کهن و مهد تمدن اروپا محسوب میشود به اندازهای بزرگ است که حتی توافق کشورهای اروپایی، بانک مرکزی اروپا و صندوق بینالمللی پول درباره پرداخت بسته کمکی و اضطراری یکهزار میلیارد دلاری به صورت سریع و فوری به یونان و اعطای این کمک بسیار کلان و هنگفت به این کشور نیز از دیدگاه بسیاری کارشناسان و تحلیلگران ارشد اقتصادی و بینالمللي قادر به حل مشکل عظیم و رفع این بحران ویرانکننده به صورت کامل و ریشهای نخواهد شد.
بر همین اساس نیز گروهی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا بتازگی تصویب کردند که در قالب یک بسته کمکی دیگر، مبلغ 145 میلیارد یورو اعتبار در اختیار یونان قرار دهند. در مجموع باید از وقایع اخیر یونان و بحران مالی عظیمی که تار و پود اقتصاد این کشور را درهم تنیده و زیربنای نه چندان مستحکم اقتصاد آن را که تا پیش از این بحران نیز چندان کارآمد و قابل اتکا نبود به لبه پرتگاه ورشکستگی کامل کشانده است، به عنوان اصلیترین عامل بروز نابسامانیهای اخیر در بازارهای مالی و ارزی و بهطور مشخص دلیل عمده تضعیف ارزش یورو در مقابل رقیب همیشه در کمین آن یعنی دلار آمریکا نام برد. البته در کنار این عامل، برخی دلایل دیگر نیز وجود داشتهاند که تاثیراتی هرچند بسیار ضعیفتر از دلیل اول را برجای گذاشتهاند. از جمله وقایع یکی، دو ماه اخیر که در خلیج مکزیک روی داده است یعنی تخلیه محموله عظیم نفتی یک نفتکش در آبهای این منطقه و همچنین انفجار مهیب در یکی از چاههای نفتی این خلیج که تاثیراتی قابل توجه بر تحولات اقتصادی و سیاسی منطقه و حتی جهان برجای گذاشت. کسری بودجه 2هزار میلیارد دلاری آمریکا را نیز میتوان دیگر عامل مهمی برشمرد که بر مجموعه رویدادهای اقتصادی و مالی در سطح جهان اثر گذار بوده است. به هر صورت بنده بر این اعتقادم که باید در آینده نزدیک و شاید حداکثر تا یکماه دیگر کشورهای اروپایی با کمک سایر کشورهای جهان از جمله آمریکا و حتی چین و ژاپن با اعمال مدیریت بر وقایع اخیر و ارائه راهکارها و کمکهای ضروری و مورد نیاز به یونان و البته برخی دیگر از کشورهای تحتتاثیر که از آنها در هفتههای اخیر به کرات نام برده شده است (پرتغال و اسپانیا)، مانع از تداوم و گسترش دامنه این بحران شوند. زیرا در عصر حاضر که بهعنوان دهکده جهانی معروف شده است مشکلات یک کشور در صورت عدم مدیریت صحیح بدون شک و در آیندهای نه چندان دور سایر کشورهای جهان را تحتتاثیر قرار میدهد.