طي روزهاي اخير گمانه زني هاي مختلفي در خصوص ادامه مذاکرات هسته اي ميان ايران واعضاي 5+1 مطرح شده است. گمانه زني هايي که خاستگاه برخي از آنها اظهارات رسمي صورت گرفته در خصوص فضاي حاکم بر مذاکرات بوده و مصدر برخي از آنها نيز اخبار غير رسمي تعدادي از رسانه هاي غربي است.اين در حالياست که قرار است 27 آبانماه دور نهايي مذاکرات هسته اي ميان نمايندگان سياسي ايران و اعضاي 5+1 در وين برگزار شود. اين مذاکرات پس از برگزاري مذاکرات سه جانبه ميان وزير امور خارجه ایران، کاترين اشتون نماينده اتحاديه اروپا و جان کري وزير امور خارجه ايالات متحده آمريکا برگزار خواهد شد. در صورتي که در اين مذاکرات طرفين به توافق نرسند، گزينه " تمديد مذاکرات" بار ديگر به همان سبک و سياقي که در مذاکرات وين 6 رخ داد بر روي ميز قرار خواهد گرفت، هرچند که برخي رسانه هاي غربي معتقدند مذاکره طرفين بر سر تمديد مذاکرات عملا آغاز شده است.
نحوه برداشتن تحريمهاي يکجانبه و چندجانبه جمهوري اسلامي ايران از سوي اعضاي 5+1 يکي از اصلي ترين نقاط اختلافي ميان تهران و اين کشورها محسوب مي شود. اختلافي که در جريان مذاکرات وين 6 و نيويورک نيز عملا راه حل شفاف و مرضي الطرفيني براي آن پيدا نشد. در اين ميان وندي شرمن معاون وزير امور خارجه ايالات متحده آمريکا ابتدا اظهاراتي را در خصوص نحوه برداشته شدن تحريمهاي ايران بيان کرد که البته با واکنش فوري مقامات ایران همراه بود.
«وندي شرمن»با حضور در نشستي که در مرکز مطالعات راهبردي و بينالملل در واشنگتن برگزار شد، در مورد مذاکرات هستهاي ايران و گروه موسوم به 5+1، سخنراني کرد. شرمن در ابتداي اين نشست، برنامه هستهاي ايران را «يکي از بزرگترين چالشهاي دوران معاصر» توصيف کرد! شرمن در اين نشست اقرار کرد که جمهوري اسلامي ايران به تعهدات خود در اين خصوص پايبند بوده است.معاون وزير امور خارجه آمريکا در اين خصوص ادامه داد:"همانطور که ميدانيد مذاکرات ايران و 5+1، يا آنطور که دوستان اروپايي ما ترجيح ميدهند، 3+3، در چه مرحله اي است و من نميخواهم اينجا چيزي بگويم که مذاکرات را تضعيف کند!... «ما در اين مورد به صراحت اعلام کردهايم که تحريمهاي مربوط به حقوق بشر و تروريسم پابرجا ميماند و بحث ما تنها در مورد تحريمهاي مرتبط با مسئله هستهاي است... ايران با توجه به اهداف اعلام شده خود، هرگز «شانسي بهتر از الان تا روز 24 نوامبر» نخواهد داشت ....در صورت محقق نشدن توافق نهايي ، همگان ايران را مسئول خواهند دانست! ما به تهران توصيه ميکنيم تا تصميم صحيح را اتخاذ کند ."
در حالي که کمتر از 24 ساعت از اظهارات معاون وزير امور خارجه ايالات متحده آمريکا گذشته بود، معاون وزير امور خارجه کشورمان در مقابل اين اظهارات واکنش نشان داد. سيد عباس عراقچي در اين خصوص عنوان کرد : ايران باقي ماندن حتي يک تحريم را در چارچوب توافق جامع هستهاي نميپذيرد. هيچ عقبگردي در کار نخواهد بود و تمامي قابليتهاي هستهاي ايران حفظ و هيچ تاسيساتي تعطيل يا حتي متوقف نميشود....مذاکرات ايران با کشورهاي 5+1 در مسير سخت و پرفراز و نشيبي پيش ميرود و اتمام آن در مهلت مقرر از چشم انداز روشني برخوردار نيست و بدون ترديد تلاش براي مذاکره از طريق رسانهها به جاي ميز مذاکره و بيان علني مطالبات سياسي بخصوص چنانچه با زياده خواهيهاي غير منطقي همراه باشد، نه تنها کمکي به پيشبرد مذاکرات و رسيدن به توافق نهايي تا قبل از موعد مقرر نميکند، بلکه مسير دشوار فعلي را هر چه سخت تر و ناپيمودني ميکند....جمهوري اسلامي ايران بر اساس سياست اصولي خود که مبتني بر رد تمامي سلاحهاي کشتار جمعي از جمله سلاحهاي هستهاي بر اساس فتواي مقام معظم رهبري ميباشد، وارد مذاکرات هستهاي شده و با حسن نيت اين مذاکرات را تا حصول نتيجه نهايي دنبال خواهد کرد. "
بديهي است که هر اندازه به پايان ضرب الاجل زماني مذکور نزديک تر مي شويم، مباحث مطرح شده از سوي طرفين حاضر پشت ميز مذاکرات هسته اي، يعني ايران و اعضاي 5+1 اهميت بيشتري پيدا مي کند. در اين ميان کماکان برخي اظهارات مبهم و پارادوکسيکال در فضاي مذاکرات خودنمايي مي کند. طرفين معتقدند که توافق هسته اي به صورت بالقوه امکان پذير است اما در راستاي به فعليت رسيدن اين توافق هنوز بايد گامهاي بلندي برداشته شود. همچنين طرفين از اختلافات باقي مانده اصلي در راستاي رسيدن به توافق نهايي سخن مي گويند. دو اختلاف عمده در اين خصوص به نحوه برداشته شدن تحريمهاي يکجانبه آمريکا و اتحاديه اروپا و تحريمهاي چندجانبه شوراي امنيت سازمان ملل متحد عليه برنامه هاي هسته اي صلح آميز کشورمان باز مي گردد. تحريمهايي که همه آنها از مصاديق تحريمهاي ظالمانه عليه ملت و نظام کشورمان محسوب مي شود.
در اين ميان،برخي رسانه هاي غربي از تمديد مذاکرات سخن به ميان مي آورند. اين در حالياست که برخي منابع رسانه اي و مقامات سابق غربي نيز سعي دارند در فاصله يکماه باقيمانده تا برگزاري مذاکرات دور نهايي، از شکست مذاکرات سخن بگويند.
روزنامه لسآنجلس تايمز به نقل از مقامات غربي گزارش داده است که با نزديک شدن به ضربالاجل مذاکرات هستهاي و عدم پيشرفت مناسب گفتگوها، رايزنيها در مورد تمديد مذاکرات آغاز شده است.مقامات غربي ميگويند که به اعتقاد آنها حصول توافق جامع هستهاي تا مهلت 24 نوامبر امکانپذير است اما شانس رسيدن به توافق تا اين تاريخ کم است و به همين منظور به دنبال آن هستند که از شکست مذاکرات که ميتواند تنشها را افزايش دهد، جلوگيري کنند.
يکي از مقامات غربي ميگويد: «اولويت ما هنوز تلاش سخت براي رسيدن به توافق است اما به طور قطع اين مسئله بسيار دشوار است.»
طبق اين گزارش، توافق بر سر تمديد مذاکرات ممکن است پردردسر باشد. ايران ممکن است خواستار امتيازات چشمگيري چون کاهش بيشتر تحريمها شود. اين خواسته ايران ممکن است با مقاومت نمايندگان کنگره آمريکا شود.لسآنجلس تايمز ادامه داد، با اينحال در ماههاي اخير، مخالفتها با تمديد يک دوره ديگر مذاکرات کاهش يافته است. برخي همچون رژيم صهيونيستي که از توافق هستهاي با ايران بيم دارند، اشاراتي کردهاند مبني بر آنکه ترجيح ميدهند به جاي يک توافق سهلگيرانه، مذاکرات تمديد شود.
خبرگزاري فرانسه نيز به نقل از يک ديپلمات غربي نيز رسيدن به توافق نهايي تا تاريخ 24 نوامبر را بعيد دانسته است. بر اين اساس يک ديپلمات غربي نزديک به روند مذاکرات هستهاي ايران و اعضاي دائم شوراي امنيت به علاوه آلمان ميگويد بسيار بعيد است که طرفين تا ضربالاجل سوم آذر (24 نوامبر) به توافق جامع دست يابند.اين ديپلمات غربي گفته است: «چهار و نيم هفته براي توافق بر سر يک پيمان جامع زمان داريم. اميدواريم که اين اتفاق بيفتد، اما شانس تحقق اين امر بسيار اندک است.»
در هر صورت اختلاف بر سر موضوع اساسي نحوه تعيين نيازهاي اساسي ايران و متعاقبا ميزان غني سازي اورانيوم و تعداد سانتريفيوژها در جمهوری اسلامی نيز به قوت خود باقياست. اگرچه در جريان مذاکرات هسته اي اخير در نيويورک و وين گامهايي در اين خصوص برداشته شده و طرفين راه حلهاي جديدي را در اين خصوص مطرح کرده اند، اما با اين حال اين " تفاهم اوليه" به " جمع بندي مشترک" ختم نشده است. جهت رسيدن به توافق نهايي لازم است در وهله اول " تفاهم اوليه" و سپس " جمع بندي مشترک" و در نهايت " تبديل اين جمع بندي مشترک به توافقنامه جامع" صورت پذيرد.روندي که هنوز کامل نشده و احتمال تکميل آن نيز همچنان نامشخص است.
حسين ياري
منبع: روزنامه رسالت