چارچوبي براي تحليل لبنان امروز

نویسنده: سعد الله زارعی
با تشكيل مجلس جديد دولت جديد لبنان نيز به زودي معرفي خواهد شد. براساس سنت تاريخي لبنان رئيس فراكسيون سني بايد كانديداي نخست وزيري را به رئيس جمهور معرفي كند تا او كانديداي مزبور را براي اخذ رأي اعتماد به پارلمان معرفي كند. كانديداي معرفي شده بايد دو سوم آراء 128 نماينده مجلس را به دست آورد و اين در حالي است كه اهل سنت كمتر از يك چهارم پارلمان را در اختيار دارد. براساس خبرها و رايزني ها سعدالدين حريري نماينده بيروت غربي بعنوان نخست وزير معرفي مي شود.
در اين بين تحليل شرايط لبنان و روندي كه به تشكيل مجلس و دولت كنوني منجر گرديد از اهميت فراواني برخوردار است. انتخابات لبنان براساس يك تقسيم بندي ميان طوايف و مذاهب شكل گرفته است در اين ميان مسيحي ها كه حداكثر 28 درصد از جمعيت كشور را تشكيل مي دهند 50 درصد كرسي هاي مجلس را در اختيار دارند و در ميان آنان ماروني ها- از 68 كرسي مسيحي ها- نزديك به 50 كرسي را تصاحب مي كنند و 18 كرسي هم به ارتدوكس ها، ارمن ارتدوكس ها و كاتوليك ها تعلق مي گيرد سهم 64 كرسي مسلمانان ميان سه طايفه سني، شيعه و دروز تقسيم شده است به گونه اي كه 54 كرسي بطور مساوي ميان شيعيان و سني ها و 10 كرسي هم به دروزها تعلق مي گيرد اين در حالي است كه 35 درصد جمعيت لبنان را شيعيان تشكيل داده و سهم اهل سنت و دروزها به ترتيب حدود 25 و 10 درصد مي باشد. براين اساس انتخابات لبنان براساس هر نفر يك رأي شكل نمي گيرد بلكه براساس سهم مذهبي توزيع مي گردد يعني شيعيان هر تعداد و درصد از جمعيت لبنان را كه تشكيل دهند 27 نماينده در مجلس خواهند داشت. به همين دليل در بسياري از حوزه هاي انتخابيه عملاً رقابت وجود ندارد.
در انتخابات اخير لبنان تكليف 97 كرسي مجلس از قبل مشخص بود و رقابت تنها براي تصاحب 31 كرسي در جريان بود و دو جناح 8 و 14 مارس مي توانستند در اين تعداد از كرسي ها رقابت نمايند. براساس نتايج انتخاباتي از 25 حوزه انتخاباتي، گروه 8 مارس-هواداران مقاومت- در حوزه هاي كروان، بعبدا، جبيل، بعلبك و هرمل، مرجعيون و حاصبيا، جزين، نبطيه، زهراني، صور، بنت جبيل و زغرتا- يعني 11 حوزه- به پيروزي مطلق رسيدند و در عين حال نيمي از 4 نماينده بيروت دوم، 6 نفر از 8 نماينده متن و يك نفر از 5 نماينده عاليه را به خود اختصاص داده است يعني در سه حوزه از 17 نماينده 9 نماينده را در اختيار دارد كه بطور كلي مي توان گفت در 13 حوزه از 25 حوزه 8 مارس حاكم است و اين در حالي است كه گروه 14 مارس نيز در حوزه هاي بيروت اول، بيروت سوم، شوف، زحله، بقاءغربي و راشيا، عكار، صيدا، منيه و ضنيه، الكوره، بشري، طرابلس و البترون - يعني 12 حوزه- به پيروزي مطلق رسيده و نيمي از 4 كرسي بيروت دوم، دو كرسي از 8 كرسي متن و 4 كرسي از 5 كرسي عاليه را از آن خود كرده است يعني اگر به حوزه هاي انتخابيه نگاهي بياندازيم درمي يابيم كه بيش از نيمي از حوزه هاي انتخابيه در اختيار گروه 8 مارس قرار دارد.
نكته جالب توجه در اين انتخابات اين است كه سرجمع آراء نمايندگان گروه 8 مارس از سرجمع آراء نمايندگان گروه 14 مارس بيشتر است به گونه اي كه هر كانديداي گروه 14 مارس در 5 حوزه انتخابيه زير 20 هزار رأي داشته است و اين در حالي است كه سهم گروه 8 مارس از آراء زير 20 هزار فقط 2 حوزه مي باشد. در عين حال هر كانديداي گروه 8 مارس در 8 حوزه بالاي 45 هزار رأي را كسب كرده است و در همان حال هر 8 كانديداي هوادار مقاومت در حوزه بعلبك و هرمل بطور ميانگين 700/4 10 رأي را كسب كرده اند در حاليكه بالاترين نصاب رأي گروه مقابل در حوزه بيروت سوم تنها 300/78 راي است.
براين اساس كاملاً واضح است كه اگر انتخابات بر مبناي هر شهروند يك رأي يا بر مبناي -مثلاً- هر 30 هزار شهروند يك نماينده برگزار مي شد گروه مقاومت قادر بود نزديك به 70 درصد از كرسي هاي مجلس لبنان را در اختيار بگيرد.
نكته مهم ديگر كاستي هايي است كه در ضلع مسيحي مقاومت ديده مي شود. در جريان مقاومت دو حزب آزاد ملي به رهبري ميشل عون و حزب المرده به رهبري سليمان فرنجيه بعنوان ضلع مسيحي در مقابل دو حزب مسيحي ديگر- كتائب به رهبري امين جميل و قوات لبناني به رهبري سمير جعجع- قرار دارد براساس پيش بيني هاي قبلي عون و فرنجيه حداقل، 3 كرسي از 64 كرسي مسيحي ها را به دست مي آورند ولي اين در عمل اتفاق نيفتاد و سهم آنان از 22كرسي فراتر نرفت. در اين ميان اقدام ميشل سليمان رئيس جمهور ماروني به راه اندازي ليست مجزا تاثير زيادي بر كاهش سهميه هواداران مسيحي مقاومت گذاشت چرا كه سليمان خود متحد طبيعي مقاومت به حساب مي آمد و در جامعه مسيحي لبنان نقطه مقابل جميل و جعجع خوانده مي شد. سليمان البته نتوانست حتي يك كرسي را بدست آورد ولي با كاستن از آراي كانديداهاي عون ناخواسته سبب راهيابي كانديداهاي كتائب و قوات لبناني به مجلس شد.
در اين انتخابات مقاومت نتوانست بيش از 2 كرسي از سهميه اهل سنت را بدست آورد كه اين موضوع دو دليل اساسي داشت. از يك سو شخصيت هاي سني هوادار مقاومت- نظير عمر كرامي، سليم الحوص و نجيب ميقاتي- نتوانستند ائتلافي ميان خود و گروههاي مسيحي به وجود آورند و حتي در حوزه طرابلس به چند كرسي دست يابند از سوي ديگر گروه المستقبل وابسته به سعدالدين حريري تبليغات فراواني را عليه هم پيمانان سني و شيعه به راه انداخت و به دعواي انتخاباتي رنگ غليظ مذهبي زد. در همان حال او با اعزام بخشي از لبناني هاي هوادار خود كه در خارج از كشور به سر مي بردند تلاش كرد تا تركيب آراي سني هاي هوادار مقاومت را به هم بزند. اين دو مسئله آراي مقاومت را در حوزه اهل سنت تحت تاثير قرار داد.
نكته ديگري كه در اين ميان وجود دارد نگاه حزب الله به دولت و مجلس است. سيدحسن نصرالله هيچگاه از منظر دولت و مجلس به سياست ننگريسته است. از نظر او كميت چندان اهميت ندارد چرا كه در برابر كيفيت رنگ مي بازد. او طي سالهاي گذشته بارها تاكيد كرده است كه: «اگر سران عرب جمع شوند و حكومت بر امت عربي را به من پيشنهاد كنند، نخواهم پذيرفت چرا كه من قدرت را براي انجام وظيفه مي خواهم نه براي آنكه از طريق آن براي خود موقعيتي دست و پا كنم.»
نصرالله و ياران او معتقدند اشتغال زيادي آنان به كار دولت و مجلس، آنان را از رهبري مقاومت مردمي باز مي دارد و ارتش رژيم صهيونيستي را عليه لبنان تشجيع مي كند. بر اين اساس او دولت و مجلس را نه ظرف مقاومت بلكه موقعيتي مي داند كه بايد بر آن تاثير گذاشت تا تبديل به مانعي بر سر راه مقاومت نشود. از اين رو سيدحسن نصرالله در پايان جنگ 33روزه اعلام كرد كه تنها به در اختيار گرفتن «ثلث ضامن» در دولت- يعني ثلث بعلاوه يك كرسي- راضي است و اين چيزي است كه او اينك نيز بر آن پاي مي فشرد و در دسترس او قرار دارد. سيد حدود دو ماه پيش زماني كه همه مي گفتند اكثريت پارلماني لبنان به هواداران مقاومت تعلق خواهد گرفت با صراحت مي گفت لبنان جايي نيست كه بتوان در آن يك دولت قدرتمند را به وجود آورد چرا كه ساختار طايفه اي و مذهبي در عمل اجازه چنين چيزي را نمي دهد. از اين رو او در انتخاب ميان به دست گرفتن دولت و مقاومت، دومي را انتخاب كرده است. به همين علت، لبنان در عرصه دولت كوچكترين و ضعيف ترين دولت عربي است ولي در عرصه مقاومت بزرگترين و موثرترين نيروي عربي به حساب مي آيد.