رفتارشناسي رقبا » در تقابل روسيه و « ناتو »

 راسموسن كه در مصاحبه با يك روزنامه فرانسوي سخن مي گفت افزود : روسيه و ناتو منافع مشتركي در عرصه تامين امنيت جهاني دارند و من در ماموريت و سمت جديد خود براي بهبود مناسبات روسيه و ناتو تلاش خواهم كرد.
اين اظهارات راسموسن پس از ديدار « اوباما » و « مدودف » نشانگر آنست كه ناتو براي هموار كردن زمينه هاي همكاري با مسكو تصميم خود را گرفته است . اين درحاليست كه پيش از ديدار اوباما و مدودف نيز مقامات روسيه و ناتو توافق كرده بودند به تنش ها ميان طرفين خاتمه دهند و مناسبات نظامي ـ امنيتي خود را از سر بگيرند.
روسيه و ناتو در نخستين ديدار سطح بالاي خود پس از ماجراي گرجستان با حضور « سرگئي لاورف » وزير خارجه روسيه در حاشيه اجلاس وزراي خارجه عضو شوراي امنيت اروپا در جمع 28 وزير عضو ناتو تصميم گرفتند به سردي روابط فيمابين پايان دهند.
« ياپ دوهوپ شفر » دبير كل كنوني سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) نيز در جريان ديدارهاي مشترك تصريح كرده بود كه شوراي ناتو ـ روسيه در سال 1381 بمنظور ارتقا مناسبات بين دو رقيب و دوران جنگ سرد به وجود آمده و مجددا فعاليتهاي خود را از سر خواهد گفت . شفر اظهار اميدواري كرده بود كه اين شورا با همان روند گذشته به حيات خود ادامه داد و از يك « تشكيلات خنثي به يك ساختار فعال تبديل گردد.
ديدار و مذاكرات صريح باراك اوباما رئيس جمهور آمريكا از يك طرف و « ديمتري مدودف رئيس جمهور و « ولاديمير پوتين » نخست وزير قدرتمند روسيه از طرف ديگر نشان داد كه صرفنظر از ماجراي اوستياي جنوبي هنوز مسائل و مشكلات بيشماري در فهرست موارد اختلافي ميان دو كشور وجود دارد كه بعيد بنظر مي رسد به زودي حل و فصل شود. اگر چه طرفين درجريان اين ديدار به تفاهماتي درخصوص كاهش تعداد سلاحهاي اتمي دست يافتند ولي سرسختي هاي واشنگتن براي عضوگيري از متحدين ديروز كرملين و شتاب فزاينده براي استقرار ارتشهاي ناتو در پشت مرزهاي روسيه مانع از خوشبيني روسيه به طرحهاي ناتو بويژه سياستهاي آمريكا شده است .
نبايد از نظر دور داشت كه جنگ 5 روزه ميان گرجستان و روسيه بر سر « اوستياي جنوبي » در تابستان گذشته باعث بروز تنش هاي جديدي ميان غرب و روسيه شد و تاثيرات جدي و ماندگاري را بر مناسبات طرفين برجا گذاشت . در اين دوره كاملا آشكار شد كه گرجستان با تحريك آمريكا و دلگرمي از حمايتهاي واشنگتن دست به اين ماجراجوئي زده و مشخصا در صدد ارزيابي توانمنديهاي لجستيك روسيه براي انجام عمليات برق آسا و مشخصا « تست » نيروي واكنش سريع روسيه بوده است .
اكنون تقريبا يكسال پس از آن حادثه ارزيابي ها نشان مي دهد اگر چه مسكو در آن قضايا « تحريك به واكنش » شد ولي اقدامات مسكو عموما به زيان مناسبات فيمابين تمام شد و غرب از اين بابت فايده چنداني بدست نياورد.
با وجود آنكه مناسبات سياسي روسيه با ناتو بر اثر مذاكرات بروكسل و ديدار مستقيم اوباما و مدودف تاحدودي گرم شده و برخي تصميمات مسكو براي انجام اقدامات تلافي جويانه از سوي كرملين موقتا با تاخير افتاده و به آينده اي مبهم موكول شده است ولي حتي با توجه به نتايج مذاكرات طرفين در مسكو هم كمتر مي توان ترديد كرد كه دوران خوشبيني كرملين در قبال غرب تقريبا به سر آمده است . علاوه بر اين . مسكو در جريان حوادث اوستياي جنوبي از « لاك دفاعي » خارج شد و براي نخستين بار پس از جنگ سرد در خارج از مرزهاي جغرافيائي روسيه به سياست تهاجم نظامي متوسل شد و تفليس و حوالي آن را بمباران كرد.
نشان دادن صحنه هاي فرار ذلت بار « ساكاشويلي » رئيس جمهور گرجستان بر اثر حملات هوائي جنگنده بمب افكن هاي روسيه نشان داد كه وي فاقد صلاحيت هاي ادعائي براي معارضه جدي و نفس گير با روسيه است و فقط بر اثر فشارها و فريبكاريهاي واشنگتن وادار به انجام كارهائي شده كه اساسا فاقد ابزارها و ظرفيت هاي لازم جهت ورود به چنين تصميمات تعيين كننده اي است .
البته اين حوادث در آخرين ماههاي حكومت نومحافظه كاران وتيم بوش كوچك رخ داد و اوباما سعي دارد با شعار تغيير چنين وانمود سازد كه خواستار دوران جديدي در مناسبات با دنياي خارج و بويژه با روسيه است ولي در همان حوادث چند روزه اگرچه ممكن است در برخي برآوردها چنين ارزيابي شودكه مسكو از آن منازعه در اوستياي جنوبي دستاوردي نداشته است ولي دستكم نشان داد كه ديگر حاضر به آتش افروزي و گردن فرازي اقمار ديروز خودش هم نيست . در عين حال مسكو باواكنش سريع خود و عقب نشيني واشنگتن در آن ماجرا ثابت كرد كه در لحظه هاي خطر واشنگتن و متحدينش وارد عمل نخواهند شد و فقط براي جسورتر ساختن « عوامل محلي » خود دست به تحريكات مي زنند. ولي نبايد روي حمايت عملي آنها حساب كرد.
اوباما در طول ماههاي اخير سياستهاي متفاوتي را در پيش گرفته و اگر چه ديدگاهها و اصرار قبلي واشنگتن در قبال سپر دفاع موشكي ناتو در لهستان را بحال تعليق درآورده ولي مسئله اينست كه طرفين در حال ارزيابي رفتارهاي يكديگر هستند.
ديدار اوباما از مسكو و مذاكرات طرفين از اين ديدگاه فرصتي براي « رفتارشناسي » طرفين بود كه يكديگر را ارزيابي كنند و ميزان جدي بودن طرف مقابل خود را مشخص نمايند.
دقيقا به همين دليل است كه رهبران كرملين در خلال اين مذاكرات انعطاف چنداني از خود بروز ندادند و حتي پس از بازگشت اوباما از مسكو « سرگئي لاورف » يك بار ديگر مواضع شديد مسكو عليه سياستهاي آمريكا و ناتو را فهرست كرد.
مسكو تهديد كرده است كه در صورت استقرار سپر دفاع موشكي ناتو در لهستان و استقرار سامانه رهگيري و استقراق سمع در جمهوري چك موشكهاي « اسكندر » را به سمت اهدافي در قلمرو ناتو مستقر مي سازد و هواپيماهاي تهاجمي و استراتژيك خود را مجددا وارد قلمرو عملياتي خواهد كرد.
البته رهبران كرملين تاكنون چندين بار جنگنده بمب افكن هاي استراتژيك خودرا در پشت مرزهاي كشورها عضو ناتو به پرواز درآورده اند تا مراتب خشم و جدي بودن خود را به مخاطبين و بويژه به واشنگتن نشان داده باشند. ولي رفتار سياسي كرملين بلافاصله پس از بازگشت اوباما از مسكو نشانگر آنست كه انتظارات مسكو از اين مذاكرات برآورده نشده است .
اكنون انعكاس خشم مسكو در ساختار ناتو و واكنش رهبران حال و آينده اين سازمان را مي توان بخوبي مشاهده كرد. وقتي راسموسن ميگويد پيمان ناتو سازماني عليه روسيه نيست در واقع باژستي مسالمت جويانه مايلست مسكو را آرام سازد و به رهبران كرملين نشان دهد كه روسيه و ناتو مي توانند با يكديگر همكاري كنند.
اين اظهارات براي رهبران كرملين تازگي ندارد و كاملا تكراري به نظر مي رسد. مسكو اميدوار بود كه پس از پايان جنگ سرد بتواند مناسبات جديدي را با ناتو پايه ريزي كند و استمرار بخشد ولي واشنگتن با طرح احداث سپر دفاع موشكي در لهستان و پيشروي ارتشهاي ناتو تا پشت مرزهاي جغرافيائي روسيه و مشخصا باعضوگيري از اقمار ديروز روسيه نشان داد كه همچنان به مسكو بعنوان « دشمن » مي نگرد و براي محاصره نظامي روسيه از هيچ فرصتي نخواهد گذشت .