نظم آمریکا در افغانستان متضمن منافع دراز مدت واشنگتن و اروپاست

در گفتگویی که خبرنگار مهر با دکتر مهدی کاردوست از کارشناسان مسائل بین الملل انجام داده، سفر «جان کری» وزیر امور خارجه افغانستان به کابل، ادامه فعالیت دولت وحدت ملی در افغانستان و نیز لزوم گسترش روابط ایران و افغانستان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که به ترتیب ذیل ارایه می شود.

*«جان کری» در سفر به افغانستان، اعلام کرده بود؛ عمر دولت وحدت ملی افغانستان ۵ سال است نه دوسال. پیش تر مطابق توافق نامه صورت گرفته باید بعد از دو سال «لویی جرگه» تشکیل شود و در خصوص تفویض اختیارات نخست وزیری به «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان، تصمیم گیری انجام می شد. سخنان کری در این برهه از زمان نشان دهنده چیست؟

سفر جان کری به کابل به ظاهر با هدف شرکت در کمیسیون مشترک امنیتی افغانستان و آمریکا به منظور پیگیری مفاد پیمان امنیتی بین دو کشور آمریکا و افغانستان و بحث خرو ج و یا به عبارتی کاهش تعداد نیرو های آمریکایی در افغانستان از ۹۸۰۰ نفر به ۵۵۰۰ نفر در سال ۲۰۱۷ و... انجام پذیرفت. طبق این توافقنامه امنیتی هرسال نشست مشترکی بین وزرای خارجه و مقامات ارشد دو کشور برگزار می شود. این پیمان امنیتی که در ابتدای تشکیل دولت وحدت ملی امضا شد، که در بدو امضا و هم اکنون مورد انتقاد برخی از اعضای شورای ملی افغانستان قرار گرفت.

علیرغم این پیمان امنیتی، ناامنی در افغانستان شدت بیشتری گرفت و فعالیت های طالبان در سراسر افغانستان توسعه یافت و برخی از مناطق افغانستان از جمله منطقه «دند غوری» از توابع ولایت «بغلان» که با پیوستن ۳۰ پلیس محلی به طالبان این منطقه بدست طالبان افتاد.

جان کری پس از افغانستان به کشورهای آسیای مرکزی از جمله قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان سفر نمود که علاوه بر مبارزه با گروههای تروریستی و جذب نیروی جهادی از این کشورها توسط داعش که بر اساس برخی از آمارهای غیر رسمی ۲ تا ۴ هزار از کشورهای آسیای مرکزی به داعش پیوسته اند و موضوع تقلیل نیروهای آمریکایی در افغانستان در سال ۲۰۱۷ را به اطلاع آنان رساند. در پایان بیانیه مشترک همکاری ۵ کشور آسیای مرکزی و آمریکا در شهر سمرقند قرائت شد که بر اساس آن همکاری سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، فرهنگی و انسانی در چارچوب گفتگوهای منظم میان وزارتخانه های خارجه ۶ کشور تصویب و امضاء شد.

اما در واقع این سفر علاوه بر موضوعات فوق به منظور کاهش تنش و جلوگیری از شکل گیری بحران جدید سیاسی بین مقامات افغانستان که در سال ۲۰۱۴ تحت عنوان پیمان وحدت ملی، دولت ائتلافی با حضور «اشرف غنی» رئیس جمهور و «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان تشکیل شده بود انجام پذیرفت. چرا که تعدادی از رهبران جهادی، سیاستمداران و برخی از وزراء سابق از دولت کنونی افغانستان و اشرف غنی انتقاد داشته و معتقدند این دولت ناکارآمد است.

بسیاری از تحلیلگران نیز از ابتدا، آینده دولت ائتلافی وحدت ملی را روشن ارزیابی نکردند و اعلام نمودند که در نهایت با شکست مواجه خواهد شد. چون این دولت با یک توافق شتاب زده و تحت فشار آمریکا به تقسیم قدرت میان دو رقیب انتخابات یعنی عبدالله عبدالله و اشرف غنی بوجود آمد. در این توافقنامه موافقت شده بود که در ماه سپتامبر سال جاری به منظور مشروعیت بخشیدن به دولت کنونی انتخابات پارلمانی برگزار گردد. این موضوع تا کنون به علت تشدید اختلافات به نتیجه نرسیده و سفر جان کری در همین رابطه انجام پذیرفته که وفاقی دیگر بین دو قطب قدرت در افغانستان ایجاد کند. علاوه بر دورنمای دولت کنونی و نقش رئیس اجرایی افغانستان به عنوان نخست وزیر، با توجه به اختلافات مانع از اجرای اصلاحات شده است و این اختلافات در زمینه های دیگر از جمله انتخاب کاندیدای وزارت دفاع نه تنها بین اشرف غنی و عبدالله بلکه بین دیگر گروهها نیز مشهود بود.

اصطکاک فرسایشی نرم که به فاز تقابل سخت بین دو رقیب در خصوص موضوعاتی از جمله تعیین وزیر دفاع بوجود آمده بود که سفر کری این اصطکاک را در سطح نرم نگه داشت تا دو طرح استراتژیک آمریکا در افغانستان و منطقه به سهولت اجرا شود. ابتدا تغییر بستر عبور جغرافیای خشونت از افغانستان به کشورهای هدف و دوم تقلیل حوزه نفوذ کشورهای همسایه افغانستان بویژه پاکستان که به زعم مقامات افغانستان از گروههای جهادی و طالبان در داخل افغانستان بصورت پنهان حمایت می کند و پرداختن به پروسه خاورمیانه بزرگ که وارد فاز تجزیه خونین کشورهای منطقه خواهد شد. این موضوع از جمله دکترین آمریکا به منظور برقراری توازن قدرت در منطقه است که پس از جنگ جهانی دوم و پایان یافتن جنگ سرد کارایی خود را برای تامین منافع آمریکا و همپیمانان غربی از دست داده است. بر اساس دیدگاه آمریکایی ها نظم جدید در منطقه باید متضمن منافع درازمدت آمریکا و کشورهای غربی باشد.

*هم «اشرف غنی» و هم عبداالله عبدالله از سخنان کری حمایت کردند. در حالی که برخی روند کنونی را به نفع عبدالله نمی دانند. دلایل موافقت با سخنان کری از سوی اشرف غنی و عبدالله عبدالله چه بوده است؟

همچنان که گفته شد، در سال ۲۰۱۴ آمریکایی ها به منظور راضی کردن پاکستان و دیگر کشورهایی منطقه که در پروسه انتخابات، درگیر حمایت از اشرف غنی بودند و همچنین تقسیم قدرت بین دو رقیب، که آمریکا برای برقراری توازن قدرت در منطقه و تداوم سیاست های خود در افغانستان به آن نیازمند بود، با فشار زیاد و به منظور توازن قدرت بین قطب های سیاسی در افغانستان و همچنین حالت شکننده امنیتی افغانستان و جلوگیری از تنش و انشقاق در بین صفوف سیاستمداران و رهبران افغانستان، طرح دولت وحدت ملی با فشار بیشتر به عبدالله بنا نهاده شد.

با چانه زنی آشکار و فشار و تهدید نهان، عبدالله را قانع به پذیرش طرح مذکور کردند و در شرایط امنیتی افغانستان، آمریکاییها اهداف خود را بر اراده سیاسی رهبران افغانستان مجدداً تحمیل نمودند. لذا این سفر با نزدیک شدن پایان عمر دولت وحدت ملی و وجود اختلافات در بین مقامات ارشد وارد کابل شد. پیشتر اوباما در یک کنفرانس ویدیویی با عبدالله به وی در مورد دخالت در صلاحیت و اختیارات اشرف غنی در خصوص روند صلح هشدار داده بود.

*آینده دولت وحدت ملی افغانستان را چگونه ارزیابی می کنید؟

آینده دولت وحدت ملی با چالش هایی مواجه هست که خلاصه ای از آن به ترتیب ذیل است:

- اختلافات بین مقامات ارشد کشور بویژه عدم حضور «ژنرال دوستم» معاون اول رئیس جمهور افغانستان در نشست کابینه، امنیت ملی و دیگر مراسم های دولت، ژنرال دوستم از اشرف غنی خواسته بود که یک ازبک تبار برای وزیر دفاع کشور معرفی نماید که مورد قبول وی واقع نشد.

- همچنین اقتصاد فلج شده و رشد اقتصادی پایین ۲.۵ درصد این کشور و چالش های امنیتی و عدم توانایی مدیریت این چالش ها بعلت اختلافات.

- چهره های جهادی و سیاسی افغانستان در سال ۲۰۱۵ شورای عالی حراست و ثبات افغانستان را بعنوان اپوزیسیون دولت تشکیل دادند و خواستار انتخابات و اجرای اصلاحات شدند.

- دولت وحدت ملی یک دولت شکننده و اختلافات داخلی اراده و تصمیم گیری و روند اصلاحات در همه امور کند و یا بطور کلی تعطیل است.

- همه رهبران و حتی مقامات دولتی، دولت کنونی اشرف غنی و عبدالله را ناکارآمد توصیف می کنند و همانطور که گفته شد این دولت با فشار آمریکا و بر اساس یک توافق شتابزده ایجاد شده که با تقسیم قدرت میان دو رقیب ایجاد شد و آمریکا بدنبال تصویب و امضاء توافقنامه امنیتی با کابل بوده که لزوم تشکیل دولت برای انعقاد و امضا این قرارداد تشکیل دولت وحدت ملی و امضا این توافقنامه با دولت افغانستان بود.

- هم اکنون بر اساس این توافقنامه بین عبدالله و اشرف غنی، برگزاری انتخابات پارلمانی جهت مشروعیت بخشیدن به دولت کنونی باید در سپتامبر سال جاری صورت بگیرد که هم اکنون با چالش جدی مواجه است.

-قرار شد که در مورد نقش رئیس اجرایی افغانستان به عنوان نخست وزیر یا یک موقعیت برتر تصمیم گیری شود که در این رابطه تا کنون اختلاف ها در دولت مانع اجرای این اصلاحات شده است.

- اختلاف عملکرد بین کارکنان دولت و خودداری آنان از شرکت در جلسات هفتگی کابینه از جمله اختلافاتی است که اصطکاک را از سطح نرم به سطوح سخت هدایت می کند.

- عدم تحقق وعده های انتخاباتی دو رقیب موجب شده که رهبران حتی مقامات دولت از قبیل «سید حسین انوری» مشاور نظامی اشرف غنی و رهبر حزب حرکت اسلامی و نیز «احمد ضیا مسعود» نماینده‌ ویژه‌ اشرف ‌غنی در امور دولت نیز از این روند انتقاد نمایند.

- عدم بهبود اوضاع امنیتی و اقتصادی و اقدامات جنایتکارانه طالبان در اقصی نقاط افغانستان موجب شده که مردم دست به تظاهرات بزنند و از بی کفایتی دولت وحدت ملی شکایت کنند.

- دخالت و حمایت برخی از همسایگان افغانستان و کشورهای منطقه بویژه عربستان از گروههای تروریستی بویژه طالبان به منظور تاثیرگذاری در فضای سیاسی داخلی افغانستان موجب چالش در دولت وحدت ملی است.

*روابط ایران و افغانستان را در حال حاضر چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطور که می دانید توسعه روابط با همسایگان جزو لاینفک و از اولویت های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است بویژه در مورد افغانستان به لحاظ پیوستگی امنیتی و اشتراکات فرهنگی، مذهبی و تاریخی از اهمیت بالایی برخوردار است و از جمله فرصت ویژه ای است که جمهوری اسلامی ایران در افغانستان سهم جدی در پیشرفت و توسعه این کشور داشته باشد.

تروریسم و افراط گرایی چالش مشترک دو کشور ایران و افغانستان است که بستر همکاری نزدیک دو کشور را فراهم آورده و همچنین موضوع آب، تالاب ها، مواد مخدر و مهاجرت از جمله موضوعاتی است که دو کشور را ناگزیر به همکاری می نماید.

جمهوری اسلامی ایران همیشه و در همه حال در کنار مردم افغانستان بوده و در تشکیل دولت و حل اختلافات سیاسی رهبران این کشور نقش مهمی ایفا نموده است.

رشد روابط اقتصادی و بازرگانی میان دو کشور و تامین امنیت مرزهای جمهوری اسلامی ایران از جمله نقاط مثبت و توجه به توسعه روابط اقتصادی، حمل و نقل و بازرگانی است که همین شرایط تقریباً در مرزهای مشترک با افغانستان با کشورمان حاکم است و مرزهای افغانستان در جوار کشورمان نسبت به مرزهای دیگر کشورها از امنیت و ثبات بیشتری برخوردار است.