اجرای مکانیسم ماشه عواقب امنیتی ناگواری دارد

کسب این موفقیت به مذاق کشورهایی که به هیچ وجه خواهان پیشرفت ایران نیستند خوش نیامده و از همین رو آنها (انگلیس، فرانسه، آلمان و البته آمریکا) ایران را متهم به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت می‌کنند و کاخ سفید با سوءاستفاده از همین موضوع تلاش می‌کند تا بهانه‌ای برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بیابد.

در همین رابطه «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده، با انتشار بیانیه‌ای از کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل خواست تا تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کنند.

بر اساس برجام تحریم تسلیحاتی ایران در اکتبر ۲۰۲۰ به پایان می‌رسد و پس از آن تهران می‌تواند آزادانه اقدام به خرید و فروش تسلیحات نظامی کند.
در خصوص دلایل اصرار دولت ترامپ به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان‌ملل علیه ایران با «مارک فیتزپاتریک» گفتگو کردیم. مارک فیتزپاتریک، مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در امریکا است، او مسؤولیت نمایندگی این اندیشکده در نیم کره غربی را برعهده دارد و همزمان مدیر برنامه عدم اشاعه و سیاست‌های هسته‌ای این اندیشکده است. او از سال ۲۰۰۵ به عضویت اندیشکده انستیتو بین المللی مطالعات استراتژیک در آمده است. پیش از آن، فیتزپاتریک ۲۶ سال به عنوان دیپلمات در وزارت خارجه امریکا خدمت کرده بود. در طول این سال‌ها او در دفاتر نمایندگی امریکا در سئول، توکیو، ولینگتون، وین و همچنین به عنوان دستیار موقت وزیر امورخارجه در امور عدم اشاعه، فعالیت کرده است.

فیتزپاتریک به خبرنگار مهر گفت: استراتژی پمپئو جهت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، شانس زیادی برای موفقیت ندارد. به نظر می‌رسد انگیزه اصلی واشنگتن از چنین اقدامی از بین بردن کامل برجام تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سوم نوامبر است. اگر جوبایدن پیروز انتخابات شود، که در این شرایط محتمل نیز به نظر می‌رسد، از بین رفتن برجام پیش از تغییر رئیس جمهور کار را برای دولت جوبایدن جهت بازگرداندن آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران بسیار دشوارتر خواهد کرد.

وی افزود: استراتژی که پمپئو بیان کرد دو بخش دارد. اول اینکه ایالات‌متحده آمریکا قصد دارد با پیشنهاد یک قطعنامه در شورای امنیت سازمان‌ملل تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند. اگر این استراتژی با شکست مواجه شود که بسیار محتمل خواهد بود، در این صورت واشنگتن مکانیزم ماشه را بنابر مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ فعال خواهد کرد و از این طریق تمامی تحریم‌ها علیه ایران بازمی گردند. بدیهی است که بخش اول این استراتژی با شکست مواجه خواهد شد زیرا روسیه و چین از قطعنامه‌ای که ایران را به دلیل برخی از اقدامات تلافی‌جویانه در پاسخ به خروج آمریکا از برجام مجازات می‌کند، حمایت نخواهند کرد.

وی افزود: دومین بخش استراتژی (مکانیزم ماشه)، ممکن است موفق شود هر چند موفقیتی نمادین. این شیوه بر اساس سیاستی نمادین بنا شده است یعنی حتی با وجود اینکه ایالات‌متحده آمریکا دیگر عضوی از توافق هسته‌ای با ایران نیست، اما قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان‌ملل حق اعضای اصلی شورای امنیت را برای فعال کردن مکانیزم ماشه تأیید می‌کند. براساس این بند زیرکانه، هیچ‌یک از دیگر اعضای شورای امنیت سازمان‌ملل نمی‌توانند آن را وتو کنند.

معاون اسبق وزارت خارجه آمریکا در مورد مشکلات اجرای مکانیسم ماشه گفت: ایالات‌متحده ابتدا باید ریاست شورای امنیت را که به‌صورت ماهانه بین اعضای آن تغییر می‌کند برای به بحث گذاشتن این قطعنامه متقاعد کند. اندونزی و روسیه که در ماه آگوست و اکتبر این کرسی را در اختیار دارند به‌طور قطع با چنین درخواستی مخالفت خواهند کرد. آلمان و فرانسه، رؤسای این شورا در ماه‌های ژوئن و جولای نیز مردد هستند. نیجریه، رئیس شورا در ماه سپتامبر احتمالاً مقاومت کمتری در برابر فشارهای آمریکا خواهد داشت. از این رو ماه سپتامبر برای مطرح کردن این قطعنامه در شورای امنیت بهترین زمان خواهد بود.

وی افزود: اما روسیه با طرح این پرسش که آیا ایالات‌متحده هنوز عضوی از برجام خواهد بود یا خیر و از این رو آیا حق استفاده از پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ را خواهد داشت، می‌تواند مخالفت خود را نشان دهد. سپس ۹ عضو واجد شرایط از ۱۵ عضو شورای امنیت باید از حکم ریاست شورا حمایت کنند.

فیتزپاتریک همچنین گفت: مهم‌ترین جنبه استراتژی آمریکا برای تمدید ممنوعیت فروش تسلیحات به ایران از بین بردن بقایای برجام تا پیش از پایان ریاست‌جمهوری ترامپ در ماه نوامبر است. در واقع حامیان این طرح به دنبال آن هستند تا یک دیوار تحریمی را علیه ایران ایجاد کنند که در صورت شکست ترامپ در انتخابات ماه نوامبر، ازسرگیری روابط دیپلماتیک با ایران برای دولت جدید آمریکا بسیار دشوار شود. اما بازگرداندن تمامی تحریم‌های پیش از برجام علیه ایران برای اشاعه جهانی تسلیحات، دیپلماسی چندجانبه و صلح منطقه‌ای عواقب خاص خود را خواهد داشت. در صورت بروز چنین سناریویی، ایران نه‌تنها غنی‌سازی اورانیوم را به سطوح صنعتی افزایش خواهد داد بلکه از توافق منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیز خارج می‌شود و مجوزی را برای بازرسی از تأسیسات هسته‌ای خود صادر نمی‌کند. بنابراین مقامات فرانسه و آلمان باید راه حلی ارائه دهند که تحریم‌های تسلیحاتی در موعد مقرر برداشته شوند اما همزمان محدودیت‌های جدید بین بازیگران اصلی وضع شود که ماهیت این محدودیت‌ها از بین نرود.

وی در نهایت گفت: به‌جای اقدامات جنجال‌برانگیز کنونی توسط آمریکا برای پیروزی در شورای‌امنیت به دلایل نمادین و سیاسی باید به دیپلماسی تکیه کرد.