چندی پیش موسسه بروکینگز گزارشی پیرامون توان موشکی و راکتی جمهوری اسلامی منتشر كرد اما از میان نکاتی که در این گزارش جلب توجه ميکرد، بیان این نکته بود که توان موشکی و راکتی جمهوری اسلامی، آن چنان که خود ایران ابراز ميکند قوی و دقیق نیست و این توان در مقابل حجم بالای استعداد و تجهیزات نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه و نیز همپیمانان عرب منطقه، در نبردی احتمالی کارایی لازم را نخواهد داشت و لذا توان موشکی ایران بیشتر جنبه سیاسی و روانی داشته و به منظور ایجاد رعب و وحشت برای جلوگیری از حمله به جمهوری اسلامی است.
این گزارش به دنبال القای این مطلب بود که ایران برای بهبود بخشیدن به توان موشکی خود باید به تولید سلاح اتمی بپردازد و موشکهاي خود را به آن مجهز نماید، و با این سخن ذهن سیاستمداران غرب را به این سمت معطوف ميکند که ایران بر خلاف اظهارات صریح مسئولان ایرانی درپی تولید سلاح اتمی است، تا با این گفته بتواند در مذاکرات هستهاي بر طرف ایرانی فشار وارد آورد. «دیدبان» در یادداشت پیشرو به دنبال این است تا به بررسی توان راکتی و موشکی ایران بپردازد تا ببینیم، آیا اظهار نظر این موسسه آمریکایی در مورد ضعف برنامه موشکی ایران صادق است یا خیر؟
موشکهايي که از عمق ایران شلیک ميشوند
وجود انواع و طیفهاي مختلف موشکها با بردهاي مختلف این امکان را ميدهد که ایران بتواند از عمق خاک خود و نه بر سر مرزها به شلیک موشک بپردازد، ایران ميتواند با پراکنده کردن موشکهاي برد متوسط و بلند خود در عمق خاک خود با رعایت اصل پراکندگی، یا غافلگیری دشمن به شلیک موشک بپردازد. موشکهاي ایران این توانایی را دارند تا بتوانند محدودیتهاي ایران را در زمینه هوایی و دریایی را جبران کنند، این بدان جهت است که ایران بر خلاف همسایگانش در نوسازی تنها باید بر توان بومی خود تکیه نماید در حالی که کشورهاي منطقه برای تامین احتیاجات نظامی خود به ایالات متحده و دیگر کشورها تکیه دارند.
خلیج فارس، آغاز حرکت برای نقطهزنی
موسسات تحقیقاتی غربی در مورد موشکهاي ایران در زمینه برد، دقت و میزان کشندگی و قدرت تخریبی تردید دارند، و لذا این موشکها را بیشتر به عنوان حربهاي سیاسی برای ایجاد رعب در میان دشمنان ایران ميپندارند. آنها بر این عقیدهاند که موشکهاي ایران در صورت اصابت به هدف قابلیت نقطهزنی ندارند. اما آنان بر این مسئله نیز تاکید دارند که ایران به دنبال بهرهگیری از سیستمهاي هدایت شونده برای اصابت دقیق موشکهاي خود است چنانچه این سیستمها اکنون بر روی چند نمونه از موشکهاي میان برد ایران نصب شدهاند که موشکهاي "فاتح ۱۱۰" و در نهایت "خلیج فارس" از آن بهره ميبرند در عین حال ایران به دنبال این است که سیستمهاي هدایت پیشرفته خود را به منظور نقطهزنی برروی موشکها بالستیک برد بلند خود نیز پیاده کند تا بر میزان مهلکی آنها بیافزاید.
ارتقاي خانواده موشک شهاب در همین راستا است به طوری که در موشک "قیام" بالکها حذف شده است و این امکان این توانایی را ميدهد تا موشک با دقت و سرعت بیشتری بر هدف فرود آید و علاوه بر این حمل و استفاده از آن در سیلوهاي زیرزمین نیز آسانتر ميشود، در "سجیل" از سوخت جامد و کلاهک ارتقا یافته استفاده شده است و برد آن به دلیل دو مرحلهاي بودن افزایش یافته است، سجیل از سیستم هدایت پیشرفتهتری نسبت به شهاب۳ بهره ميگیرد. استفاده از سوخت جامد زمان آمادهسازی آن را کاهش داده است سرعت شیرجه کلاهک در مرحله آخر ۴۰۸۰ متر بر ثانیه است که هدف قرار گرفتن از سوی سیستمهاي دفاعی را غیر ممکن ميکند، "قدر اف" از دیگر اعضای خانواده شهاب است که زمان آمادهسازی آن برای پرتاب کاهش یافته است در همه این موشکها سیستم هدایت اصلاح شده است تا بتوانند به حداقل خطا در اصابت دست یابند. ایران سعی دارد تا بتواند از سیستمهاي هدایتکننده بهره ببرد و از سویی برای شناسایی اهداف از پهپادها و در آینده از ماهواره استفاده ببرد این اقدامات نه تنها برای شناسایی بلکه برای برآورد خسارات نیز ميباشد. غربیها ميافزایند ایران در وضعیت کنونی سعی ميکند تا با استفاده از سیستمهاي هدایت شوندهاي که تاکنون به آنها دست یافته و نیز با بهرهگیری از شلیک موشکها به صورت رگباری ضعف خود را جبران کند، لذا ایران نخستین گامها را برای تقویت دقت و نقطهزنی اهداف در موشکهاي بالستیک خود آغاز کرده است. اما با این وجود و علی رغم انتشار تصاویری از قابلیت نقطهزنی در موشک بالستیک زمین به زمین و زمین به دریای خلیج فارس، آمریکاییها هنوز قابلیت نقطهزنی این موشک را انکار ميکنند و ادعای ایران را کذب ميدانند.
نبرد نامتقارن موشکی
نکته دیگری که باید در رزم موشکی ایران به آن اشاره کرد این است که روش رزم در سازمان موشکی نه براساس رزم کلاسیک بلکه براساس رزم نامتقارن است، چنانچه در این راستا بارها در جنگهاي اخیر نیروهاي مقاومت در لبنان و فلسطین با تکیه بر موشکهاي کوتاهبرد خود ولی با تکیه بر اصول غافلگیری و رزم نامتقارن توانسته رژیم صهیونیستي را وادار به پذیرش شکست بنماید این در حالی است که این رژیم تمام توان خود را برای جلوگیری از اصابت موشکها با بهره بردن از سیستم دفاع موشکی گنبد آهنین و نیز سيستم دفاع موشکی دیوید اسلینگ مدل ارتقا یافته سیستم دفاعی اَرو برای مقابله با موشکهاي برد بلند و همچنین جلوگیری از شلیک موشک با استفاده از نیروی هوایی خود به کار گرفت و در رسیدن به اهداف خود برای نابودی توان موشکی حماس و حزبالله ناکام ماند، و همه اینها در حالی صورت ميگرفت که جنگ در میدان رزمی با وسعت بسیار کم و نزدیک به مرزهای اسرائیل صورت ميگرفت و همه این مناطق تحت اشراف هواپیماهای شناسایی و بدون سرنشین و نیز ماهوارهها اطلاعاتی بود. ایران همواره بر این نکته تاکید کرده است و از گفتن این نیز هیچ ابایی نداشته و دشمنی خود را با رژیم صهیونیستی به طور واضح بیان کرده است. لذا یکی از مهم ترین اهداف موشکهاي ایران اسرائیل است، اما این نکته قابل تامل است که وقتی گفته ميشود هدف این موشکها اسرائیل است لزوما به معنای شلیک موشکها از خاک ایران نیست چنانچه در جنگهاي اخیر اسرائیل با نیروهاي مقاومت این نکته اثبات شد و این نیز نشان از نبرد موشکی نا همتراز است.
انتقال دانش فنی برای ساخت موشک و نیز انتقال فناوریهاي ساخت موشک با قابلیت هدایت شونده به حزبالله و حماس. به گفته موسسه بروکینگز ایران اخیرا نسل سوم موشکهاي زلزال را که قابلیت هدایت شوندگی و رهگیری دارند به حزبالله اعطا کرده است که این موشکها قابلیت نطقهزنی دارند. اکنون نیروهای منطقه برای تهیه مواد و تجهیزات خود دیگر به جمهوری اسلای نیازمند نیستند، در حقیقت محاصره و شرایط سخت اطلاعاتی و امنیتی این نکته را ایران گوشزد نمود که برای ادامه دادن مسیر مبارزه باید علاوه بر ارسال متخصصان و نیروهای زبده ایرانی، دانش فنی لازم را برای ساخت موشک را به آنان انتقال دهد تا با استفاده از این راه حل مشکل فاصله زیاد میان خط مقدم جبهه مقاومت و مرکز فرماندهی آن یعنی ایران جبران شود.
نبوغ ایرانی در خدمت توان موشکی
یکی دیگر از نگرانیهاي دشمنان جمهوری اسلامی ایران در اختیار داشتن طیف گستردهاي از انواع مختلفی از موشکها با قابلیتهاي گوناگون است، علاوه بر این ایران همواره در حال به روز کردن و توسعه موشکهاي خود است، قابلیتهاي موشکی کنونی این اختیار را به ایران ميدهد تا بتواند اهدافی را در اسرائیل، شبه جزیره عربستان، آسیای مرکزی، ترکیه، جنوب روسیه و اروپا و تا نزدیکی شبهقاره هند و نیز دهانه اقیانوس هند را مورد هدف قرار دهد. موسسههاي پژوهشی غربی در این زمینه بر این باور هستند که ایران اخبار و اطلاعات کمی از تحولات موشکی خود در سالهاي اخیر منتشر کرده است و هر از چندی توان موشکی خود را به یکباره در رزمایشهاي خود نشان ميدهد که این منجر به غافلگیری طرف مقابل شده است. غربیها بر این نکته اعتراف ميکنند که آنها هنوز نتوانستهاند به تخمینی صحیح از تعداد لانچرها، موشکها و سیلوهاي پرتاب و نیز حجم قدرت و دقت موشکهاي ایرانی دست یابند. استفاده از واحدهاي متحرک پرتابکننده و نیز افزایش استفاده از سوخت جامد در موشکها، این یکی از مواردی است که در گزارش اندیشکده آمریکایی سیاسآیاس به آن اشاره ميکند.
هر چند هرکدام از موشکهاي ایرانی رسالت خاص خود را دارا هستند اما با این حال غربیها معتقد هستند که بیشتر موشکهاي ایران فاقد دقت و قدرت لازم هستند و لذا ایران مجبور است برای این منظور به دو راه متوسل شود ۱- بهره بردن از کلاهکهاي غیرمتعارف (شیمیایی، هستهای، بیولوژیک) ۲- رسیدن به دانش طراحی موشکهاي بردبلند نقطهزن، اما ایران برای پاسخ به این ضعف خود یعنی ضعف در دقت و قدرت موشکها با توجه به دکترین دفاعی خود و باتکیه بر ظرفیتهاي داخلی پاسخهايي دیگر داده است.
ساخت و طراحی کلاهکهاي بارانی و خوشهای، استفاده کردن از لانچرهاي چند تایی برای پرتاب، استفاده از سيلوهاي زیر زمینی و... بخشي از تواني است كه ايران در زمينه موشكي خود از آن بهره ميبرد.
رزمایشهايي برای آمادگی و برنامهريزی
انجام مانورهایي برای تمرین قابلیتهاي موشکی و برای عملی کردن تهدیدها در موقع لزوم یکی دیگر از راهبردهاي جمهوری اسلامی برای حفظ آمادگی خود است. این مانورها به طور فزایندهاي بر روی خلیج فارس و تنگه هرمز به منظور بستن تنگه هرمز و هدف قرار دادن پایگاهها و نیز ناوهای آمریکایی و نیز پرتابهايي بلند برای هدف قرار دادن اسرائیل طرحریزی ميشوند. همه اینها جدای از فعالیتهاي دیگر یگانها اعم از دریایی و هوایی و زمینی برای ضربه زدن به دشمن در موقع لزوم است، چیزی که غربیها به دلیل ترس خود از هیبت موشکهاي ایرانی از توجه و دقت در دیگر نیروهای ایرانی غافل شدهاند.
سپرهای پنبهای
آمریکا و متحدانش همه توان خود را برای ایجاد سپری قوی در منطقه برای جلوگیری از اصابت موشکهاي ایران به پایگاهها و نقاط استراتژیک مانند نیروگاهها، پالایشگاهها، بنادر و... که ميتوانند جز هدفهاي ایران در جنگ احتمالی باشند به کار گرفتهاند در این زمینه، آنان با تغییر استراتژی دفاع نقطهاي به دفاع منطقهاي به دنبال ایجاد یک سپر سراسری در منطقه است. پنتاگون در راستای این هدف به نوسازی سیستم دفاع موشکی عربستان پرداخته و نسل جدیدی از سامانه پاتریوت را در اختیار عربستان قرار ميدهد، این در حالی است که کشورهاي کویت، امارات و قطر از دیگر مشتریان این سیستم هستند، علاوه بر این ترکیه نیز به عنوان عضوی از ناتو در راستای این هدف با استقرار این پدافند موافقت کرده است، هر چند این همکاری در راستای امنیت مرزهای ترکیه با سوریه بیان شد اما آگاهان بر این باور هستند که استقرار این سامانه در مرزهاي ترکیه هشداری به جمهوری اسلامی و برای دفاع در مقابل اسرائیل است؛ علاوه بر این آمریکا سامانه دفاع موشکی تاد را به ارزش یک میلیارد و نهصد و شصت میلیون دلار در اختیار امارات قرار داده است. خرید این سامانههاي موشکی در حالی که طرف مقابل ادعا ميکند که موشکهاي ایران بیشتر جنبه روانی دارند و از دقت و قدرت بالایی برخوردار نیستند. نکته دیگر این که بسیاری از کارشناسان نظامی جهان در پیرامون کارایی و عملکرد این سامانههاي تردید دارند چرا که این سامانهها در محیط عملیاتی و خارج از حیطه آزمایش عملکرد خوبی از خود به ثبت نرساندهاند، چنانچه در جنگ خلیج فارس علیرغم اینکه موشکهاي اسکاد عراق با نواختی بسیار پایین شلیک ميشدند و با وجود اینکه نیروی هوایی ائتلاف بر منطقه اشراف و برتری کامل داشتند این سامانهها نتوانستد در کارنامه خود نمره خوبی را به ثبت برساند و تحقیقات انجام شده توسط کمیته ویژه سنای آمریکا با همکاری دانشگاه ماساچوست، نرخ موفقیت این سیستم را۱۰درصد تعیین کرده است.
علاوه بر این سیستم تاد نیز علیرغم هزینههاي هنگف برای تحقیق و توسعه و نیز تصویب بودجههاي پی درپی برای ارتقا با شکست مواجه شده است. سیستم تاد هنوز در شرایط نبرد واقعی مقابل اسکاد قرار نگرفته و اصولا برای مقابله با موشکهای برد متوسط ساخته شده و در مقابل موشکهای بالستیک حرفی برای گفتن ندارد. همه اینها در حالی است که جمهوری اسلامی برای هدف قرار دادن خود این سایتهاي ضد موشکی از موشکهاي خلیج فارس و فاتح ۱۱۰ بهره ميبرد که با استفاده از لانچرهاي چندتایی و متحرک ميتوانند قبل از شناسایی توسط دشمن به اجرایی عملیات بپردازند، این امکان این توانایی را به ایران ميدهد که در خوشبینانهترین حالت در صورت اصابت چند موشک بالستیک توسط این سامانهها به طور حتم خود سامانه توسط موشکهاي بعدی مورد اصابت قرار خواهد گرفت. علاوه بر این اخباری مبنی بر طراحی موشک رادار زن توسط جمهوری اسلامی منتشر شد که اکنون در مراحل ابتدایی و تست است که این قابلیت را دارد تا اهدافی را که از خود تشعشعات راداری ساتع ميکنند مورد اصابت قرار دهد که به دلیل مسائل امنیتی فعلا از بیان جزئیات عاجزیم.
به طور کلی آنچه که توسط متخصصان سیستمهاي ضد موشکی مورد تایید است این است که این سیستمها در شرایط واقعی نبرد قابلیت مقابله موثر را ندارند و در مقابل حجم بالای موشکها شلیک شده با سرعت بالا و نیز خطای محاسبه قادر به انجام ماموریتهاي محولهشان نیستند. این موضوع علاوه بر سیستمهاي موشکی پاتریوت و تاد آمریکایی برای سیستم گنبد آهنین و اَرو اسرائیلی نیز صادق است، چنانچه مقامات اسرائیلی موفقیت گنبد آهنین را در مقابل راکتها ۹۰ درصد اعلام ميکردند آمریکا برای ایجاد این سپر موشکی نهصد میلیون دلار به اسرائیل کمک مال داد، هزینه برپایی هر پرتابگر این سامانه پنجاه میلیون دلار است در صورتی که هزینه یک موشک قسام بسیار ارزان و ناچیز است اما با این وجود در جنگ اخیر از میان ۲۴۷۹ موشک تنها توانسته است ۴۵۹ موشک را مورد اصابت قرار دهد و این بدان معناست که چهار پنجم این موشکها به هدف اصابت کردهاند هر چند این راکت قدرت بالایی نداشتهاند اما فلج کردن زندگی و اقتصاد صهیونیستها و تحقیر وارد شده بر آنها بر جنبه روانی مسئله ميافزاید. اکنون با وجود راکتهاي کوتاهبرد با کلاهکهايي حداکثر تا ۹۰ کیلوگرم جایی در اسرائیل امن نیست، پس نمی توان به اسرائیلیها برای مقابله با موشکهاي ایران با کلاهکهاي خوشهای، بارانی و شدید الانفجار تضمین داد.
این در حالی است که خود آمریکاییها شلیک موشکهاي ایران به صورت رگباری که قابل رهگیری نباشد را در حد و اندازه استفاده ایران از سلاح اتمی مهلک ميدانند. آمریکاییها بر این اعتقادند که با تجهیزات و امکانات پیشرفته اطلاعاتی و نظامی خود ميتوانند مانع از پرتاب بارشی از موشکها ایرانی شوند اما این گفته یکی از فرماندهان آمریکایی در سال ۱۹۹۱ و درجنگ خلیج فارس است او در مورد سخت پیدا کردن لانچرهاي پرتاب موشک گفت: این کار مانند یافتن سوزن در انبار کاه است، این در حالی است که ایران از حیث وسعت چندین برابر عراق است، دارای اقلیمهاي گوناگونی از کوهستان و کویر تا دریا و جنگ است، هواپیماهای شناسایی دشمن برای ورود چارهاي جز نابودی یا در دام افتادن ندارند و اصول پدافند غیرعامل به خوبی در این زمینه رعایت ميشود.
اتهام حرکت به سمت سلاح اتمی
نکته دیگری که غربیها بر آن تاکید ميکنند، این است که ایران برای جبران ضعف موشکهاي خود باید به سلاح هستهاي مجهز شود، همین نکته عاملی است که موجب اشتباه آنها در محاسباتشان ميشود. نگاه و روحیه استکباری آنان و اینکه برای رسیدن به هدف از هر ابزاری ميتوان بهره جست، آنها را به این واردار ميکند که تصور کنند که متولیان امور دفاعی ایران نیز مانند آنان فکر ميکنند، این در حالی است که استفاده از سلاح هستهاي در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی جایگاهی ندارد. صاحب نظران و کارشناسان امور نظامی و دفاعی ایران بر این عقیده هستند که با تکیه بر ظرفیتهاي موجود و استفاده از قوه تفکر و نبوغ و با در نظر گرفتن نقاظ ضعف دشمن بدون بهرهگیری از سلاحی که براساس فتوای مقام معظم رهبری حرام اعلام شده ميتوان ضربات مهلکی را بر دشمن وارد آورد. در بیشتر کشورهاي موشکی جهان به منظور جبران خطای موشک از سلاحهاي نامتعارف استفاده ميشود در حالی که در دکترین دفاعی جمهور اسلامی تاکید بر دقت و استفاده از دیگر توانایی ها، جایگزین استفاده از سلاح هستهاي شده است. رعایت تقوای جنگ در چارچوب دفاعی جمهوری اسلامی دارای جایگاهی رفیع است، در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی تعدی و تجاوز جایگاهی ندارد. کشتن بیگناهان و حیوانات و گیاهان و از بین بردن نسل و حیات با استفاده از سلاحهاي مخرب و کشتار تنها شایسته روحیه جهانخواران است.
نتیجهگیری
براساس آنچه بیان شد، معتقديم که توان موشکی و راکتی جمهوری اسلامی بسیار متنوع و غنی و در عین حال در حال توسعه و رشد است، این توان نه تنها یک حربه سیاسی بلکه تهدید عملی و جدی برای دشمنان جمهوری اسلامی است، چنانچه رهبر انقلاب آن هنگام که صحبت از تهدید به میان ميآید با قاطعیت آمادگی ایران را برای چشاندن طعم این موشکها به اسرائیل اعلام ميدارد: «سردمداران اسرائیل گاهی ایران را تهدید میکنند اما به نظر میدانند که اگر غلطی بکنند جمهوری اسلامی، تل آویو و حیفا را با خاک یکسان خواهد کرد.» این حاکی از این است که جمهوری اسلامی از این توان موشکی تنها به عنوان حربهاي روانی بهره نمی گیرد. با توجه به پیشرفته بودن و ساختارهاي مدرن و پیچیده این موشکها و بهره گیری از روشهاي رزم نا همتراز، و دوری جستن از استفاده از سلاح اتمی و عدم شناخت دشمنان نسبت به قابلیتها و تواناییهاي موشکی ایران، دشمنان ایران و هم پیمانان آنها با وجود سیستمهاي پیشرفته دفاع موشکی توان مقابله با بارانی از موشکهاي ایرانی را نخواهند داشت. در یادداشت بالا تنها به بحث موشکهاي بالستیک ایران پرداخته شد، در حالی که در نبرد احتمالی تنها موشکها تعیینکننده نخواهند بود، در مطالب بعدی سعی خواهد شد به بررسی دیگر ابعاد توان نظامی جمهوری اسلامی پرداخته شود.
منبع: سیاست روز