اسلام تايمز - روابط ترکیه و آمریکا ، در مسیر همسویی؟

اسلام تایمز : روابط ترکیه و آمریکا اخیراً به یکدیگر نزدیک ترشده و شواهد و نشانه‌ها حاکی از آن است که دو طرف درصدد افزایش سطح تعاملات در عرصه‌های مختلف هستند.

آمریکا در سیاست خارجی ترکیه همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است. به‌طور معمول نخست وزیران ترکیه پس از پیروزی در انتخابات اولین مقصد سفر خارجی خود را آمریکا قرار می‌دهند. این کشور عضو ناتو و متحد دیرین آمریکاست. در دوره جنگ سرد، ترکیه به‌عنوان دولت مرزی غرب در مقابله با کمونیسم عمل می‌کرد. پایان جنگ سرد از اهمیت استراتژیکی این کشور نزد غرب کاست، البته این کاهش اهمیت، مدت زیادی به طول نینجامید و با تهاجم آمریکا برای بیرون راندن عراق از کویت مجدداً ترکیه جایگاه خود را به دست آورد. ترکیه در این جنگ از تلاش‌ها برای عقب راندن عراق از کویت حمایت کرد و به آمریکا اجازه داد تا برای پرواز بر فراز عراق از پایگاه‌های ترکیه استفاده کند. با حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و قدرت گرفتن کردها و تشکیل دولت اقلیم کردستان این روابط مجدداً دچار تنش شد. در این جنگ مجلس ترکیه با لایحه عبور سربازان آمریکایی از خاک ترکیه مخالفت کرد.

با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه از سال 2002 به بعد سیاست خارجی ترکیه بیشتر آمریکا محور بوده است تا اروپا محور، ترکیه در دوره جدید می‌خواهد پل ارتباطی جهان مسیحی با جهان اسلام باشد. حزب عدالت و توسعه تلاش دارد در حین تصمیم‌گیری‌های موردی مستقل از آمریکا پیوند نزدیک خود با این کشور را حفظ کند. آمریکا نیز در نقطه مقابل از نوع خاص سیستم سیاسی مدنظر این حزب که ترکیبی از اصول لیبرالیسم، سکولاریسم و درعین‌حال گرایش‌های اسلام‌گرایانه است حمایت کرده و تلاش دارد آن را به‌عنوان الگو و مدل مناسبی برای کشورهای منطقه معرفی کند.

در دوره اوباما هرچند روابط نزدیک این دو کشور همچنان ادامه داشت اما اردوغان از سیاست اوباما درخصوص سوریه ناراضی بود. اقدامات اوباما در حمایت از کردهای سوریه و عراق و عدم مداخله مستقیم نظامی در بحران سوریه از عمده محورهای مورد اختلاف ترکیه و آمریکا در این دوره بود. کودتای نافرجام نظامیان ترکیه در ژوئیه 2016 و درخواست این کشور از آمریکا برای استرداد فتح‌الله گولن که به ادعای مقامات ترکیه طراح اصلی کودتا بود با عدم موافقت آمریکایی‌ها مواجه شد و این مسئله به تیرگی هر چه بیشتر روابط دو کشور دامن زد.

با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا، اردوغان ابراز امیدواری کرد که روابط آنکارا و واشنگتن بهبود یابد. ترامپ هم پس از پیروزی همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی ترکیه که مورد حمایت و خواست اردوغان بود؛ این پیروزی را تبریک گفت.

تصمیم مقامات آمریکا برای ارسال سلاح به کردهای سوریه برای عملیات آزادسازی شهر رقه (6 ژوئن 2017) مخالفت ترکیه را در پی داشت و مقامات ارشد نظامی و اطلاعاتی ترکیه با سفر به واشنگتن تلاش کردند تا مانع این کار شوند ولی آمریکایی‌ها اعلام کردند تصمیم خود را در این زمینه اتخاذ کرده‌اند. جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا هم در دیدار با بن علی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه اعلام کرد که این تصمیم نهایی شده و من شکی ندارم ترکیه و آمریکا با در نظر گرفتن امنیت ترکیه در این زمینه همکاری خواهند کرد.

آمریکا تلاش دارد با اتخاذ چنین مواضع و اقداماتی، هم کردهای منطقه را در محور خود داشته باشد و هم ترکیه را راضی نگه دارد. ترکیه هم با حمله به گروه‌های مبارز کُرد در پی اِعمال فشار و القای این انگاره به مقامات آمریکاست که حمایت آمریکا از این گروه‌ها را نمی‌پذیرد و درصورت نیاز آنها را سرکوب کرده و نخواهد گذاشت تا آنها به حدی قدرتمند شوند که امنیت و منافع ترکیه را تهدید کنند.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا در سفر اخیر خود به ترکیه یک روز پس از دیدار با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد که دولت ترامپ روند بهبود روابط خود با ترکیه را آغاز کرده است. او همچنین مطرح کرد از زمانی که پست وزارت امورخارجه آمریکا را برعهده ‌گرفته، سه بار با اردوغان دیدار کرده و این دیدارها منجر به بهبود روابط آنکارا و واشنگتن شده است. تیلرسون از ترکیه به‌عنوان گذرگاه مهم انرژی جهانی و یکی از شرکای مهم آمریکا در منطقه نام برد.

همچنین آمریکا در روزهای اخیر بار دیگر مخالفت صریح خود را با برگزاری همه‌پرسی کردستان عراق اعلام کرد. برت مک گورک، نماینده رئیس‌جمهوری آمریکا در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش عنوان کرده واشنگتن از هیچ اقدامی دراین‌باره حمایت نمی‌کند و نسبت به همه‌پرسی منطقه کردستان درخصوص تعیین آینده این منطقه اعتراض دارد. اتخاذ این موضع در همسویی کامل با سیاست ترکیه در مخالفت با تجزیه کردستان عراق است. ترکیه نیز در نقطه مقابل، پیگیری قضیه استرداد فتح‌الله گولن را اخیراً مسکوت گذاشته و دیگر همانند گذشته این موضوع را دنبال نمی‌کند.

به نظر می‌رسد باتوجه به عدم اقبال کشورهای اتحادیه اروپا به پیوستن ترکیه به‌عنوان عضو جدید این اتحادیه، روابط این کشور با اروپا به سردی گراییده و ترکیه با فاصله گرفتن از اروپا می‌کوشد با نزدیک‌تر کردن خود به آمریکا، در سیاست‌ها و ائتلاف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی آمریکا نقشی کلیدی ایفا کند. آمریکا هم با در نظر گرفتن منافعی همچون مبادلات تجاری (17 میلیارد دلار در سال)، ترانزیت انرژی و نیازی که به مشارکت و همراهی ترکیه در مدیریت مسائل منطقه‌ای به نفع خود دارد تلاش می‌کند اطمینان خاطر مقامات این کشور را از اینکه سیاست‌های واشنگتن در زمینه‌های مختلف چون کردها، امنیت و منافع ترکیه را با خطر مواجه نمی‌کند جلب کرده و آنکارا را همچنان در محور متحدان خود در منطقه حفظ کند.

مصطفی رنجبر محمدی