چالش های رئیس جدید اقلیم کردستان عراق

نیچروان بارزانی را که فارغ التحصیل دانشگاه تهران است، آن روز با پالتوی مشکی رنگ بلندی که بر تن داشت، جوانی آرام، صبور و همچنین مطلع از تاریخ معاصر منطقه یافتم که در فرصت های کوتاه در مسیر حاج عمران تا روستای صلاح الدین در حوالی اربیل محل استقرار مسعود بارزانی، درباره حوادث اوایل انقلاب ایران برایم گفت و هم او بود که ترتیب یک مصاحبه با مسعود بارزانی و چندتن از رهبران حزب دمکرات را داد. با این همه، تصور اینکه آن جوان بلند قد کرد روزی به بالاترین مقام اجرایی کردستان عراق تبدیل شود، سخت و دشوار بود.

البته جنگ های خونین چندساله دمکرات ها و میهنی ها چندی بعد به دنبال یک توافق پایان یافت و مسعود بارزانی سرانجام در ۲۰۰۳ میلادی و پس از سقوط صدام درتوافقی با جلال طالبانی رهبر اتحادیه میهنی، به ریاست اقلیم کردستان عراق دست یافت و جلال برای پست ریاست جمهوری عراق راهی بغداد شد، جنگ پایان یافت، اما اختلافات در فضای سیاسی کردستان عراق تا امروز ادامه داشته است.

جلال طالبانی که از ابتدای شروع بکار نظام و دولت جدید عراق همواره عامل وحدت بخش و تعاملی در روند سیاسی عراق بود، از ۲۰۱۰ به دنبال یک بیماری طولانی از سیاست کناره گرفت، هرچند سایه شخصیت کاریزماتیکش عرصه سیاسی عراق و کردستان عراق هرگز محو نشد، اما در مقابل مسعود بارزانی در کردستان عراق ماند؛ در هنگامه سقوط موصل به جای کمک به دولت مرکزی در دفع داعش، تلاش کرد سهم خواهی بیشتر کند و در این مسیر از تهدید به جدایی از عراق هم دست نکشید و دست آخر هم جنجال همه پرسی استقلال را در سال ۲۰۱۷ میلادی براه انداخت.
ر زر اااااتذذذذذذذلفبعن
ماجرای همه پرسی به جایگاه و وضعیت مسعود در عراق، کردستان عراق و در منطقه به حدی آسیب زد که کردهای عراقی را عملاً در بن بست قرار داد و مسعود بارزانی رهبر دمکرات ها، برای خروج از این بن بست می بایست تصمیمات سخت اتخاذ کند.
*نیچروان به جای مسعود؟
حالا در هفته های اخیر کردستان عراق چنان دچار تحولاتی در عرصه سیاسی شده که از آن به عنوان یک پوست اندازی جدی یاد می شود. در شرایط جدید نیچروان و مسرور بارزانی دو نواده ملا مصطفی بارزانی بانی حزب دمکرات کردستان عراق، به قدرت رسیدند؛ اولی رئیس اقلیم شد و دومی نخست وزیر آن.

نیچروان بارزانی پسر ادریس فرزند ملا مصطفی و برادرزاده مسعود بارزانی که تا دیروز نخست وزیر اقلیم کردستان عراق بود، هفتم خرداد ماه جاری، از مجموع ۸۱ رای ۶۸ رای نمایندگان پارلمان محلی کردستان عراق را کسب کرد تا به عنوان دومین رئیس اقلیم پا به عرصه سیاسی عراق و اقلیم بگذارد و پست نخست وزیری هم به پسر عمویش مسرور (فرزند مسعود بارزانی) رسید که تاکنون مدیریت امنیتی منطقه را بر عهده داشته است.

با اینحال، اتحادیه میهنی کردستان عراق، همراه با حزب "نسل نو"، رقیب اصلی دمکرات ها، برخلاف توافق قبلی در نشست انتخاب ریاست اقلیم شرکت نکرد.

مسعود بارزانی که حدود دو سال پیش در نامه ای به پارلمان محلی، کناره گیری خود را از قدرت اعلام کرده بود، حالا رسماً این پست را به برادرزاده اش تحویل داده است، اما در بسیاری از محافل گفته می شود که مسعود در جایی پشت پرده کردستان عراق خواهد ماند و سایه اش را از سر کردستان عراق بر نخواهد داشت.

در همین چارچوب، دمکرات ها به دنبال آن هستند که مقامی بالاتر از پست های رسمی برای مسعود بارزانی تدارک ببینند و از آشکار کردن آن هم ابایی ندارند؛ مثلاً عنوان "رهبر کردستان عراق" تا همچنان در نظام تصمیم گیری در کردستان عراق حرف اول را بزند؛ اگرچه به نظر نمی رسد، احزاب قدرتمند دیگر مانند اتحادیه میهنی و یا جنبش تغییر با این رویه کنار بیایند.
آنها حتی به این موضوع که ریاست منطقه کردستان عراق در حال شکل دادن نظام موروثی در این منطقه است و تغییرات برپایه تقسیم قدرت در درون طایفه بارزانی صورت گرفته است، اعتراض دارند و یکی از دلایل مخالفت آنان با تحولات جدید همین موضوع بوده است.

رد این برداشت را می توان در مراسم تحلیف نیچروان در روز سه شنبه این هفته شاهد بود؛ بطوری هم او و هم پسرعمویش در سخنانشان در این مراسم از مدیریت منطقه "تحت رهبری" مسعود یاد کردند؛ موضوعی که مورد توجه رسانه های مختلف قرار گرفت.

*حرف و حدیث هایی در ارتباط با وجود اختلافات داخلی در خانواده بارزانی ها
تفاسیر و تحلیل ها درباره تحولات جاری درکردستان عراق در حالی است که برخی منابع و مراجع از وجود اختلافات داخلی در حزب دمکرات و حتی میان مسعود بارزانی و برادرزاده و دامادش نیچروان بارزانی خبر می دهند.
برخی معتقدند، پس از فوت ادریس بارزانی فرزند بزرگ ملا مصطفی، رهبری حزب دمکرات می بایست به فرزندش نیچروان می رسید که آن زمان در سن قانونی نبود و به همین دلیل، مسعود در جایگاه رهبری حزب قرار گرفت تا موعدش که رسید قدرت را به برادرزاده منتقل کند، اما تداوم ریاست ۱۲ ساله مسعود بر کردستان عراق این برداشت ها را تقویت کرده بود که او قصد انتقال قدرت به پسرش را دارد، اگرچه این گزارش ها هرگز تایید نشد.

*دلایل کناره گیری مسعود
بالا گرفتن اختلافات داخلی احزاب محلی، بویژه میان سه جریان اصلی دمکرات، میهنی و جنبش تغییر در دو سه سال گذشته کار را به جایی رساند که بروز یک جنگ داخلی را محتمل می ساخت.

در کنار این تهدید، اقدام بارزانی ها در تقسیم قدرت در خانواده خود که هم اکنون با اعتراض هایی در میان احزاب مخالف روبه رو است، تاثیر زیادی در کاهش محبوبیت مسعود بارزانی در منطقه داشت و در نهایت جنجال همه پرسی نیز موضوعی بود که کار دست مسعود داد؛ هم در ابعاد محلی در کردستان عراق، هم در ابعاد ملی در بغداد و هم در ابعاد منطقه ای که هیچیک از کشورهای منطقه آن حرکت مسعود را نپسندید واز او حمایت نکرد.

به این ترتیب برای ترمیم آسیب های جدی وارده به اقلیم، تنها کناره گیری بود که می توانست مرتفع کننده مشکلات باشد و باز هم تنها شخصیتی که می توانست این حفره های سیاسی و امنیتی را پر کند، گویا نیچروان بوده است.

* ظرفیت ها و محاسن نیچروان نسبت به بقیه
نیچروان بارزانی که تا حدودی از قدرت چانه زنی بالا برخوردار است، از دو سال پیش برای ترمیم آسیب ها و حفره های ایجاد شده در روابط اقلیم با دولت مرکزی عراق و همچنین کشورهای منطقه دست بکار شد. او چهره و شخصیت شناخته شده در میان احزاب و جریان های سیاسی عراق و نیز سطح منطقه محسوب می شود که با اقبال عمومی در میان کشورهای مختلف جهان هم روبه رو است.

در تایید این ادعا می توان اشاره کرد به اینکه، در بعد منطقه ای بیشتر کشورهای منطقه نسبت به تحولات جاری بویژه قرار گرفتن نیچروان در پست ریاست اقلیم واکنش مثبت داشته اند؛ طبیعی هم بود او همزمان با ایران و ترکیه روابطی متوازن و منطقی دارد و تعاملش با دولت مرکزی عراق نیز آنقدرها خوب هست که اکثر رهبران جریان های سیاسی این کشور در اولین واکنش به او تبریک گفتند. همچنین از او به عنوان یک چهره معتدل و میانه رو در عالم سیاست در عراق و کردستان عراق هم یاد می شود که تاکنون کمترین واکنش های احساسی و تند از او سر زده است.

*چالش های نیچروان
شاید به جرات بتوان گفت که مهمترین چالش او می تواند اطرافیانش باشد، مانند بسیاری از سیاستمداران در چهارگوشه جهان، بویژه آنکه رقبای او هم در داخل مجموعه خانواده و هم در جریان سیاسی حاکم بر کردستان عراق، سایه وار در تعقیب او خواهند بود و قطعاً برای حذف وی از قدرت از همه اهرم ها، از جمله از روابط و نفوذ اطرافیان او در دستگاه های اجرایی استفاده خواهند کرد؛ بویژه وقتی دانسته شود که نیچروان آن اشراف لازم را بر محیط امنیتی اقلیم کمتر داشته است.

دومین چالش او قطعاً مسائل معیشتی اهالی کردستان عراق است که به دنبال جنگ های ۳ ساله و اندی داعش و نیز سیاست های تقابلی رئیس سابق منطقه کردستان عراق با دولت مرکزی، کار را بر مردم منطقه سخت کرده است؛ مردمی که بعضاً ماه ها حقوق و دستمزدهایشان را دریافت نکرده اند.

یکی دیگر از چالش های نیچروان در دوران و مرحله جدید زندگی سیاسی او، مساله ریخت و پاش ها در اقلیم است که به وی به ارث رسیده است؛ ریخت و پاش هایی که عمدتاً خانواده بارزانی ها و در نهایت رهبران حزب را در بر می گیرد و تاثیر نسبتاً زیادی در به هم ریختگی اقتصاد منطقه داشته است. این نکته ای نیست که نیچروان هم آن را ندانسته باشد.

به هرحال اگرچه امید زیادی وجود دارد که نیچروان بتواند بر همه چالش ها فائق آید، اما او نباید فراموش کند که بسیاری از احزاب و مخالفان او اعتقاد دارند که تغییرات صورت گرفته در چارچوب خانواده بارزانی ها بوده است و این در دنیای امروز یک نقص به حساب می آید و همین امر می تواند گزکی دردست مخالفان وی قرار گیرد، از همین رو شاید نگاه فرا حزبی در منطقه بتواند به او کمک کند./‏