مادورو در تهران؛ تجدید میثاق جبهه ضدآمریکایی

تهران میزبان دیدار دیپلماتیک رئیس‌جمهور کشوری بود که همراه ایران از آن‌ها به عنوان آموزگاران دور زدن تحریم‌های یک‌جانبه و ظالمانه آمریکا یاد می‌شود. نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا روز جمعه در صدر هیاتی بلندپایه از مقام‌های دولت خود به ایران سفر کرد و شنبه از سوی مقام‌های سیاسی ایران در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد مورد استقبال رسمی قرار گرفت. این سفر که بعد از دیدار آبان 95، دومین سفر مادورو به تهران محسوب می‌شود، به دعوت رسمی آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» انجام ‌شده است.

وزرای امور خارجه، کشاورزی، ارتباطات، علوم و تکنولوژی، حمل و نقل و گردشگری ونزوئلا، مادورو را نیز در جریان سفر به ایران همراهی می‌کنند. همچنین، این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که «جواد اوجی» وزیر نفت ایران، ۱۳ اردیبهشت ماه امسال برای دیدار با مادورو و گفتگو درباره توافق‌نامه‌های تجاری با طارق الایسامی، همتای ونزوئلایی خود، به کاراکاس سفر کرده بود.

نیکلاس مادورو و سید ابراهیم رئیسی، پس از دیدار مشترک، از امضای سند جامع همکاری‌های راهبری ۲۰ ساله در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، گردشگری، اقتصادی، نفتی و پتروشیمی خبر دادند که خود نشان‌گر عمق راهبردی مناسبات میان دو کشور است. امضای این سند راهبردی نشان‌گر تمایل تهران و کاراکاس به گسترش همکاری‌های دو جانبه به عنوان دو بازیگر اصلی صحنه‌گردان ضدیت با آمریکا در نظام جهانی است که در آینده نیز احتمالا شاهد ابعاد بیشتری از آن خواهیم بود.
 
تجدید آرمان‌های سیاسی ضدآمریکایی تهران –کاراکاس
ایران و ونزوئلا، در نظم جهانی مستقر به عنوان دو بازیگر اصلی ضدیت با نظام تحت سلطه آمریکا شناخته می‌شوند که بیشترین تحریم‌های یک‌جانبه از سوی واشنگتن علیه آن‌ها اعمال شده است. هم اکنون از این دو کشور به عنوان نمادهای مقاومت و ایستادگی در برابر فشار و تحریم‌های آمریکا یاد می‌شود که البته همین اصل نیز مهم‌ترین محور گرایش ویژه دو طرف به گسترش همکاری‌ها بوده و خواهد بود.

در جریان سفر اخیر مادورو به تهران نیز شاهد هستیم که او در نشست خبری بعد از دیدار با آیت‌الله رئیسی تاکید کرد: « امروز به شما وعده می‌دهم که نظام ژئوپولیتیکی نوینی در حال شکل گرفتن در جهان است. نتیجه آن هم رهایی یافتن از سلطه استعماری آمریکا است. نظامی که در مسیر انحطاط قرار گرفته و اروپا را هم شامل می‌شود. می پرسید ایران و ونزوئلا کجای این معادله قرار می‌گیرند و من پاسخ می دهم؛ ما پیشگامان این عصر نوین هستیم. عصر تجلی انسانیت نوین و نیز نظام ژئوپولتیکی نوین در جهان، یا همان جهان نو. جهانی عاری از قدرت‌های سلطه‌گر، عاری از استعمارگری، عاری از مجازات‌های سلطه‌گران جهانی. ما پیشگامان این نهضتیم. مثل هر تحولی از این دست. فرمانده چاوز همیشه می‌گفت: نیکولاس، ما باید جلودار باشیم. در خط مقدم. همیشه باید انتظار داشته باشیم با سلاحشان ما را بکشند. باید در خط مقدم باشیم.

همراستای با مادور نیز سید ابراهیم رئیسی در نشست خبری خود گفت: « جمهوری اسلامی ایران همواره در عرصه سیاست خارجی به دنبال ارتباط با کشورهای مستقل بوده و ونزوئلا در مقابل تحریم‌های دشمنان و امپریالیسم ایستادگی کرده و مقاومت مثال‌زدنی داشته است.»

مواضع اتخاذ شده از سوی سراندو کشور به وضوح نشان می‌دهد که آن‌ها به زوال و اضمحلال نظام مبتنی بر سلطه غرب بر جهان باور عمیقی داشته و مقابله با قدرت‌های بزرگ سلطه‌گر را همچون رسالتی برای تداوم همکاری و حفظ جایگاه خود در نظام جهانی می‌بینند. در همین زمینه شاهد هستیم مادور در بخشی دیگر از اظهارات خود در نشست با خبرنگاران، با تاکید بر اینکه ا"یران و ونزوئلا و تعداد دیگری از کشورها در خط مقدم این عرصه قرار دارند" بیان کرد: ما چراغ‌ها را روشن می‌کنیم. همه را از رویدادها مطلع می سازیم و عزم و مقاومت خود را برای ایجاد جهان عاری از قدرت‌های سلطه‌گر و استعمار به نمایش می‌گذاریم. دنیایی که در آن مساوات و همکاری حرف اول را بزند. . دوران سلطه گران اروپایی و یکه تازی‌های نظامی و سیاسی و اقتصادی آمریکا به پایان رسیده است. به تاریخ پیوسته است. وارد عصری نو شدیم و ایران و ونزوئلا باید به همکاری‌هایشان ادامه دهند.

در واقع، ایران و ونزوئلا در صحنه سیاست جهانی طی دو دهه گذشته با بیشترین فشار و تحریم از سوی ایالات متحده آمریکا مواجه بوده‌اند و همین امر دو کشوررا به سوی نوعی همگرایی و همکاری در زمینه مقابله با سیاست‌های استکباری واشنگتن سوق داده است. ملت ایران و ونزوئلا طی سال‌های گذشته برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه و غیرانسانی واشنگتن با عمق بخشیدن به مناسبات خود، ابتکاراتی سازنده را در مسیر مقابله با واشنگتن در پیش گرفته‌اند. برای نمونه ارسال موفقیت آمیز ۵ فروند نفتکش ایران به ونزوئلا و حمایت کاراکاس از برنامه هسته‌ای ایران در سطح جهانی نمونه بارز این ابتکارات بوده است. حتی در این زمینه شاهد هستیم که  خورخه آرئاسا، وزیر امور خارجه سابق ونزوئلا از ایران به‌مثابه آموزگار دور زدن تحریم‌ها یاد کرده بود.

در جریان سفر اخیر مادور نیز سید ابراهیم رئیسی، در نشست خبری بعد از دیدار با همتای ونزوئلایی خود، با راهبردی خواندن روابط تهران - کاراکاس به استراتژی مقاومت دو کشور در برابر قدرت‌های زورگو اشاره کرد و گفت: به اعتراف سخنگوی کاخ سفید، فشارهای حداکثری علیه ایران مفتضحانه شکست خورده و ملت ما عزم دارد تحریم‌ها را به فرصتی برای پیشرفت کشور تبدیل کند.

در سوی مقابل نیکلاس مادور نیز با بیان این‌که ما برای دنیایی بهتر می‌جنگیم، خاطر نشان کرد: هر دو کشور در حال دست و پنجه نرم کردن با عواقب تحریم‌هایی هستند که عمدتاً از جانب آمریکا و دیگر کشورهای غربی وضع شده است. مادورو در ادامه با یاد کردن از تحریم‌ها به عنوان تروریسم اقتصادی گفت: پس از تحریم تابستان ۲۰۲۰، دولت ایران تصمیم گرفت در واکنش به تحریم های رئیس جمهور ترامپ، مقداری نفت به ونزوئلا ارسال کند. با اینکه در سال ۲۰۲۰ او تهدید کرده بود به کسانی که قصد ورود به حریم ونزوئلا را داشته باشند حمله می‌کند. اینکه، به رغم چنین تهدیداتی، شاهد عزیمت نفتکش‌های ایرانی باشم؛ واقعه‌ای خارق العاده. ونزوئلایی‌ها همه جشن گرفتند. آن زمان ما در قرنطینه محض قرار داشتیم. شرایطی بس دشوار که از ماه مارس تا مه بر ما تحمیل شده بود.

اظهارات مادورو به وضعیتی اشاره دارد که در اکتبر 2020 اتفاق افتاد که از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مانورهای به چالش فراخواندن تحریم‌های آمریکا یاد می‌شود. اشارات مادور به این موضوع متمرکز است که در چند سال گذشته نیز ونزوئلا با وجود کنترل بر منابع عظیم نفتی (بیشترین ذخایر نفتی در جهان – بیش از 300 میلیارد بشکه) در زمینه تامین سوخت مورد نیاز خود با مشکلات عدیده مواجه بوده و این ایران بوده که با ارسال سوخت به این کشور نقشی مهمی در تداوم ثبات سیاسی و اقتصادی در این کشور داشته است. برای نمونه ایران در اکتبر 2020 حدود 800 هزار بشکه سوخت به این کشور ارسال کرده است.
 
تقویت و گسترش همکارهای اقتصادی تهران – کاراکاس
مناسبات میان ایران و ونزوئلا طی سال‌های گذشته در مسیر گذار به یک اتحاد راهبردی قرار گرفته که علاوه بر مسائل سیاسی و دیپلماتیک، موضوعات اقتصادی و فنی نیز متغیر مهمی در این میان بوده است. در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد (2005 – 2013) برقراری مناسبات راهبردی میان تهران و کاراکاس کلید خورد. در این دوران میان دو کشور بیش از 300 قرارداد همکاری با دولت هوگو چاوز منعقد شد و ایران در این کشور حدود 15 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد اما این روند در دولت حسن روحانی با وجود بسیاری از فرازنشب‌ها، روندی نزولی به خود گرفت. هر چند در زمینه مقابله با تحریم‌ها و کمک‌رسانی ایران به ونزوئلا همکاری‌قابل توجهی میان دو کشور وجود داشت اما سطح همکاری‌ها همانند گذشته سیری سعودی نداشت.

در دوران جدید، یعنی بعد از روی کار آمدن دولت سید ابراهیم رئیسی، از 3 آگوست 2021 (12 مرداد 1400) شاهد آغاز فصلی جدید از مناسبات میان دو کشور هستیم. در اولین نمود از این امر، «فلیکس پلاسنسیا» وزیر خارجه ونزوئلا در راس یک هیات سیاسی در18 اکتبر  2021 ( 26 مهر 1400) به تهران سفر کرد که نخستین گرای دو طرف برای تعمیق همکاری‌ها در زمینه‌های اقتصادی، فنی و گردشگری بود.

در وضعیت جدید نیز شاهد هستیم که در جریان دیدار رؤسای جمهور ایران و ونزوئلا، سند همکاری‌های جامع راهبردی ۲۰ ساله دو کشور را امضا شد که نماد بارز راهبردی بودن مناسبات میان دو کشور است.  در همین ارتباط، سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، امضای سند جامع همکاری‌های راهبری ۲۰ ساله بین ایران و ونزوئلا را جلوه‌ای از اراده مسئولان عالی دو کشور برای توسعه روابط در حوزه‌های مختلف دانست و تأکید کرد: همکاری‌های خوبی بین تهران و کاراکاس در حوزه انرژی، نیروگاه‌های حرارتی، تعمیر پالایشگاه‌ها، صادرات خدمات فنی و مهندسی، روابط اقتصادی، دفاعی و نظامی وجود دارد که نشان‌دهنده ظرفیت بالای روابط دو کشور است و دولت سیزدهم به دنبال ارتقای این ارتباطات به بالاترین سطح است.

همچنین، رئیسی از حوزه علم و فناوری به عنوان یکی دیگر از حوزه‌ها یاد کرد که تهران و کاراکاس می‌توانند همکاری‌های خوبی در آن حوزه داشته باشند و متذکر شد: گام‌های خوبی برای همکاری‌های علمی و فناورانه با ونزوئلا در ایران برداشته شده و شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری و کشاورزی آماده انتقال تجربیات خود در این زمینه‌ هستند.

یکی دیگر از حوزه‌های مهم که در میانه تلاش‌های تهران و کاراکاس برای عمق بخشیدن به مناسبات دو جانبه، در ارتباط با توسعه و تقویت ظرفیت‌های اکوتوریسم است. در حقیقت، ایران و ونزوئلا در سطح جهانی از نظر جاذبه‌های گردشگری طبیعی دو کشور شناخته شده هستند و هر دو کشور از فرهنگی غنی به عنوان میراث تاریخی ملت خود برخوردار هستند. حتی در اواخر سال 1399 آلی پادرون» وزیر گردشگری ونزوئلا به ایران سفر کرد و همین امر نشان‌گر جدیت طرفین برای توسعه مناسبات در این حوزه است که احتمالا از سوی وزارت خارجه دو کشور در چشم‌انداز تحولات آتی بیش از پیش مورد توجه قرار خواهد گرفت. راه‌اندازی تورهای گردشگری میان دو کشور و تقویت فرهنگ مقاومت و صلح‌ستیزی در میانه اهداف توریستی، محور مهمی است که می‌تواند در مناسبات آتی طرفین به شکل هر چه بیشتر تقویت شود.

در همین زمینه، مادورو در خصوص همکاری های ایران و ونزوئلا در حوزه گردشگری نیز گفت: خطابم به تمام اهالی آمریکای جنوبی و حوزه‌ی کارائیب  و به‌علاوه همه‌ی ایرانیانی است که صدای ما را می‌شنوند. به زودی پرواز مستقیم میان تهران و کاراکاس برقرار خواهد شد. پروازها یک بار در هفته خواهد بود و قصد داریم بر تعداد آنها بیفزاییم. طبق گزارش ها، از لحاظ فنی به آمادگی کامل رسیدیم. این پروازها در واقع از ۱۰ سال پیش آغاز شده ولی هدف ما گسترش به حوزه گردشگری است. ایرانی‌هایی که صدای ما را می شنوند، بدانند که ونزوئلا کشوری است دوست داشتنی با گونه های مختلف زیستی، طبیعتی منحصربه فرد برای اکوتوریسم مناطق کوهستانی. مردم ونزوئلا بسیار مهربان و مهمان نواز هستند و مشتاقانه چشم به راه پذیرایی از خانواده‌های ایرانی هستند. وی همچنین گفت: ما آمادگی پذیرایی کامل از گردشگران شما را داریم. پروازهای غیر مستقیم را هم در برنامه داریم و می‌توانیم برای گردشگران ونزوئلایی و آمریکای لاتین که علاقه مند به بازدید از ایران هستند تورهای مخصوص تدارک ببینیم.

همراستای با مادور، سید ابراهیم رئیسی نیز با اشاره به راه‌اندازی قریب‌الوقوع خط مستقیم پروازی بین تهران - کاراکس توضیح داد: این اقدام زمینه خوبی برای تسهیل در رفت و آمد شهروندان دو کشور است که منجر به رونق روابط اقتصادی و تجاری می‌شود و روابط دو ملت را نزدیک‌تر خواهد کرد. 

در سطحی دیگر، در شرایط جدید نیز جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در زمینه صادرات کالاهای خوراکی و مواد بهداشتی به ونزوئلا فعال باشد. در مقطع کنونی در حالی که قفسه‌های فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌های ونزوئلا خالی هستند، سوپرمارکت ایرانی در کاراکاس مملو از کالا هستند و همین امر تا حدود زیادی رضایت شهروندان این کشور را در پی داشته است. افزون براین در چند سال گذشته تهران کمک‌های زیادی را به ونزوئلا در عرصه بازسازی و ترمیم پالایشگاه‌های فرسوده داشته است. مجموع این وضعیت به وضوح نشان‌گر آن است که دولت سید ابراهیم رئیسی و دولت نیکلاس مادورو، از زمینه و تجربه مناسبی برای افزایش سطح مناسبات برخوردار هستند.