اهداف سیاسی و امنیتی بارزانی در تهران

این سفر از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا در بحبوحه تلاش‌های اربیل برای کسب اطمینان خاطر از سوی ایران در رسیدگی به چالش‌های امنیتی و سیاسی مؤثر بر منطقه صورت می‌گیرد.

رئیسی امروز در دیدار با بارزانی با بیان اینکه روابط کردستان با ایران بر پیوندهای تاریخی، ملی، دینی و فرهنگی استوار است، ابراز امیدواری کرد که این سفر به نقطه عطفی در ارتقای سطح روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تبدیل شود.

بارزانی نیز با قدردانی از نقش شهید قاسم سلیمانی در امنیت و بقای کردستان تاکید کرد: شالوده عراق جدید و روابط امروز فیمابین برآمده از همکاری مبارک ایران و عراق است و لذا ایران برای ما صرفاً یک همسایه نیست. اگر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی نبود، معلوم نبود جنبش کرد امروز چه سرنوشتی داشت. رعایت حرمت این همکاری‌ها و تعاملات خط قرمزی است که ما هرگز از آن عبور نخواهیم کرد.

این سفر پس از مذاکرات اخیر بارزانی در بغداد با محمد شیعه السودانی، نخست وزیر عراق و احزاب سیاسی طرفدار ایران در چارچوب هماهنگی، در مقطعی حیاتی برای اقلیم کردستان انجام شد. کارشناسان معتقدند رایزنی‌های بارزانی با مقام‌های ارشد ایرانی، نشان‌دهنده اراده دوطرف به‌ منظور تقویت روابط دوجانبه است و می‌تواند چشم‌انداز نوینی برای گسترش همکاری‌های فی‌مابین ترسیم کند.
 
تحکیم روابط دوجانبه 
اگرچه بارزانی با کوله‌باری از اهداف سیاسی و امنیتی به تهران سفر کرده است اما در این میان جمهوری اسلامی هم از این دیدارها هدفی را برای خود تعیین کرده که قصد دارد آنها را با رهبران اربیل در میان بگذارد.

جدا از تحکیم روابط سیاسی که همواره در اولویت تهران و اربیل بوده است، تهران و اربیل همواره از اراده لازم به‌ منظور توسعه همکاری‌های اقتصادی برخوردار بوده‌اند، رویکردی که طی ماه‌های اخیر و به ‌دنبال بروز تنش‌هایی در روابط دو طرف با مشکلاتی مواجه شده‌ است. درچنین شرایطی به‌نظر می‌رسد هموارسازی بیش ‌از پیش همکاری‌های اقتصادی – تجاری ایران و اقلیم، از مهم‌ترین محورهای رایزنی بارزانی در تهران خواهد بود.

با توجه به مرزهای گسترده بین ایران و اقلیم، و حضور گذرگاههای مرزی بین دو کشور، در صورت توسعه روابط تجاری، مشکلات اقتصادی که برای ساکنان محلی در ایران و اقلیم به ویژه کولبرها وجود دارد، تا حد زیادی مرتفع خواهد شد و ایجاد بازارهای مرزی می‌تواند در این مسیر موثر باشد. در این میان رییسی در دیدار با بارزانی درباره روابط اقتصادی دوجانبه تاکید کرد:«ایران مانعی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و مراودات تجاری با اقلیم کردستان ندارد. ما مرزهای طولانی میان دو طرف را فرصتی ارزشمند برای ارتقای سطح روابط می‌دانیم، اما امنیت اساس و بستر ضروری هر نوع همکاری و گسترش تعاملات است».

همچنین، تسهیل تردد مسافران عازم عتبات عالیات به خصوص با نزدیک بودن مراسم پیاده روی اربعین حسینی (ع)، یکی از مواردی است که در دیدار بارزانی با مقامات تهران بررسی خواهد شد.

رهبران اقلیم هم در راستای تردد سهل و آسان برای مسافران ایرانی، در دو سال اخیر گذرگاههای مرزی را تقویت کرده و صدها هزار نفر از ایرانیان از این گذرگاهها به کربلا سفر کرده‌اند و هر ساله پذیرایی اربیل از مسافران ایرانی افزایش می‌یابد و لذا نیاز به مساعدت و تحکیم روابط سیاسی دارد تا بتوانند موانع موجود را کاهش داده و سفر ایرانیان با سهولت انجام شود.    

از سوی دیگر، اهمیت این سفر زمانی دوچندان می‌شود که روابط تهران و اربیل به ‌دنبال حوادث دو سال اخیر، با تنش‌های سیاسی – امنیتی محسوسی مواجه بوده‌ است. ایران به دلیل تهدیدات ناشی از سوی گروههای تجزیه طلب مستقر در اقلیم، بارها حملاتی را به مواضع این گروههای تروریستی انجام داده و نسبت به عواقب حضور عناصر تحزیه طلب به رهبران اقلیم هشدار داده است. این هشدارها در نهایت به امضای توافق امنیتی بین تهران و بغداد منجر شد و گروههای تجزیه طلب برخی مواضع خود را ترک کرده‌اند اما با این حال همچنان سایه تهدیدات این گروهها علیه تمامیت ارضی ایران پابرجاست و لذا مقامات جمهوری اسلامی سعی دارند با تحکیم روابط سیاسی و امنیتی با اربیل، امنیت را در مرزهای دو طرف تقویت کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود اقدام‌هایی که مسئولان اقلیم برای مقابله با تحرکات ضدامنیتی گروهک‌های تروریستی انجام داده‌اند، این اقدام‌ها تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد و تا زمانی که برخی مقامات اقلیم از تجزیه طلبان حمایت کنند، تامین امنیت در دو سوی مرزها محقق نخواهد شد و نیاز به همکاری بیشتر اربیل دارد تا بتوانند با این تهدیدات مقابله کنند. ایران از مقامات اربیل انتظار دارد تا توافق امنیتی را هرچه سریعتر اجرا کرده و با دور کردن گروههای تجزیه طلب از مرزهای ایران، مشکلات به وجود آمده را حل کنند.

مسئله دیگر حضور جاسوسان موساد در خاک اقلیم است که در سالهای اخیر همسو با گروههای تروریستی، تهدیداتی را علیه تمامیت ارضی و منافع ملی ایران انجام داده‌اند. ایران برای برچیدن طومار این جاسوسان چندین حمله موشکی را به مواضع صهیونیست‌ها در اقلیم انجام داده و به رهبران حزب دموکرات هشدار داده تا به حضور این عناصر معلوم الحال در مرزهای ایران پایان دادند و این موضوعات در دیدار رئیسی با بارزانی هم مورد تاکید قرار گرفت.  

رئیسی با اشاره به اینکه دولت و ملت ایران، امنیت عراق را به مثابه امنیت خود می‌شمارند، گفت:«ما نسبت به حسن نیت و دوستی برادران عراقی و کرد خود اطمینان داریم، اما با توجه به کینه‌ورزی دشمنان از جمله رژیم صهیونیستی علیه ملت ایران، انتظار داریم دولت عراق و اقلیم کردستان به طور مطلق از هرگونه سوءاستفاده عناصر دشمن صهیونیستی و عناصر ضد انقلاب از خاک این منطقه علیه ایران جلوگیری به عمل آورند».
 
بارزانی در تهران دنبال چیست؟
مقامات اقلیم کم و بیش اهداف بارزانی از سفر به تهران را یادآوری کرده‌اند و گفته‌ می‌شود که مسائل سیاسی بیش از هر چیز دیگری در برنامه کاری بارزانی گنجانده شده است.

ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان در تهران، درباره سفر بارزانی به تهران گفت:«رئیس اقلیم کردستان با هدف بررسی مهمترین مسائل منطقه و گسترش روابط دوجانبه به تهران سفر کرده است». دلشاد شهاب، سخنگوی دولت اقلیم نیز درباره اهداف سفر بارزانی تاکید کرد:«از زمان آغاز سقوط دیکتاتوری، روابط دوستانه‌ای بر اساس احترام متقابل با ایران وجود داشته که منافع هر دو طرف را حفظ کرده است و رئیس اقلیم می‌خواهد به دوستان ما در تهران اطمینان دهد که اقلیم این موقعیت را به عنوان عامل ثبات حفظ خواهد کرد و به تهدیدی برای منافع همسایگان تبدیل نخواهد شد».

این اهداف حاشیه‌ای در متنخود جزئیات زیادی دارد که بارزانی را به تهران کشانده است. لازم به ذکر است که کردستان عراق کم‌وبیش بین دو جریان سیاسی حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات تقسیم شده ‌است. اتحادیه میهنی به رهبری بافل طالبانی که مرکز آن‌ها شهر سلیمانیه است، دو استان سلیمانیه و حلبچه را در اختیار دارند.

مرکز حزب دموکرات به رهبری مسعود بارزانی،‌ شهر اربیل است و مناطق تحت اختیار آن‌ها استان‌های اربیل و دهوک است که از شمال استان سلیمانیه تا ترکیه پیش می‌رود. هردو نیرو سعی می‌کنند در مناطق یکدیگر نفوذ کنند و اغلب میانشان درگیری نظامی پیش آمده‌ است.

در سالهای اخیر تنشهای سیاسی بین دو حزب اصلی اقلیم افزایش یافته و حتی برای تصاحب کرسی‌های بیشتر در پارلمان، رقابت سنگینی بین دو طرف وجود دارد تا جایی که دولت بارزانی از ترس از دست دادن کرسی‌های خود، انتخابات را چندین بار به تعویق انداخته که با واکنش تند رهبران اتحادیه میهنی مواجه شده است. در این راستا، جبار یاور عضو شورای رهبری اتحادیه میهنی به سایت «عرب پرس» گفت که مناقشات سیاسی کردستان در دستورکار نچیروان بارزانی در تهران خواهد بود.

یک منبع کرد هم به الشرق الاوسط گفت:«بارزانی از تهران می‌خواهد که متحد خود اتحادیه میهنی را تحت فشار قرار دهد تا با تعویق انتخابات موافقت کند». این منبع گفت که سفر بارزانی بخشی از تلاش حزب دموکرات برای به تعویق انداختن انتخابات است تا زمان برای ارائه اصلاحیه‌هایی در احکام دادگاه عالی فدرال فدرال بغداد در رابطه با سهم اقلیت‌ها و نهادی که بر آن نظارت خواهد داشت، داشته باشد.

پس از تعویق‌های متعدد ناشی از اختلافات بین احزاب سیاسی و پرونده‌های حقوقی در دست بررسی مربوط به روند انتخابات، اقلیم کردستان قرار بود در 10 ژوئن پس از تاخیری نزدیک به دو ساله، انتخابات پارلمانی را برگزار کند اما اتحادیه میهنی ، حزب رقیب حزب دموکرات که به دلیل روابط نزدیک خود با ایران شناخته می‌شود، با هرگونه تعویق بیشتر انتخابات منطقه‌ای مخالفت کرده است.

رهبران اتحادیه میهنی هشدار داده‌اند که تعویق انتخابات پارلمانی ممکن است به تقسیم اقلیم به دو دولت منجر شود، بنابراین بارزانی درصدد است با کمک تهران راه حلی برای غلبه بر بحران سیاسی به وجود آمده در اقلیم پیدا کند.

نتکته مهم دیگر مسئله انرژی است که برای رهبران اقلیم اهمیت به سزایی دارد. باتوجه به اختلافاتی که بین اربیل و دولت مرکزی بر سر صادرات نفت و گاز وجود دارد، حزب دموکرات سعی دارد با وساطت جمهوری اسلامی که نفوذ فزاینده‌ای در بین دولت بغداد دارد، به اختلافات سیاسی و انرژی با دولت مرکزی پایان داده و کماکان به صادرات نفت و گاز ادامه دهد. زیرا درآمدهای حاصل از این راه، برای به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی اقلیم مهم است.

از دید برخی کارشناسان، «در میان بسیاری از مسائل حل نشده بین اربیل و بغداد، از جمله مسائل مربوط به صادرات نفت، مناطق مورد مناقشه و حقوق کارکنان، اربیل از روابط دیپلماتیک محکم ایران با دولت عراق سود می‌برد و استفاده از این روابط می‌تواند مسیرهایی را برای حل مسائل طولانی مدت ارائه دهد. این تحولات پایه‌ای برای تقویت روابط و تلاش‌های مشترک در زمینه‌های مختلف ایجاد می‌کند».

همچنین، در ما‌ههای اخیر رسانه‌های محلی از حمله موشکی به میدان گازی «کورمور» در سلیمانیه عراق خبر داده‌اند که برای مدتی گازرسانی به پمپ بنزین‌های این منطقه را مختل کرده بود و این مسئله نگرانی رهبران اربیل را در پی داشته است. رهبران اربیل معتقدند که این حملات پهپادی و موشکی از سوی گروههای مقاومت عراق انجام می‌شود و از اینرو بارزانی قصد دارد از ایران که نفوذ گسترده‌ای در بین گروههای مقاومت عراقی دارد برای جلوگیری از حملات آینده و حفظ ثبات منطقه‌ای تضمین بگیرد.