قرار داد نفتي ۲۰ ميليارد دلاري ايران و روسيه در حالي به امضاي مقامات دو كشور رسيده كه موجي از نگراني را از سوي مقامات غربي و امريكايي برانگيخته است چنانچه پس از انتشار انعقاد قرارداد موجي از مخالفت و هشدار و تهديد را به ويژه از سوي مقامات امريكايي به همراه داشت. هفته گذشته بود كه وزارت انرژی روسیه از امضاي قرارداد نفتي با همتای ایرانی خود خبر داد براساس بیانیه وزارت انرژی روسیه در این قرار داد ۵ ساله مسکو به تهران برای فروش نفت کمک میکند و همکاری در «صنعت نفت و گاز، ساختن نیروگاه، شبکههای برق، و تامین ماشینآلات، مواد مصرفی و اقلام کشاورزی» را گسترش میدهد. اين قرارداد نفتي در حالي به امضاي طرفين روسي و ايراني رسيده است كه خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه هشت ماه پیش گزارش داده بود که ایران و روسیه در حال گفتوگو بر سر یک برنامه نفت در برابر غذا به مبلغ ۱. ۵ میلیارد دلار در ماه هستند. این خبرگزاری گفته بود روسیه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه یعنی معادل یک سوم صادرات نفت ایران را در ازای کالاها و تجهیزات روسی خواهد خرید. یک هفتهنامه مطرح آمریکایی با اشاره به قرارداد نفتی ایران و روسیه، آن را در نوع خود جالب و ناکامکننده تحریمهای غرب علیه این دو کشور خواند. هفتهنامه «تایم» طی مطلبی در زمینه توافق نفتی ایران و روسیه مینویسد: توافق اخیر نفتی بین مسکو و تهران بخشی از تلاش «پوتین»، رئیسجمهور روسیه برای مقابله مثل به آمریکا و متحدینش است. بنابر این گزارش، دولت روسیه تاکنون گامهای تلافیجویانه علیه تحریمهای غرب را برداشته است و در هفته گذشته این کشور حمله به بخش کشاورزی غرب و آمریکا را به عنوان اقدامی ضدحملهای شروع کرد، اقدامی که حداقل در برهه کنونی انتظار آن نمیرفت. به گزارش تایم، بیشترین بخش انتقامگیری از غرب که مشکلاتی را برای آنها ایجاد میکند معامله نفتی روسیه با ایران بود. با امضای این قرارداد در مسکو این امکان به ایران داده میشود تا نفتخام خود را به روسیه فروخته و در برابر ایران از فنآوری روسیه در این زمینه استفاده کرده و در اصل راههای دور زدن تحریمهای فلجکننده غرب به ایران اهدا میشود که سالها دیپلماسی غرب در تلاش جهت انزوای ایران به این کشور ضربه میزند. یک مقام ایرانی که مایل به افشای نامش نبود در گفتوگو با تایم اظهار داشت که ایجاد وقفه در مذاکرات هستهای این کمک را به تهران کرد تا به سوی مسکو گام بردارد. البته در همين زمينه «کلیپ کاپچان»، کارشناس آمریکایی گروه «اوراسیا» مستقر در نیویورک نیز در این زمینه گفت: «با عقد این قرارداد ایران در مذاکرات آتی هستهای موضع محکمتری خواهد داشت و اصولگرایان ایران هماکنون با استدلال مستحکمتری میتوانند بگویند
که ایران حتی در صورت شکست در مذاکرات نیز از لحاظ اقتصادی به حیات خود ادامه خواهد داد.» این هفته نامه در خاتمه مینویسد: روسیه با قرار داد با ایران، این کشور را مجددا وارد بازار جهانی انرژی کرد. پيش از اين نيز كه مقامات غربي و بويژه امريكاييها از بستن اين قرارداد ابراز نگراني كرده بودند دیوید کوهن، معاون وزیر خزانهداری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی گفته بود: «ما در خلال این دوره شش ماهه کاملاً به صراحت گفتهایم که اگر ایرانیها و روسها بخواهند چنین قراردادی را پیش ببرند، این قرارداد نگرانیهای عمدهای را دامن خواهد زد.» وی افزود: «در این باره تقریباً شکی وجود ندارد که هر سازمان مشارکت کننده در این توافق خودش را در معرض تحریم های آمریکا و احتمالا دیگران قرار می دهد. این نیز ممکن است که چنین توافقی بر گفت وگوهای (هسته ای) تأثیر بگذارد. ما این را در بالاترین سطوح به اطلاع دولت روسیه رسانده ایم.» اين قرارداد نفتي در حالي منعقد شده است كه روسيه بر سر موضوع اوكراين با غرب و اتحاديه اروپا در تقابل است و نيز غرب برخي تحريمهايي را عليه روسيه اعمال و به تلافي آن روسيه نيز ورود برخي كالاهاي غربي را به اين كشور ممنوع كرده است. از ديگر سو جمهوري اسلامي ايران نيز سالهاست بخاطر زيادهخواهيهاي غرب در تحريم به سر ميبرد. بسياري از كارشناسان بر اين عقيدهاند كه انعقاد قرارداد نفتي مسكو و تهران در چنين شرايطي هم شكستن تحريمهاي ضد ايراني و ضد روسي را به دنبال دارد و هم بسياري از معادلات غرب را براي به انزوا كشيدن ايران در منطقه و عرصه بينالملل به همراه خواهد داشت. كارشناسان معتقدند روسيه به تلافي تحريمهاي غرب ونيز استفاده از تجربيات ايران در دور زدن تحريمها به سمت ايران روي آورده است كه همگرايي در به انزوا كشيدن غرب نقشي بسزا ايفا ميكنند. در همين زمينه سياست روز در گفتوگو با كارشناسان به تبيين اين همگرايي پرداخته كه به شرح ذيل است.
همگرايي تهران و مسكو غرب را به انزوا ميكشد دكتر سيدرضا صدرالحسيني كارشناس سياست خارجي درخصوص قرارداد نفتي ايران و روسيه و تاثير همگرايي اين دو كشور براي مقابله با تحريمها گفت: با توجه به تشديد تحريمهاي ناجوانمردانه چند سال گذشته عليه ملت ايران و بهرهگيري از اين ابزار ناموفق برعليه روسيه ميتوان نتيجه گرفت سلاحهاي برنده آمريکا عليه دولتها و ملتهاي مستقل و مخالف سلطهگري آمريکا به نهايت رسيده و در حقيقت تنها سلاح باقي مانده براي آمريکا سلاح تحريم است که ملت ايران در طول ۳۵ سال گذشته و بالاخص سالهاي اخير به خوبي توانسته با مقاومت و راههاي ميانبر آن سلاح را کند نمايد و برندي جهاني براي خويش به ثبت برساند. وي افزود: بنابراين در تحريم اخير روسيه يکي از نقاط اميد آنان
استفاده از تجربيات جمهوري ايران بوده که در قرارداد نفتي اخير با جمهوري اسلامي ايران اين کشور علاقمند است از برند شکستن و دور زدن تحريمهاي جمهوري اسلامي ايران استفاده نمايد و با توجه به روابط استراتژيک دو کشور بالاخص در سالهاي اخير و بحرانهاي به وجود آمده سوريه و عراق مواضع مستقل و مستحکم ايران بيش از گذشته براي روسيه به اثبات رسيده است. اين كارشناس سياست خارجي در ادامه گفت: با نظر به کليت شرايط کنوني، اين قرارداد ميتواند هم از منظر اقتصادي و هم از منظر سياسي و هم از منظر فناوري به نفع دو کشور باشد و مسلما باعث جهشي در روابط فيمابين بود که کشورهاي مستقل ديگر از جمله ونزوئلا، سوريه، عراق و... نيز ميتوانند از آن بهرهمند شود. صدرالحسيني تصريح كرد: از منظر سياسي آمريکا و غرب عليرغم اينکه به ظاهر روسيه و جمهوري اسلامي را به ناخواسته به همديگر نزديک نمودند اما بدين وسيله بخش قابلتوجهي از حوادث آينده براي اروپا را نيز رقم زدند به مفهوم ديگر اروپا بدين وسيله به عنوان متضررترين کشورهاي تحريم کننده ايران و روسيه بيشترين ضرر را شامل شركتهاي خصوصي و دولتي خويش نمود يعني اينکه شرکتهاي نفتي اروپايي نبايد اميدي به برگزاري ارتباط با مراکز انرژي ايران و روسيه داشته باشند چرا که مجموعه فناوريهاي دو کشور به همراه ذخاير انرژي آنان بخش قابلتوجهي از انرژي و فناوري منطقه و جهان خواهد بود و ايده تشکيل اپک گازي به نقطه نهايي خود نزديک شد و اين خطر براي اروپا به وضوح آشكار گرديد.
وي گفت: آن دسته از کشورهايي كه به توانمنديهاي نيروي انساني متخصص ايران و روسيه در بخشهاي کشف، استحصال، فناوري، توزيع و بهرهمندي از اين نعمت آگاه هستند آژير خطر را براي مهمترين متحدان آمريکا يعني اتحاديه اروپا به صدا درآوردند و از اين پس لولههاي گاز انتقال گاز اروپا بدون گاز ايران و روسيه بلااستفاده خواهد شد و اين به مفهوم افزايش تورم در بخش انرژي اروپاست که اکثريت مردم آن در شرايط تورمي به سر ميبرند. وي در پايان خاطرنشان كرد درخصوص تاثيرگذاري اين قرارداد بر مذاكرات هستهاي ايران و غرب نيز خاطرنشان كرد وگفت: با توجه به اينکه محدوده مذاکرات ۱+۵ و ايران مسائل هستهاي و لغو تحريمها بوده است به نظر ميرسد ورود هر موضوع جديدي به مذاکرات هستهاي خلف وعده و غش در معامله محسوب ميشود و مسلما نمايندگان ملت ايران در اين مذاکرات نسبت به هر موضوع حاشيهاي که در متن اول تفاهمنامه نبوده و يا منافع حال و آينده ايران را به خطر اندازد نخواهند پذيرفت و در مقابل آن واکنش مناسب نشان خواهد داد.
تحريم هاي غرب شكسته خواهد شد حسن قديري ديگر كارشناس سياست خارجي نيز در اين خصوص گفت: ايران هميشه خواستار همکاري همهجانبه براساس حقوق متقابل با روسيه و قبل از آن با اتحاد
جماهير شوروي سابق بوده است اما متاسفانه مقامات اين کشورها براساس منافع زودگذر بوده به نحوي که در مقاطع مختلف برعليه کشورمان اقدام کردند مثلا تمام قطعنامههاي شوراي امنيت سازمان ملل صادر شده از جمله تحريمهاي ضد ايراني با راي روسيه صورت گرفته و ايران هرگز اين رفتار را فراموش نميکند اما اين هم راه را بر روسيه براي تغيير رفتار نميبندد. وي با اشاره به اينكه روسيه دچار تحريمهايي شده و در معرض تحريمهاي بيشتري از سوي غرب که خود روسيه عليه ايران به آن راي داده است گفت: اما با اين وجود ايران از شکسته شدن اتحاد ۱+۵ عليه ايران و بلکه تقابل بين روسيه و غرب استقبال ميکند و آمادگي دارد همکاري با روسيه را براساس حفظ احترام و حقوق و منافع متقابل گسترش دهد توافق با روسيه در زمينه نفت و گاز و يا هر زمينه ديگري امروزه بيش از هر زمان ديگري فراهم است و نگراني غربيها مويد صحت عمل در اين رابطه است غربيها توقع دارند ايران خود به تحريم خود بپيوندد که نشان از زيادهخواهيهاي غرب است. اين كارشناس سياست خارجي تصريح كرد: تحريم متقابل غربي و روسيه از جمله تحريمهاي اعمال شده به روسيه و نيز تحريمهاي روسيه براي واردات برخي کالاهاي غربي، فرصتي است براي بازرگانان ما بوجود ميآورد كه آن کالاهاي تحريم شده را توليد آن را به روسيه صادر نمايند. وي در پايان خاطرنشان كرد و گفت: طبيعتا شکسته شدن انسجام ۱+۵ عليه ايران موقعيت دشمنان ما را تضعيف ميکند و توان اعمال تحريمهاي بيشتر را از آنان ميگيرد آنها از تاثير اين همکاريها و تحريمها و شکسته شدن ديوار تحريمها بيمناكند و سعي ميکنند ايران را منصرف نمايند اما ايران بايد به همکاري خود با همه کشورها ادامه دهد.
همگرايي روسيه و ايران غرب را فلج ميكند حسن هانيزاده ديگر کارشناس سياست خارجي نيز دراين خصوص گفت: در واقع تحريمهايي که هماکنون غرب عليه روسيه اعمال ميکند نشان خواهد داد که روسيه بيش از گذشته از تجربه ايران براي دور زدن تحريمها و برون رفت از فشار اقتصادي استفاده کند. وي افزود: اما آنچه مسلم است روسيه ابزارهاي زيادي برابر مقابله با تحريمهاي غرب دارد، بستن تونلهاي هوايي هواپيماهاي کشورهاي اروپايي و قطع گاز صادراتي از جمله اين ابزارهاست. اين کارشناس سياست خارجي تصريح کرد: همچنين روسيه با کمک جمهوري اسلامي ايران ميتواند يک بازار مشترکي در منطقه ايجاد کند که تحريمهاي غربي کوچکترين اثري براي هر دو کشور نداشته باشد. وي در پايان خاطرنشان کرد و گفت: راههاي زيادي براي همکاري ايران و روسيه در حوزه انرژي وجود دارد و با بستن اين قرارداد به نظر ميرسد ايران به تدريج به سمت رفع تحريمها حرکت و کشورهاي اروپايي نميتوانند در دو جبهه (روسيه و ايران) اين دو کشور را تحريم کنند.