امریکا و روسیه: رقیب یا متحد؟

دو دهه پس از فروپاشی شوروی و استقلال روسیه ی امروزی، کشور روسیه دیگر رقیب استراتژیک ایالات متحده به شمار نمی رود. در عین حال، در حالی که روسیه دشمن ایالات متحده ی امریکا محسوب نمی شود، ولی دوست این کشور نیز به شمار نمی رود. واشنگتن و مسکو از تقابل های جنگ سردی بیرون آمده اند و بر اختلافات آن زمان غلبه کرده اند؛ ولی هنوز هیچ تلاشی برای ایجاد همکاری های متداوم با یکدیگر نکرده اند.ایجاد روابط دوجانبه ی مدیریت شده با کشور روسیه برای منافع حیاتی ایالات متحده از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تصمیمی که "ولادیمیر پوتین" برای بازگشت به کرملین گرفت، منافع حیاتی ایالات متحده را نسبت به این کشور و یا حتی منافع روسیه را نسبت به ایالات متحده تغییری نخواهد داد. البته هنوز که هنوز است، با وجود پوتین، احتمالا دیدگاه های منفی در این کشور نسبت به غرب و ایالات متحده ی امریکا وجود داشته باشد. تحت چنین شرایطی برای آن که ایالات متحده ی امریکا یک رابطه ی مفید با کشور روسیه داشته باشد نیازمند آن است تا با دقت و قاطعیت تصمیم گیری کند.
در این گزارش به تحلیل روابط کشور های روسیه و ایالات متحده ی امریکا با در نظر گرفتن منافع حیاتی ایالات متحده می پردازیم و بحث می کنیم که کشور روسیه یک محور مهم برای ارتقا منافع ملی ایالات متحده ی امریکا است و در نهایت دستور العمل هایی را برای سیاست ایالات متحده در برابر روسیه ارائه داده می شود.

منافع ملی حیاتی ایالات متحده ی امریکا

اگر چه در بسیاری از مواقع سیاستمداران امریکایی از مفهوم منافع حیاتی ملی برای توجیه اعمال خود استفاده می کنند، ولی تنها یک مفهوم محدود از منافع ملی حیاتی ارائه داده می شود. به طور مشخص، این منافع حیاتی شرایطی هست که برای افزایش امنیت و بقای ایالات متحده ضروری قلمداد می شود. از این چشم انداز، ما می توانیم منافع حیاتی ایالات متحده را به ۵ بخش تقسیم کنیم:
- جلوگیری از استفاده از سلاح های هسته ای و عدم نشر این سلاح ها و سایر سلاح های کشتار جمعی؛ ایجاد امنیت در ساخت و تولید این قبیل سلاح ها.
- حفظ موازنه ی قدرت در منطقه ی اروپا و آسیا برای حفظ و ارتقای صلح و همین طور رهبری ایالات متحده در آن مناطق
- جلوگیری از حمله ی همه جانبه ی تروریست ها به امریکا
- بالا بردن امنیت انرژی
- حفظ امنیت اقتصاد بین الملل

چرا روسیه برای امریکا مهم است؟

با توجه به تاریخ پر فراز و نشیبی که کشور روسیه داشته است، اقتصاد کوچک و نقش محدودی که پس از فروپاشی شوروی در عرصه های بین المللی بازی کرده است، این سئوال مطرح می شود که آیا ایالات متحده به مسکو نیاز دارد یا نه؟
ما بر این باور هستیم که روسیه باید برای کشور ایالات متحده در اولویت قرار بگیرد. چرا که رفتار این کشور تاثیر به سزایی بر منافع حیاتی ایالات متحده می گذارد.

- در رابطه با سلاح های هسته ای : هم باراک اوباما و هم جرج بوش پسر تروریسم هسته ای را به عنوان تهدید اصلی برای امنیت ایالات متحده ی امریکا شناسایی کرده اند. ایالات متحده و کشور روسیه هر دو با هم ۹۵ درصد از سلاح های هسته ای و تجهیزات ساخت این سلاح را در دست دارند و هر دو کشور از تولید کنندگان تکنولوژی این قبیل سلاح ها در سراسر دنیا هستند. همچنین روسیه تنها کشوری است که می تواند در کمتر از ۳۰ دقیقه ایالات متحده را نابود کند. کمک و حمایت روسیه برای بازدارندگی جنگ هسته ای از اهمیت بسزایی برخوردار است.

- منع گسترش سلاح: روسیه نقش کلیدی ای در تلاش های بین المللی تحت رهبری ایالات متحده برای منع و گسترش سلاح های هسته ای دارد. علاوه بر این، این کشور می تواند به ایالات متحده ی امریکا برای کنترل استفاده از تجهیزات، منابع و تکنولوژی ساخت این سلاح ها کمک فراوانی بکند. مسکو همواره به ایالات متحده ی امریکا برای مبارزه با تروریسم هسته همکاری کرده است و به طور مرتب برای مبارزه با القاعده با ایالات متحده همگام بوده است. بدون کمک کشور روسیه، ایالات متحده برای متوقف کردن نشر و گسترش سلاح های هسته ای و مقابله با تروریسم هسته ای دچار مشکلات فراوانی می شد.

- ژئوپلیتیک: روسیه یکی از دولت های مهم در سیستم بین المللی کنونی است. همسویی هر چه بیشتر مسکو با اهداف ایالات متحده منجر به ایجاد موازنه ی قدرتی می شود که مزیت های فراوانی برای ایالات متحده به همراه خواهد داشت. این مزیت ها شامل مدیریت خیزش کشور جمهوری خلق چین و قدرت یابی این کشور به عنوان یک قدرت جهانی است. نادیده گرفتن دیدگاه های روسیه هزینه های گزافی را بدنبال خواهد داشت. رای کشور روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد و نفوذ این کشور در سایر نهاد ها برای موفقیت ایالات متحده در دیپلماسی بین المللی بسیار مهم است.

- افغانستان: اقدامات القاعده و حملات تروریستی این کشور علیه ایالات متحده ی امریکا امنیت این کشور را به خطر انداخته است و حملات تروریستی بسیاری را در داخل کشور روسیه تحریک و تشویق کرده است. کشور روسیه به ایالات متحده ی امریکا کمک های فراوانی کرده است تا به فضای هوایی و امکانات دیگر مجهز شود تا به راحتی وارد کشور افغانستان شود. علاوه بر این، روسیه کمک های جاسوسی بسیاری را در رابطه با مسائل القاعده و طالبان در افغانستان به ایالات متحده ارائه داده است و همچنین برای آموزش فرماندهان افغانی امکانات خوبی ارائه داده است. همچنین تکنولوژی و تجهیزات خوبی را به نیروی نظامی کشور افغانستان داده است.
- انرژی: روسیه یکی از سردمداران در تولید جهانی انرژی است. همین طور یکی از کشور های مهم در داشتن ذخایر گاز طبیعی در جهان است. از این رو، کشور روسیه نقش مهمی در حفظ و گسترش ذخایر انرژی جهانی دارد که این وضعیت منجر به حفظ ثبات اقتصاد جهانی و رشد اقتصادی ایالات متحده و سایر کشور ها می شود.

- مالی: عضویت کشور روسیه در گروه ۸ و گروه ۲۰ به این کشور این اختیار را می دهد تا بتواند راجع به مسائل مهم اقتصادی و مالی بین المللی تاثیر بگذارد و نقش مهمی را ایفا کند.

- جغرافیای

استراتژیک: روسیه یکی از وسیع ترین و بزرگ ترین کشور ها در جهان و پر جمعیت ترین کشور در قاره ی اروپا است. روسیه در منطقه ای استراتژیک بین مناطق اروپا، آسیا و خاور میانه قرار دارد و همسایه ی ایالات متحده در شمال این کشور نیز می باشد. در نتیجه، روسیه برای حفظ کالا ها و ذخایر انرژی در معرض خطرات فراوانی است.
با نگاهی به این حوزه ها واضح است که انتخاب ها و اقدامات روسیه بر منافع حیاتی ایالات متحده ی امریکا تاثیر مستقیم و به سزایی می گذارد. کشور های اندکی هستند که اینچنین برای ایالات متحده مهم و مفید باشند.

آیا ایالات متحده باید با کشور روسیه همکاری کند؟ آیا می تواند وارد چنین رابطه ای با این کشور بشود؟
برخی تصدیق کرده اند که کشور روسیه برای ایالات متحده ی امریکا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ولی از طرفی هم بحث می کنند که دستور کار داخلی و خارجی حکومت روسیه مانع از آن می شود که ایالات متحده با روسیه وارد همکاری های سازنده شود. با توجه به دو دهه ای که امریکا با روسیه وارد برخی همکاری ها شده است نشان گر این مسئله بوده است که همکاری با روسیه تا چه حد مشکل است. با این وجود ما به شدت معتقدیم که ایالات متحده ی امریکا می تواند با کشور روسیه به گونه ای روابط داشته باشد که منجر به ارتقای منافع و ارزش های ملی ایالات متحده بشود. ولی از طرفی عده ای نیز هستند که معتقدند ایالات متحده ی امریکا نمی تواند با کشور روسیه وارد روابط همکاری جویانه شود چرا که :
• منافع ملی امریکایی ها و روس ها با هم متفاوت است. لذا ایجاد همکاری بین این دو کشور غیر ممکن است.
• ارزش های روس ها و امریکایی ها به طور قابل توجهی با هم متفاوت هستند و همکاری بین دو کشور بدون فدا شدن برخی از اصول امریکایی غیر قابل وصول است.

در ادامه به نقض این مخالفت ها می پردازیم.
اول این که منافع ملی دو کشور ایالات متحده ی امریکا و روسیه در بسیاری از حوزه ها با هم متفاوت هستند. علیرغم چنین شرایطی، ایالات متحده ی امریکا و کشور روسیه منافع مشترک بسیاری با هم دارند که برخی از آن ها بسیار مهم است: کاهش نشر سلاح های هسته ای، مبارزه با تروریسم بین المللی، ارتقای سیستم انرژی بین المللی قابل اعتماد و حفظ کارکرد اقتصاد بین الملل.
درست است که منافع ملی، اولویت ها و چشم انداز سیاست های روس و امریکا با هم تفاوت بسیاری دارد ولی ایالات متحده ی امریکا باید تلاش کند تا تحقق به منافع ملی خود را افزایش دهد. بدین منظور ، روابط همکاری جویانه ی پایدار با کشور روسیه تنها ابزاری برای دستیابی به اهداف کلیدی ایالات متحده است و نه یک هدف.
دوم این که سیستم حکومت روسیه از سیستم حکومت ایالات متحده بسیار متفاوت است. از این رو عده ای معتقدند که نواقصی که کشور روسیه در سیستم حکمرانی خود دارد مانع از آن می شود تا کشور امریکا وارد روابط همکاری جویانه با این کشور بشود. ولی نوع حکومت روسیه نباید مانع از ایجاد همکاری ها در حوزه های مختلف و دستیابی به منافع حیاتی امریکا شود. اولین و مهم ترین وظیفه ی حکومت امریکا، حفظ امنیت و سعادت مردم امریکا است. بسیاری از کشور هایی که ایالات متحده با آن ها همکاری می کنند کشور های غیر دموکراتیک هستند. ولی هر زمان که منافع حیاتی امریکا در معرض خطر قرار می گیرد، ایالات متحده شروع به همکاری با آن ها می کند. در این زمینه، هیچ جایگزینی برای همکاری با کشور روسیه در حوزه های نشر سلاح های هسته ای، مبارزه با تروریسم و افزایش امنیت انرژی وجود ندارد.
در نهایت این که نگرانی هایی که راجع به غیر قابل اعتماد بودن کشور روسیه هست و یا دور نمای روابط بلند مدت، کاملا قابلیت جایگزینی ندارند. کشور روسیه یک شریکی که بشود به راحتی با آن کنار بیاییم، نیست. به علاوه این که در حالی که روسیه توانایی های قابل توجهی دارد، مانند سلاح های هسته اش، منابع وسیع انرژی، قدرت نظامی قابل توجه در منطقه ی اوراسیا و تاسیسات علمی بسیار پیشرفته اش، این کشور همچنین با چالش های بسیاری مواجه است. این چالش ها شامل جمعیت زیاد، کیفیت پایین زندگی، زیر ساخت های ویران و فساد زیاد است.
امریکایی ها معمولا این که روسیه را به طور واقعی درک کنند، بیشتر بر ضعف ها و یا توانمندی های این کشور تاکید می کنند. این مسئله ساز است؛ چرا که منجر به شکل گیری پیش فرض های خطرناک راجع به رفتار و هدف کشور روسیه می شود. برای مثال آن دسته از محققان و مقاماتی که بر توانمندی های مسکو تاکید دارند، روسیه را یک رقیب خطرناک و قاطع می پندارند بدون آن که به نا امن بودن و نقاط ضعف این کشور توجهی داشته باشند. بر عکس این گروه، آن دسته که به کمبود های روسیه توجه می کنند، این کشور را کشوری می بینند که توانایی مقابله با فشار هایی که ایالات متحده بر آن وارد می کند، ندارد. هر دوی این پیش فرض ها می تواند آسیب زننده باشد.
روسیه در یک حالت دوگانگی قرار گرفته است. از یک طرف در آرزوی موقعیت امپراطوری ای که سابقا داشته است، هست و از طرفی دیگر با احساس تحقیر ناشی از فروپاشی و اضمحلال امپراطوری خود دست و پنجه نرم می کند. همین منجر به این مسئله می شود تا روسیه هر چه بیشتر تلاش کند تا موقعیت و توانمندی سابق خود را کسب کند و همین مسئله منجر به ایجاد احساس نا امنی بیشتر برای کشور روسیه می شود. با این وجود، ایالات متحده این فرصت را دارد تا روابط خود را با کشور روسیه مدیریت کند تا در نهایت بتواند حصول به منافع حیاتی اش را به حداکثر برساند.
خطرات بسیار زیاد است. کشور روسیه به آن اندازه توانمند و قدرتمند هست که بخواهد هزینه های بسیاری را برای ما ایجاد کند. اگر مقامات روسی تصور کنند که ایالات متحده برای روسیه خطرناک است و یا امریکا به این کشور در رابطه با مسائل بین المللی بی توجه بوده است، می تواند مشکلات بسیاری را ایجاد کند. حتی با وجود این که سیاستمداران روسی می دانند که در حد آن نیستند که بخواهند امریکا را مورد چالش قرار بدهند، این خطرات غیر ممکن نخواهد بود.