اوباما و کابوس شکست دموکرات‌ها

در حال حاضر از دو مجلس آمریکا، یکی (مجلس نمایندگان) در اختیار جمهوری‌خواهان و دیگری (سنا) در تصاحب هم‌حزبی‌های رئیس‌جمهور دموکرات این کشور است. انتخابات پیش‌رو از آن جهت مهم است که می‌تواند با تغییر ترکیب مجلس سنا، کنگره را به طور کامل در اختیار جمهوری‌خواهانی قرار دهد که در تقریبا تمامی موضوعات اصلی، با باراک اوباما دچار اختلاف هستند؛ یا دستکم اینطور ابراز می‌کنند؛ از پرونده هسته‌ای ایران گرفته تا مسائل داخل آمریکا.

در سلسله‌ گزارش‌های پیش‌رو نگاهی داریم به سیستم انتخابات، ساختار کنگره و نهایتا دلایل اهمیت این انتخابات برای رئیس‌جمهور آمریکا.

نگاهی اجمالی به ساختار و انتخابات سنای امریکا

کنگره امریکا از دو بخش سنای امریکا و مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود. تعداد نمایندگان سنای امریکا 100 نفر است و هر ایالت فارغ از بزرگی و یا کوچکی، دو نماینده در سنا دارد. سناتورها برای 6 سال انتخاب می‌شوند و عضویت آنان محدودیتی ندارد.

مطابق قانون اساسی امریکا، پس از انتخاب سناتورها، بر اساس قرعه‌کشی، آنان به سه گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول تنها دو سال در سنا حضور دارند و در انتخابات بعدی مجددا شرکت کنند. گروه دوم به مدت 4 سال، و در نهایت گروه سوم 6 سال در سنا خواهند ماند. بدین ترتیب هر دو سال یکبار و در جریان انتخابات عمومی و یا میاندوره‌ای، یک سوم نمایندگان سنا نیز تغییر می‌کنند.

بر اساس نسخه اول قانون اساسی، نمایندگان سنا توسط مجالس قانونگذاری همان ایالت برگزیده می‌شدند. اما اصلاحیه هفدهم وظیفه انتخاب سناتورها را به طور مستقیم بر عهده شهروندان قرار داد. با این تصمیم، نقش و نفوذ مجالس ایالتی در شکل‌دهی به نهادهای فدرال، به‌ویژه کنگره امریکا کاهش یافت.

ریاست سنا بر اساس قانون اساسی بر عهده معاون رئیس جمهور آمریکا است. این سمت تقریبا تشریفاتی است که در مراسم رسمی از جمله تشکیل جلسه کنگره بر دوش معاون رئیس جمهور گذاشته می‌شود. وی عمدتا در جریان رای گیری در سنا حاضر نمی‌شود و تنها زمانی رای می‌دهد که آرای سناتورها به صورت مساوی تقسیم شده باشد. هرگاه در مجلس سنا، مصوبه‌ای 50 رای مثبت و 50 رای منفی داشته باشد، معاون رئیس جمهور به عنوان رئیس سنا رای خود را به صندوق می‌اندازد و به این شکل سرنوشت آن مصوبه را تعیین می‌کند. در غیاب معاون رئیس جمهور که اغلب در هنگام مذاکرات سنا حاضر نیست، ارشدترین عضو حزب اکثریت، جلسات را اداره می‌کند، که رئیس موقت مجلس سنا می‌نامیدند.

در سنا نیز همانند مجلس نمایندگان، رهبر اقلیت به عنوان رهبر اپوزیسیون شناخته می‌شود. شروط عضویت در سنای امریکا عبارتند از: حداقل 30 سال سن، دارا بودن حداقل 9 سال تابعیت امریکا و سکونت در ایالت مورد نظر در زمان برپایی انتخابات. همچنین کمیته‌های اصلی سنا عبارتند از: کشاورزی، تغذیه و جنگلداری، تخصیص بودجه، سرویس نظامی، بانکداری، مسکن و امور شهری، بودجه، بازرگانی، علوم و حمل و نقل، انرژی و منابع طبیعی، محیط زیست و فعالیت‌های عمومی، مالی، روابط خارجی، امور حکومتی، قضایی، کار و منابع انسانی، قوانین و امور دولتی، فعالیت‌های تجاری کوچک و امور سربازان از جنگ بازگشته.

سنای امریکا چندین قدرت اجرایی‌ دارد که به مجلس نمایندگان اعطا نشده است؛ از جمله رضایت دادن به پیمان‌ها به عنوان پیش‌شرط تایید آنها و رضایت دادن یا تایید انتصاب وزیران کابینه، بودجه‌های فدرال، سایر مقامات اجرایی فدرال، افسران نظامی، مقامات نظارتی، سفرا و سایر مقامات فدرال و نیز دادگاهی مقامات فدرال که مجلس نمایندگان علیه آنها اعلام جرم کرده و استیضاح شده‌اند. سنا به لحاظ شرف‌نگری، اهمیت و اعتبار جایگاه بالاتری نسبت به مجلس نمایندگان دارد که دلیل آن دوره طولانی‌تر آن، اندازه کوچک‌تر و نسبت مساوی نمایندگان آن (دو نماینده) برای هر ایالت است.

سنای امریکا بخش بالادستی کنگره به شمار می‌رود. برای اینکه در هر دوره شش ساله، تمامی اعضا به یکباره تغییر نکنند، طبق قانون اساسی در اولین دوره شکل گیری سنا (1789) قرار شد هر دو سال، یک سوم کرسی‌های سنا در رای‌گیری شرکت داده شوند تا از تغییرات ناگهانی ناشی از دگرگونی جو عمومی و سرایت آن به عالی‌ترین مرجع قانونگذاری جلوگیری شود. بر همین مبنا، انتخابات سنا به سه دوره تقسیم شده است. در ادبیات سیاسی امریکا به هر یک از این دوره‌ها کلاس سنا (Senate Class) می‌گویند.