رزمایش محور روسیه-چین-ایران؛ مقدمه پیمان دفاعی مشترک

 
مانورهای نظامی چین همزمان با جنگ غزه
پس از آغاز جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه طی 5 ماه گذشته، این دومین بار است که چین رزمایش مشترکی را در اقیانوس هند برگزار می کند. در ماه نوامبر یعنی یک ماه پس از جنگ غزه نیز چینی‌ها در دریای عرب،  تمرینات مشترکی را با پاکستان با مشارکت ناوشکن موشکی هدایت شونده PLA انجام داده بودند. روزنامه ملی‌گرای چینی گلوبال تایمز در آن زمان گفت که این  رزمایش «بزرگ‌ترین رزمایشی» است که بین دو کشور برگزار شده است.

در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد که چین تلاش دارد تا نوعی اتحاد محوری را با شرکای ایرانی و روسی خود در منطقه نشان دهد. چین که کشتی‌های جنگی خود را در پایگاه دریایی جیبوتی نزدیک دریای سرخ مستقر کرده است، تا کنون به طور رسمی حملات یمنی‌ها را محکوم نکرده و طبق گزارش رویترز، صرفا خواستار جلوگیری از تشدید تنش‌ها در دریای سرخ شده است. موضعی دو پهلو که از طرف دیگر می‌تواند پیامی به آمریکا برای پرهیز از درگیری بیشتر در دریای سرخ تفسیر شود.
 
محور نظامی سه گانه پکن-تهران-مسکو
علاوه بر حضور پررنگ چین در رزمایش دریای عمان و اقیانوس هند، همچنین وزارت دفاع روسیه اعلام کرده است که ناوگان اقیانوس آرام این کشور به رهبری رزمناو موشکی هدایت شونده واریاگ و ناوچه مارشال شاپوشنیکف برای شرکت در رزمایش مشترک وارد بندر چابهار ایران شده است و کشتی‌های روسی در رزمایش مشترک دریایی کمربند امنیتی دریایی – 2024 شرکت خواهند کرد.

همچنین کشتی‌ها، قایق‌ها و هوانوردی دریایی ایران نیز در این رزمایش شرکت خواهند کرد. در کنار ناوگان چین و روسیه، بیش از 10 شناور نیروی دریایی ایران و سه هلیکوپتر نیز در آن شرکت دارند. ماه گذشته، دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرده بود که تهران تا پایان ماه مارس رزمایش مشترکی را با پکن و مسکو با هدف تامین امنیت منطقه برگزار خواهد کرد.

علاوه بر این وزارت دفاع روسیه اعلام کرده است که نمایندگان نیروی دریایی پاکستان، قزاقستان، آذربایجان، عمان، هند و آفریقای جنوبی به عنوان ناظر در این رزمایش حضور خواهند داشت.

رزمایش دریایی سه جانبه فعلی میان سه کشور ایران، روسیه و چین یک سال پس از برگزاری رزمایش دریایی پنج روزه مشابه در دریای عرب برگزار می‌شود. رزمایی که سال گذشته با عنوان کمربند امنیتی دریایی - 2023 برگزار شد و در آن ناوشکن نانینگ چین، ناو سبک جماران ایران و ناو روسی آدمیرال گورشکوف روسیه شرکت کردند و اکنون نیز باردیگر سه کشور با برگزاری رزمایش مشترکی در حال نشان دادن یک محور ثابت نظامی و مشترک در آب‌های دریای عمان هستند.

توالی رزمایش سال گذشته و رزمایش امسال نشان می‌دهد که سه کشور برنامه ریزی بلندمدتی را برای همکاری‌های نظامی و امنیتی در نظر گرفته‌اند و چشم انداز فعلی طی سال‌های آتی نیز ادامه خواهد داشت. در این صورت شاید بتوان گفت که در صورت تداوم روند فعلی همکاری‌های  نظامی میان تهران-پکن-مسکو راه برای شکل دهی به یک بلوک و پیمان نظامی سه جانبه میان سه طرف در سال‌های آتی هموارتر شود.
 
همکاری های پررنگ
از سوی دیگر پکن در طول جنگ تمام عیار خود علیه اوکراین، روابط نزدیک با مسکو را حفظ کرده و همکاری اقتصادی را افزایش داده است. تلاش‌های غرب برای منزوی کردن روسیه تاثیری بر روابط چین و روسیه نداشته است. با این وجود چین از حمایت آشکار از جنگ روسیه علیه اوکراین خودداری کرده است.  تلگراف و سایر رسانه‌ها حتی گزارش داده‌اند که چین مخفیانه سلاح به روسیه ارسال می‌کند. همزمان ایران و روسیه نیز طی چند سال گذشته همکاری های نظامی و سیاسی خود را تعمیق بخشیده اند . طبیعی است که این همکاری‌های مشترک در سایه منافع امنیتی مشترک تعمیق شده است و حتی تحریم‌های آمریکا و غرب علیه ایران مانعی برای مبادلات نفتی ایران و چین نبوده است. ایران همچنان یکی از تامین کنندگان منابع انرژی چین است. براین اساس آن چه باعث تعمیق در همکاری‌های سه جانبه شده، وجود منافع مشترک سه جانبه است و بعید است که طی سال‌های آتی این منافع مشترک دچار تغییرات اساسی شوند، از این رو می‌توان انتظار داشت که همکاری‌های سه جانبه بلوک روسیه، ایران و چین در آینده حتی بیشتر از امروز باشد.