خروج یکجانبه آمریکا از برجام نقض آشکار قطعنامه 2231 شورای امنیت است

در این یادداشت آمده است: امروز همه نگاه ها به اروپا دوخته شده اند که آیا در موضوع برجام مستقل عمل خواهد کرد یا باز هم دنبال آمریکا خواهد رفت؟

برخی هنوز امیدوارند که اروپایی ها قادر به موضع گیری های مستقل از آمریکا خواهند بود. شاید بیانیه های اتحادیه اروپا و برخی از سیاستمداران اروپایی در خصوص پایبندی به برجام و حتی آمادگی جهت به چالش کشیدن تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران در سازمان تجارت جهانی، چنین امیدی را ایجاد کرده است. ولی بعید به نظر می رسد که آنها اراده مقابله در برابر فشارهای آمریکا در خصوص خروج از برجام و تشدید تحریم ها علیه جمهوری اسلامی را داشته باشند.

اگر اروپایی ها به طور جدی چنین اراده ای داشته باشند بسیار عالی و شایسته تمجید است. اما به طور معلوم در سیاست منافع است که شرایط را تعیین می کند. وابستگی کشورهای اروپایی از آمریکا به شمول فرانسه و آلمان که از استقلال نسبتا بالایی برخوردار می باشند (چه برسد به کشورهای اروپای شرقی)، بسیار عمیق و جدی است.

کشورهای مهم اروپایی موضع خود در رابطه به تحریم ها را اعلام کردند. صدر اعظم آلمان گفت که دولتش قادر به جبران زیان مالی که شرکت های آلمانی همکار ایران به دلیل تحریم های آمریکا متحمل می شوند، نمی باشد. رئیس جمهور فرانسه نیز اعلام کرد که پاریس قصد ندارد وارد جنگ تجاری با واشنگتن شود.

در این میان شرکت نفت و گاز فرانسوی «توتال» بقای خود در پروژه مشترک با ایران را منوط به مجوز ویژه مقامات آمریکایی و حمایت های اتحادیه اروپا از این شرکت دانست. طی چند روز اخیر تعداد دیگری از شرکت های بزرگ اروپایی نیز از احتمال خروج از همکاری با طرف های ایرانی خود خبر دادند.

در شرایط فعلی 35 درصد از صادرات ایران به اروپا اختصاص یافته است و از وضع تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران بزرگترین صدمه را اروپایی ها خواهند دید. نفت ایران نقش مهمی در تنوع بخشی به منابع نفتی بازارهای اروپا ایفا می کند. تا ماه مارس سال 2018 صادرات ایران به اروپا 750 هزار بشکه در روز بوده و بزرگترین خریداران نفت ایران ترکیه، ایتالیا، فرانسه و یونان به شمار می آیند. بنابراین خروج تدریجی ایران برای بازارهای نفت کشورهای مدیترانه محسوس تر خواهد بود.

البته این مورد نیز استثنا نیست که برخی از شرکت های نفتی اروپا در آینده روش چین یا هند را دنبال خواهند کرد که از تجربه خرید نفت ایران در شرایط تحریم ها برخوردارند. به خصوص اینکه به دلیل تحریم ها احتمالا تهران نسبت به تخفیف قیمت ها اقدام خواهد کرد که منجر به افزایش حجم واردات نفت ایران توسط آن دسته از خریدارانی خواهد شد که آماده پذیرش ریسک مربوط به شرایط تحریم ها می باشند.

در عین زمان به دلیل بلاتکلیفی ژئوپولیتیکی در کوتاه و میان مدت قیمت نفت در بازارهای جهانی بالاتر از سطح اقتصادی قابل توجیه خواهد بود.

در ادامه تحولات این نکته قابل توجه و اهمیت است که سازمان ملل متحد نسبت به اقدامات «دونالد ترامپ» چه واکنشی نشان خواهد داد. به طور منطقی خروج یکجانبه آمریکا از برجام نباید منجر به تجدید قطعنامه های 1737، 1747، 1803 یا 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد شود. در اصل خروج یکجانبه آمریکا از برجام نقض آشکار قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بوده و عدم واکنش های نهادهای مربوطه سازمان ملل بار دیگر نشان می‌دهد که این سازمان گرفتار بحران عمیق می باشد.

با این وجود تصویب قطعنامه جدید در خصوص وضع تحریم ها علیه ایران با توجه به وضعیت موجود روابط بین الملل و به خصوص شرایط داخلی سازمان ملل متحد، بعید به نظر می رسد. چرا که چنین اقدامی از سوی روسیه و احتمالا چین وتو خواهد شد.  

بنابراین بحث تجدید رژیم تحریم ها به موضوع تصمیم گیری های مستقل رهبران هر یک از کشور ها و از جمله کشورهای اروپایی تبدیل خواهد شد. روشن است که در میان اعضای اتحادیه اروپا پیدا کردن کشوری که بخواهد برخلاف اراده واشنگتن اقدام بکند، کاری سخت است. اما برخی از سیاستمداران اروپایی و به خصوص کشورهای که منافع زیادی در رابطه با ایران ندارند، می توانند مخالفت خود با سیاست های آمریکا را به اصطلاح صحنه سازی کنند.

در متن وضعیت موجود، بیانات اخیر آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ایران مهم به نظر می رسد. ایشان تاکید داشتند که اروپایی ها باید انتخاب خود را انجام دهند و اگر اراده ادامه همکاری با ایران را دارند پس تضمین های لازم را هم بدهند.

برجام طی سه سال موجودیت خود هرگز به صورت کامل اجرا نشد. بنابراین ایران نباید در بخش نفت، بانکداری بین المللی، سرمایه گذاری و سایر حوزه های که تحت تحریم ها قرار دارند، روی اروپایی ها حساب کند.