دیدار ترامپ و پوتین در هلسینکی؛ آیا موازنه قدرت در آسیای مرکزی تغییر می‌کند؟

لاف زنی‌ها و ملامت‌های ترامپ در رابطه با رئیس جمهور روسیه این زمینه را فراهم کرد تا در این ملاقات رهبران 2 کشور اختلافات احتمالی را در روابط بین 2 کشور حل و فصل نمایند.

آیا در جریان این ملاقات منطقه آسیای مرکزی هم مورد بحث قرار گرفت؟

در سال‌های اخیر نوع فعالیت‌‎های آمریکا از جمله زیر ساخت‌های لجستیکی آمریکایی‌ها در بنادر «اکتائو» و «کوریک» در قزاقستان یا ترانزیت محموله‌های نظامی از قلمرو قزاق‌ها به افغانستان در منطقه موجب نگرانی «مسکو» شده است.

موضوع اصلی رسانه‌های آمریکایی در رابطه با این دیدار، ثبات استراتژیک، کنترل تسلیحات هسته‌ای، جنگ سوریه، اوضاع اوکراین، خلع سلاح اتمی شبه جزیره کره و مسائل پیرامون توافق هسته‌ای با ایران دور می‌زد.

با این حال برخی از کارشناسان قزاق که نگرش چندان مثبتی در رابطه با روسیه ندارند نگران این موضوع هستند که پوتین و ترامپ در رابطه با فضاهای پسا شوروی وارد معامله شوند که منجر به این می‌شود که آمریکا نفوذ روسیه را در این منطقه ژئوپلیتیک به رسمیت بشناسد ضمن اینکه فرمت فعالیت‌های امریکایی در منطقه نیز تغییر می‌کند.

به عنوان مثال، «ایدوس ساریم» کارشناس قزاق معتقد است: این کنفرانس در راستای مسافرت قزاق‌ها به آمریکا و دیدار آنها با نمایندگان مجلس سنا و کنگره و امور خارجه بود.
بنابراین می‌توان تصور کرد که این نگرانی‌ها و دلواپسی‌ها در بحث‌های واقعی منعکس شود و به طرف «واشنگتن» چرخش پیدا کند.

«عسکر نورشاه» کارشناس مسائل سیاسی و کارشناس مستقل معتقد است که تهدیدی از طرف امریکا برای منافع روسیه در منطقه وجود ندارد.

این کارشناس بر این باور است که بعید است روسای جمهور روسیه و آمریکا موضوع آسیای مرکزی را مطرح کرده باشند و دلیل این کارشناس بر این ادعا این است که در منطقه موضوعی برای مذاکره وجود ندارد و این مذاکرات صرفا برای روابط امریکا و روسیه است و در شرایط مطلوب طرفین موضوع سوریه را مطرح کردند و شاید هم به موضوع اوکراین و کره نیز پرداخته شده است.

در رابطه با اینکه منطقه آسیای مرکزی موضوع مذاکرات رهبران 2 کشور نخواهد بود این کارشناس گفت: اول اینکه منطقه آسیای مرکزی امروز در حوزه اولویت‌های استراتژیک امریکا نیست و زمینه‌ای هم برای بحث وجود ندارد زیرا سطح حضور امریکایی‌ها در منطقه در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

این کارشناس سیاسی معتقد است در آسیای مرکزی تنها پایه‌ای از تعامل با آمریکا وجود دارد و در پایان مذاکرات هلسینکی آمریکا چیزی ندارد که از آن بخواهد بگذرد.
بنابراین مدل فعالیت‌های آمریکا در منطقه یا تحمیل فرمت‌های همکاری چیزی جز خیال واهی نیست.

این کارشناس بر این باور است که اطلاعات ما در رابطه با امریکا حاکی است این کشور هیچ فرمتی برای همکاری در منطقه ندارد و بر عکس فرمت‌های موجود را خود کشورهای منطقه پیشنهاد می‌دهند.

بنابراین هیچ تهدید استراتژیکی از طرف آمریکا متوجه منافع روسیه در منطقه نیست و نورشاه معتقد است که رقیب اصلی برای روسیه در منطقه چین است.
موضوع دیگری که این کارشناس قزاق بر آن تمرکز کرده نقش رئیس جمهور امریکا بر سیاست خارجی این کشور است.

نورشاه معتقد است ما تمایل داریم نقش رئیس جمهور امریکا را در فرایندهای تصمیم گیری افزایش دهیم ولی باید توجه داشت علیرغم قدرت رئیس جمهور در امریکا، کنگره نیز نقش محدود کننده تصمیمات رئیس جمهور را دارد و برای لغو تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه، ترامپ فقط تصمیم گیرنده واحد نیست و باید با سیاست‌های کنگره هماهنگ باشد.

«اندره شنین» استاد دانشکده روابط بین الملل دانشگاه اوراسیا با نام «گومیلایف» و استاد مدعو روسیه تردید دارد که مذاکرات پوتین و ترامپ منتج به یک نتایج خاص شده باشد.

ترامپ با کنگره مشکلات خاصی دارد و وزارت دادگستری این قدرت را دارد که هر معامله‌ای که وی با پوتین انجام دهد را متوقف کند.

و حالا در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره در اواخر سال 2018، ترامپ نیاز به یک پیروزی دیپلماتیک دارد.
یعنی تصویری قاطع از یک رئیس جمهور موفق مثل پوتین بنابراین بعید است یک نتیجه مشخص در این مذاکرات گرفته شده باشد.

شنین معتقد است شاید توافق‌هایی بین آنها انجام شده باشد ولی در سال‌های اخیر نفوذ امریکا در منطقه کاهش یافته و تقریبا بی اهمیت شده ضمن اینکه برای این کشور مدل گفت‌وگوی سیاسی در منطقه وجود ندارد که این هدف می‌توانست در زمان «باراک اوباما» و در فرمت C5+1 انجام گیرد که آنهم شکست خورد.

بنابراین بعید است که در رابطه با آسیای مرکزی معامله‌ای انجام گیرد.
از آنجا که آمریکا امروز هیچ چیزی برای ارائه و پیشنهاد ندارد حداکثر کاری که می‌تواند بکند این است که مانع رشد اوراسیا نشود.

این کارشناس معتقد است بدون شک در رابطه با سوریه، اوکراین، ایران و مسیر شمال گفت‌وگو شده که در این زمینه نیز موقعیت و موضع روسیه به مراتب قوی‌تر است.

به بیان این کارشناس امریکا تنها می‌تواند در حوزه تحریم‌ها سخن گفته باشد و پوتین هم به هیچ عنوان در این رابطه کوتاه نیامده است.

در رابطه با کره شمالی امریکا ترجیح می‌دهد با چین گفت‌وگو نماید و اتحادی را با کره جنوبی و ژاپن تشکیل دهد در حالی که نقش روسیه نیز در نظر گرفته شود.

این کارشناس معتقد است تنها دستاورد مهم این ملاقات پیدا کردن نقطه تعامل و ایجاد میدان گفت‌وگو در بالاترین سطح برای شروع مذاکرات در جهت غلبه بر بحران روابط دو جانبه بین این 2 کشور بوده است.

«الکساندر ورابیف» پژوهشگر مرکز مطالعات آسیا مرکزی و قفقاز در دانشکده شرق شناسی «ولگا» معتقد است موضوع نفوذ در کشورهای پسا شوروی فقط برای روسیه مهم است که ممکن است در مذاکرات هلسینکی مطرح شده باشد زیرا این موضوع به شدت برای روسیه مهم است و ممکن است فضای چانه زنی هم ایجاد شود ولی یک معامله تمام عیار یا فعالیت شدید آمریکا در منطقه را در پی نخواهد داشت.

این کارشناس بر این باور است که واشنگتن به خاطر منافع روسیه به خواست و منافع روسیه احترام خواهد گذاشت زیرا این منافع برای مسکو مهم است و برای آمریکا اهمیت چندانی ندارد.

کارشناس گفت: نباید فراموش کرد هم روسیه و هم آمریکا در زمینه امنیت و ثبات منطقه‌ای و موضوع افغانستان دارای منافع مشترک هستند که نیاز به همکاری و هماهنگی دارد بنابراین فعالیبت‌های اقتصادی و نظامی و سیاسی واشنگتن در منطقه ادامه خواهد یافت.

این کارشناس اظهار داشت: اینجا شرط لازم برای فعالیت تاجران و بازرگانان آمریکایی در منطقه برای ایجاد ثبات و امنیت ضروری است مثل توافق بین آمریکا و قزاقستان برای ترانزیت محموله‌های ارتش از طریق بنادر قزاق در منطقه خزر که نمونه‌ای از این شرط لازم و اهمیت آن است.