جدال عمران خان با اتحاد دولت و ارتش پاکستان

 
تلاش برای حذف خان از سیاست
سخنرانی‌های آتشین عمران خان علیه حاکمان کنونی پاکستان به مذاق دولت شهباز شریف خوش نیامده و برای اینکه این مانع بزرگ را از سر راه خود بردارند سناریوهایی جدیدی را طراحی کرده‌اند. در همین راستا، پلیس پاکستان ماه گذشته عمران خان را به نقض قوانین ضد تروریسم و تهدید مقامات دولتی متهم کرد و متعاقب آن نیروهای امنیتی به خانه او یورش برده و محل سکونت او را محاصره کردند. همین مسئله خشم هواداران خان را به همراه داشت و هزاران نفر در مقابل خانه او تجمع کردند و خواستار آزادی او شدند. پلیس همچنین او را به برگزاری تجمع‌های غیرقانونی متهم کرده که مخل نظم و امنیت عمومی است درحالی که به گفته عمران خان و مقامات حزب تحریک انصاف، تجمع‌های هوادارنش بدون خشونت برگزار شده است و همه اینها اتهامات واهی است.

از سوی دیگر، دادگاه عالی اسلام آباد هم برای اینکه اتهامات عمران خان را افزایش دهد، به بهانه توهین او به یک قاضی، قرار مجرمیت برای او صادر کرده است تا راه برای زندانی شدن او فراهم شود. هر چند دادگاه عالی گفته که عمران خان باید از اظهارات خود ابراز پشیمانی کند تا شاید اتهاماتش کمتر شود  اما خان در مصاحبه‌ای با خبرنگاران در خارج از ساختمان دادگاه گفت که او درخواست گفتگو با قضات را مطرح کرده، اما اجازه این کار به او داده نشده است.

پس از آنکه عمران خان در یک برنامه تلویزیونی زنده دو مقام پلیس اسلام‌آباد و یک قاضی این کشور را تهدید کرد، حق سخنرانی زنده هم از او سلب شد. پلیس همچنین دسترسی خان به یوتیوب را هم ممنوع کرده است تا او نتواند از طریق سخنرانی در شبکه‌های اجتماعی صدای مخالفت خود را به گوش جهانیان برساند. خان بیش از 17 میلیون دنبال کننده در توییتر دارد که بالاتر از رتبه بندی بسیاری از برنامه‌های خبری برتر شبانه در پاکستان است و از طریق این شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به شفاف سازی علیه هیئت حاکمه پاکستان اقدام کند. بنابراین، اسلام‌آباد هر گونه تریبونی را از عمران خان سلب کرده است زیرا می‌داند که او در گفتگوی مردمی از طریق رسانه‌ها می‌تواند دوباره با سخنان خود مردم را تحریک کند، چرا که خود مقامات پاکستان هم می‌دانند که او جرمی مرتکب نشده است و همه این اتهامات برای کنار گذاشتن او از عرصه سیاسی انجام می‌شود.

نخست وزیر و مقامات ارتش مدعی هستند که سخنرانی‌های عمران خان با هدف آشوب‌های خیابانی و برهم زدن امنیت داخلی انجام می‌شود که باید با آن مقابله شود ولی خان می‌گوید آنچه در عمل انجام می‌دهد تنها گردهمایی‌ هوادارنش است که هیچ تهدیدی برای امنیت ملی نیست، با این حال اسلام‌آباد این مسئله را هم برنمی‌تابد و شهباز شریف، نخست وزیر این مسئله را تهدیدی برای کرسی ریاست خود می‌داند.

سیاستهای دولت و ارتش علیه خان همانگونه که خود او نیز بارها اعلام کرده است، از سوی مقامات کاخ سفید دیکته شده است تا دولتی مطیع و وابسته به آمریکا در اسلام‌آباد روی کار باشد. چرا که دلیل اصلی برکناری خان از نخست‌وزیری، سفر او به روسیه پس از شروع جنگ اوکراین و عدم مخالفت با حملات روسیه بود و آمریکایی‌ها به این جمع‌بندی رسیدند که حضور او در هرم قدرت پاکستان تهدیدی برای منافع واشنگتن است و باید هر چه سریعتر خلع قدرت شود.

عمران‌ خان اخیرا طی سخنرانی‌ خود در اجتماع هوادارانش گفت که رهبران حزب مردم و مسلم لیگ نواز درصدد انتصاب ژنرال مورد علاقه خودشان در رأس ارتش هستند تا فرماندهی ارتش مسیر رقبای عمران‌خان برای برگزاری انتخابات و ادامه حکومتشان را هموار کند. این اظهارات تلویحا بروز تقلب در انتخابات آتی را تایید می‌کند، هر چند نخست وزیر این ادعاها را رد کرده است اما ‌ این مسئله بر همگان ثابت شده است که در پاکستان، ارتش و سازمان اطلاعاتی (آِ اس آِی) قدرت اصلی را در دست دارند و مقامات دولتی نیز تا زمانی که با سیاست‌های ارتش همسو باشند می‌توانند در مسند قدرت بمانند و در صورت زاویه پیدا کردن با مواضع نظامیان، شرایط تغییر خواهد یافت. به عبارتی، رفت و آمد دولتها و مدت زمان حضور در هرم قدرت هم منوط به رای و نظر مقامات ارتش است که نسبت به شرایط حاکم بر جامعه چه تصمیمی بگیرند.  

عمران خان از زمان برکناری خود از قدرت، خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شده و قول داده که دولت شهباز شریف را از طریق فشار مردم سرنگون کند. علی‌رغم اینکه خان بر اساس یک رای عدم اعتماد از قدرت برکنار شد، اما او همچنان روی حمایت بسیاری از رای دهندگان پاکستانی حساب باز کرده  تا دوباره به قدرت بازگردد و به همین منظور است که از دولت خواسته تا انتخابات زودهنگام برگزار کند، اما اسلام آباد که پیروزی عمران خان در انتخابات آتی را محتمل می‌داند تاکنون با این درخواست موافقت نکرده است. دولت سعی دارد با تنگ کردن عرصه برای فعالیتهای اجتماعی و سیاسی؛ خان را به عقب‌نشینی وادار کند و از او این تضمین را بگیرد که دیگر سودای نخست وزیری نخواهد داشت و از هر گونه فعالیت سیاسی نیز کناره گیری خواهد کرد تا شاید از او رفع اتهام شود.
 
جنگ داخلی در کمین پاکستانی‌ها
باتوجه به اینکه تنش‌های سیاسی در پاکستان روز به روز در حال افزایش است این مسئله می‌تواند تنشهای اجتماعی را نیز تشدید کند. از آنجا که پلیس و دادگاه عالی پاکستان قصد دارند عمران خان را در صورت نیاز راهی زندان کنند تا از این طریق او را از مردم دور نگه داشته و فعالیتهای سیاسی‌اش را محدود کنند اما هشدار مردم و حزب تحریک انصاف به عواقب زندانی شدن خان می‌تواند چالشهای جدیدی را پیش روی اسلام‌آباد قرار دهد. مایکل کوگلمن، معاون مدیر برنامه آسیا در مرکز وودرو ویلسون می‌گوید:«اگر خان واقعاً دستگیر شود، همه چیز تغییر خواهد یافت و پاکستان شاهد افزایش خطر خشونت سیاسی در شهرهای بزرگ خواهد بود. زیرا، خان از یک پایگاه مردمی خشمگین که ساکت نمی‌نشیند، برخوردار است».

حزب تحریک انصاف هم هشدار داده که در صورت بازداشت خان، تجمعات سراسری برگزار خواهد کرد و طرفداران خان از تصرف اسلام‌آباد در صورت بازداشت رهبرشان سخن می‌گویند. با این حال به‌ نظر می‌رسد احزاب قدیمی پاکستان که همیشه قدرت را در دست داشته‌اند، پروژه حذف خان را آغاز کرده‌اند. از آنجا که عمران خان با وجود تهدیدات و اتهامات علیه خود حاضر نیست از مواضع خود عقب نشینی کند و با سخنرانی‌های مکرر خود سعی در جلب نظر هوادارانش دارد و از طرفی دولت و ارتش هم تاکنون نتوانسته‌اند او را تحت کنترل خود درآورند، لذا برخی تحلیلگران نگران هستند که این جنگ قدرت در نهایت به خشونت کشیده شود. به گزارش نشریه تایم، بی‌ثباتی حاکم بر پاکستان، از جمله شایعات انشعابات بین جناح‌های طرفدار و مخالف خان در ارتش؛ این دستگاه امنیتی ارزشمند را هم تضعیف می‌کند. همچنین، اخیرا طالبان پاکستان مدعی شد که کنترل بخشی از ولسوالی «سوات» در شمال این کشور را دوباره به دست گرفته است و بنابراین، اکنون زمان پرمخاطره‌ای است که ارتش پاکستان دچار تفرقه شود.