«لاچین» گروگان «زنگه‌زور»

 

به گزارش اسلام تایمز، در حالی که مقامات آذربایجان و ارمنستان در میز مذاکرات موافقت خود را با برقراری آتش‌بس و احیای مذاکرات صلح اعلام می‌کنند، به محض ترک اتاق گفت‌وگوها، مسیر تنش را در پیش می‌گیرند و به جنگ لفظی ادامه می‌دهند. این روز‌ها مسئله مسدود شدن «گذرگاه لاچین» به چالش اصلی بین باکو و ایروان تبدیل شده است و به‌رغم درخواست‌های بین‌المللی برای بازگشایی این گذرگاه، باکو بنابه دلایل سیاسی حاضر نیست از مواضع خود عقب‌نشینی کند. 
 

به گزارش آسوشیتدپرس، «واهان کاستانیان» معاون وزیر خارجه ارمنستان، جمعه شب باکو را به مسدود کردن کریدور لاچین متهم کرد و از متحدان بین‌المللی ایروان خواست وارد عمل شده و اجازه عبور ۱۹ کامیون حامل ۴۰۰ تن کمک بشردوستانه از این گذرگاه را بدهند. طبق گفته مقام‌های ارمنستان، کامیون‌های حامل کمک‌های بشردوستانه از عصر چهار شنبه در این گذرگاه متوقف شده‌اند و اجازه ورود به آن‌ها داده نمی‌شود. معاون وزیر خارجه ارمنستان در این خصوص گفت: «فشار بیشتر شرکای بین‌المللی ما به باکو بسیار مهم است. ما بیانیه‌های مختلفی را از همکاران مختلف خود شنیده‌ایم، اما فکر نمی‌کنیم که کافی باشد.» کاستانیان پیش‌تر، جمهوری آذربایجان را به نادیده گرفتن حکم دیوان بین‌المللی دادگستری متهم کرده بود که این دادگاه به مقام‌های باکو دستور داده بود، عبور و مرور بدون مانع در کریدور لاچین را تضمین کند. 
 

 وزارت خارجه جمهوری آذربایجان اعلام کرد که تلاش ارمنستان برای ارسال کاروان به قره‌باغ کوهستانی «تحت پوشش کمک‌های بشردوستانه را نقض حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان می‌داند.» باکو همچنین ایروان را به قاچاق تسلیحات به قره‌باغ کوهستانی متهم کرده است. وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ارمنستان در راستای نقض وظایفش نیرو‌های مسلح خود را به صورت کامل از اراضی ما خارج نکرده و بر عکس، با استفاده از مسیر لاچین به استقرار چرخشی نیروهایش و ارسال تسلیحات و مهمات برای آن‌ها دست زده، از بودجه دولتی آن‌ها را تأمین مالی کرده و منابع طبیعی جمهوری آذربایجان را چپاول کرده است.»

در بیانیه آذربایجان آمده است: «هدف ارمنستان این است که پای طرف‌های ثالث را به منطقه باز کرده، جغرافیای تنش را گسترش داده و فرآیند صلح را به نقطه شکست بکشاند.» وزارت خارجه آذربایجان با وجود این همه اتهامات، در عین حال وعده داد که دولت باکو حقوق همه ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ را رعایت و تضمین کند. 
 

 ادعا‌های باکو برای متهم کردن ارمنستان، نوعی توجیه برای ادامه حضور در لاچین است تا با تنگ‌تر کردن حلقه محاصره، امتیازات سرزمینی بگیرد. یکی از مهم‌ترین اختلافات باقیمانده بین دو کشور بر سر مسیر لاچین است که باکو آن را مسدود کرده و ایست‌وبازرسی شدید در آن اعمال می‌کند. لاچین منطقه قره‌باغ را به ارمنستان متصل می‌کند و تنها راه کمک‌رسانی به این منطقه به شمار می‌رود و همین فرصت مناسبی را برای باکو فراهم کرده و پای خود را روی گلوی ارمنی‌ها گذاشته است.

«آرارات میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان پیش از این با بیان اینکه جمهوری آذربایجان در حال پاکسازی قومی در منطقه است، از اعضای شورای امنیت سازمان ملل در پی تداوم مسدود شدن گذرگاه لاچین کمک خواست. در حال حاضر، ۱۲۰ هزار ارمنی در قره‌باغ ارمنی‌نشین حضور دارند و از دسامبر ۲۰۲۲ باکو راه کمک‌رسانی به آن را مسدود کرده است. 
 

دلیل اصلی بسته شدن گذرگاه لاچین، تمایل باکو برای تحت فشار قرار دادن ارمنستان برای اجرای ماده ۹ توافق آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ است که براساس آن باکو مدعی است که در آن بر احداث «کریدور زنگه‌زور» تأکید شده است که خاک اصلی آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان وصل می‌کند. کریدوری که در صورت احداث، مرز ۳۵ کیلومتری ایران و ارمنستان را برای همیشه قطع می‌کند و مقامات تهران بار‌ها نسبت به تغییرات ژئوپلتیکی در قفقاز هشدار داده‌اند. باتوجه به اینکه باکو به دلیل مخالفت‌های منطقه‌ای تاکنون از رسیدن به رؤیای دیرینه خود بازمانده است به همین خاطر لاچین را به گروگان گرفته است تا شاید مقامات ارمنستان در برابر خواسته‌های باکو تسلیم شده و با احداث این کریدور جنجالی موافقت کنند. مقامات آذربایجان می‌خواهند سرزمینی یکدست را در اختیار داشته باشند و جدا افتادن نخجوان که تقریباً ۲۰ درصد از خاک این کشور را شامل می‌شود، اجرای این پروژه را مختل می‌کند و از این رو روی احداث زنگه‌زور اصرار می‌ورزند. 
 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران هفته گذشته گفت که رئیس‌جمهور آذربایجان به تهران اطمینان داده که باکو به دنبال بستن مسیر تاریخی ایران‌-ارمنستان نیست. با این حال، آنچه در عمل می‌بینیم خلاف آن را ثابت می‌کند و اظهارات اخیر مقامات باکو مبنی بر اینکه زنگه‌زور تهدیدی برای هیچ کشوری نیست، نشان می‌دهد باکو از مواضع اعلانی خود عقب‌نشینی نکرده است. 
 

باکو در این طرح جنجالی از پشتیبانی کامل ترکیه هم برخوردار است و تلاش می‌کند موافقت ارمنستان و روسیه را به دست آورد و رؤیای خود را عملی کند. مقامات آذربایجان مدعی هستند که در توافقات صلح احداث زنگه‌زور مطرح شده است، اما روسیه و ارمنستان آن را رد کرده و تأکید دارند که باکو مفاد آن را با مصالح خود می‌سنجد. 
 

نخست‌وزیر ارمنستان پیش‌تر گفته بود ایروان آماده است منطقه قره‌باغ کوهستانی را به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت بشناسد، مشروط بر اینکه باکو امنیت جمعیت ارمنی این منطقه را تضمین کند، اما با این وجود، علی‌اف به این هم راضی نیست. آذربایجان قره‌باغ تمام آذری را مطالبه می‌کند و حضور ارمنی‌ها را برنمی‌تابد و اگر در آینده هم حاکمیت این منطقه به طور کامل به باکو سپرده شود، با طرح‌های نژادپرستانه ارمنی‌ها را فراری خواهد داد. همانگونه که پس از آزادسازی بخش‌هایی از قره‌باغ در سال ۲۰۲۰، با ایجاد رعب و وحشت و آتش زدن منازل ارامنه، صد‌ها نفر را مجبور به ترک خانه‌های خود کردند. اصرار باکو به بستن لاچین، می‌تواند تنش‌ها را تشدید کند و پاشینیان هم هفته گذشته دور جدید درگیری را محتمل دانست.