افغانستان؛ نوبت سازمان ملل

اسلام تایمز - تردیدی نیست که افغانستانِ تازه رها شده از مخمصه جنگ و اشغالگری، با انبوهی از مشکلات اقتصادی و زیرساختی، به تنهایی توان برآمدن از عهده مهیا کردن شرایط بازگشت مهاجران را ندارد و بیش از هر زمان دیگر چشم به یاری جامعه جهانی و انجام عملی وظایف سازمان ملل دوخته است.

از سوی دیگر، افغانستان امروز برای بازسازی، نیازمند نیروهای متخصص و افرادی با حرفه های گوناگون است که بخش عظیمی از این افراد و نیروهای را می تواند از میان میلیون ها نفر از پناهجویان افغان در ایران و پاکستان جستجو کند و از ظرفیت و توانمندی های آنان در روند بازسازی بهره جوید.

طبق تعریفی که از وظایف کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و پناهجویان ارائه شده است، این نهاد بین المللی که مقر اصلی آن در شهر ژنو در کشور سوئیس قرار دارد، به عنوان یکی از وظایف اصلی خود مکلف به حمایت از بازگشت داوطلبانه پناهجویان به کشور خود است.

حالا با شکل گرفتن شرایط جدید و مطلوب تر از گذشته در افغانستان، تعداد زیادی از میلیون ها پناهجوی افغان در ایران داوطلبانه مشتاق بازگشت به سرزمین مادری هستند و سازمان ملل و کمیساریای عالی این نهاد بین المللی در امور پناهجویان در چنین شرایطی، می تواند و موظف است که مهم ترین نقش را در حمایت از بازگشت و کمک به افغانستان برای فراهم کردن زمینه های بازگشت مردم این کشور به وطن خویش ایفا کند.

اینکه کمیساریای عالی به تازگی و در آستانه فصل زمستان، درباره تاثیرات مرگبار سرما برای پناهجویان افغان هشدار داده است، عملا کمکی به آنها نمی کند و پناهجویان بجای شنیدن پیام ها و بیانیه های تکراری و شعاری، نیاز به برداشتن گام های عملی و اقدام مفید و موثر فراتر از چادرهای سفید مزین به یک آرم بزرگ و تبلیغاتی از سوی این نهاد جهانی حمایت از پناهجویان دارند.

آژانس پناهندگان سازمان ملل در گزارشی هشدار داد: بسیاری از افغان‌هایی که به کشورشان بازگشته‌اند، آسیب‌پذیر هستند و اگر سرپناه کافی نداشته باشند جان خود را در زمستان سخت از دست خواهند داد.

در سال مالی جاری، مجمع عمومی سازمان ملل بودجه سه میلیارد و چهارصد میلیون دلاری را برای سال ۲۰۲۳ تصویب کرده است و می تواند بخشی از آن را به حمایت از بازگشت پناهجویان افغان به کشورشان اختصاص دهد.

جمهوری اسلامی ایران که نزدیک به نیم قرن است پذیرای میلیون ها نفر از پناهجویان و آوارگان از کشور افغانستان بوده و هزینه های گزافی را صرف میزبانی و خدمات رسانی به مردم کشور همسایه کرده است، میزان کمک مالی که از سازمان ملل بابت این میزبانی طولانی مدت از میلیون ها پناهجو دریافت کرده، در مقابل هزینه ها و خدامتی که ارائه کرده، ناچیز است.

به عبارت دیگر، " جامعه بین‌الملل ؛ ایران را در میزبانی از پناهجویان رها کرده است" و جمهوری اسلامی ایران صرفا به رسم میهمان نوازی، حسن همجواری و نوع دوستی، به رغم مشکلات عدیده اقتصادی خود ناشی از تحریم ها و هشت سال جنگ تحمیلی، چتر میزبانی اش را بر سر میلیون ها نفر از مردم همسایه گسترانده است.

در مهر ماه سال جاری، عبدالله مبنی رئیس سازمان ملی مهاجرت ایران در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست کارگروه اجرایی کمیساریای عالی پناهجویان درملاقات با فلیپ گرندی کمیسر عالی سازمان ملل گفت: هزینه‌های هنگفت رسیدگی به امور پناهندگان و آوارگان موجب کاهش چشمگیر ظرفیت تاب‌آوری جامعه میزبان ایرانی نسبت به آوارگان و پناهجویان افغانستانی شده است و جامعه بین‌الملل عملا ایران را تنها گذاشته است.

در آبان ماه سال ۱۴۰۰ نیز "ایو فریسن" رئیس وقت دفتر کمیسیاریای سازمان ملل در امور پناهجویان در سفری به استان خراسان رضوی، به صراحت گفت: میزان کمکهای سازمان‌های بین المللی برای رسیدگی به نیازهای مهاجران افغان در ایران اندک است و بیشتر حمایت‌ها توسط دولت و مردم ایران انجام می‌شود.

بهای میزبانی از بیش از ۱۰ میلیون نفر از پناهجویان و آوارگانی جنگی افغانستان را در حالی ایران و پاکستان به عنوان کشورهای همسایه می پردازند که آمریکا و هم پیمانان ناتویی آن با حمله به افغانستان در سال ۲۰۰۱ و اشغال و ویرانی این کشور به مدت ۲۰ سال، عامل اصلی وادار شدن مردم افغانستان به ترک خانه و کاشانه بوده اما هرگز پاسخگوی تبعات فراوان اقتصادی، امنیتی و اجتماعی و هزینه های گزاف میزبانی از آوارگان جنگی و پناهجویان توسط کشورهای همسایه نبوده اند.

سازمان ملل اگر مثل همیشه از پاسخگو کردن قدرت هایی نظیر آمریکا و غربی ها در قبال جنایات و ویرانگری هایشان ناتوان است، دست کم می تواند در بخش وظایف خود در حوزه حمایت از پناهجویان، جامعه جهانی را در حمایت جدی و عملی از روند بازگشت افغان ها به وطن شان همراه سازد و نقش خود را به عنوان نهاد مستقیم حمایت از پناهجویان را نه از طریق صدور بیانیه و هشدار و حرف و نوشته، که در عمل بدرستی ایفا کند.

بدون تردید هیچ پناهجویی در هیچ نقظه از جهان نیست که آرزوی بازگشت به خانه را نداشته باشد اگر دست کم شرایط حداقل بازگشت فراهم باشد و درخصوص پناهجویان افغان، امروز نوبت سازمان ملل است که از هیچ اقدامی برای فراهم کردن دست کم شرایط حداقلی برای برگشتن پناهجویان افغانستان به کشورشان دریغ نورزد.

شرایط امروزی افغانستان، آزمونی دیگر برای سازمان ملل است.

محمدرضا منافی